Kerkelijk leven rond Hervormingsdag (3)

Einde
Het besluit van de synode van Amersfoort m.b.t. onze kerken laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Het betekent het einde van de samensprekingen, zoals die in twee series zijn gehouden. De eerste serie vond plaats in 1950-1951. Toen maakte de synode van Kampen een einde aan deze contacten. In 1958 werd door de synode van Bunschoten-Spakenburg een andere koers gevaren. Vele samensprekingen zijn daarna gehouden, die voor de deelnemers aan deze samensprekingen onvergetelijk zullen blijven om meer dan één reden. Vooral in de jaren 1959-1962 is veel gesproken. Daarna daalde de samensprekingsactiviteiten. De laatst gehouden samensprekingen na de synode van Rotterdam-Delfshaven waren reeds veel killer dan de voordien gehouden gesprekken.
De samensprekingen werden overschaduwd door de gebeurtenissen in deze kerken; het uiteenvallen van de synode, de zaak-v. d. Ziel.
De synode van 1964 stelde aan onze synode van 1965 een aantal vragen over onze verhouding en drong aan op concrete antwoorden, liefst scherp omlijnd. Onze synode gaf die antwoorden niet, omdat zij zich niet wilde laten dringen in de vrijgemaakte stellingen. Deputaten informeerden daarna bij onze deputaten over de bedoelingen van het besluit van onze synode. Bevredigd werden zij niet. Het blijkt dat de vrijgemaakte synode ook niet bevredigd was. Men wil van die kant alles zwart op wit hebben,- rechtlijnige antwoorden: zo en niet anders. Gevolg is nu dat de samensprekingen worden beëindigd en de synode zich rechtstreeks tot onze synode zal wenden. De betreffende brief werd trouwens in de vrijgemaakte pers al gepubliceerd. Dat wordt dus een contact van synode tot synode. Een onvruchtbare zaak, zoals ieder kan begrijpen.
Het motief voor de beëindiging van de samensprekingen en het contact, zoals dat tot dusver werd geoefend, is gelegen in de koers, die onze kerken varen. Die koers zou besmet zijn door de geest van de tijd en oecumenistisch heten. Bewijzen daarvoor zijn ons lidmaatschap van de I.C.C.C. en van de Geref. Oec. Synode. Als ons lidmaatschap van de I.C.C.C. nu in geding wordt gebracht, dan maakt dat een vreemde indruk, gegeven het feit dat dit lidmaatschap reeds dateert uit 1950. In de samensprekingen die na dit besluit werden gehouden is intrekking van dit besluit nooit als voorwaarde gesteld voor een eventuele vereniging.
Het lidmaatschap van de Geref. Oec. Synode werd door vrijgemaakte deputaten wel uitvoerig aan de orde gesteld. Een groot bezwaar is — zoals ter synode bleek — het feit dat de Geref. Kerken daar ook lid van zijn. Wij vergaderen samen met kerkvervolgers. Men neemt het ons ook kwalijk, zoals sommige deputaten ook van tijd tot tijd deden, dat onze synode een deputaatschap voor de eenheid van de geref. belijders instelde en geen deputaatschap met de uitsluitende opdracht om samen te spreken met de deputaten van de Geref. Kerken (vrijgemaakt) over een eventuele vereniging.
Het is duidelijk dat de bezwaren uiteindelijk liggen in hetzelfde vlak en uit dezelfde achtergrond opkomen: de hantering van het gereformeerd belijden omtrent de kerk.
Hier liggen belangrijke verschillen.
Verschillen, die voor deze kerken, blijkens haar synode-uitspraak onoverkomelijk zijn.
Intussen blijkt wel dat zich in deze kerken een ontwikkeling heeft voorgedaan. Immers aan het eind van de vijftiger jaren werd sterk van hun kant op vereniging aangedrongen, hoewel we er toen niet anders over dachten dan nu. Blijkbaar is men ons nader en beter en scherper gaan bekijken. Of men heeft nu een strengere norm aangelegd!
Het is duidelijk dat de gang van zaken al met al triest is. Eveneens dat de vrijgemaakte synode de weg opbreekt en niet onze synode of ons deputaatschap. Wij hebben tot dusver geprobeerd de broeders vast te houden.

Achtergrond
Wie een beetje thuis is in de kerkelijke verhoudingen weet dat de motieven voor het besluit t.a.v. onze kerken samenhangen met de hele ontwikkeling in deze kerken. Er is in deze kerken een proces aan de gang, dat ieder die de zaak van Christus' kerk in deze landen ter harte gaat, met grote zorg vervult.
De vrijgemaakte synode heeft aangedrongen op beëindiging van onze oecumenistische koers. Vermoedelijk zou onze synode, indien ze in dit jaar had vergaderd en zich had beraden op onze verhouding tot onze kerken, ook aangedrongen hebben op beëindiging van samensprekingen of verbreking van alle contact, zolang de huidige toestand in deze kerken voortduurt. Deze kerken toch moeten eerst intern orde op zaken stellen en de crisis, die het kerkelijk leven teistert, overwinnen. Er kan van geen nader contact met kerken sprake zijn ter bespreking van verschillen, die die kerken zelf verdeeld houden.
Het is immers een duidelijke zaak dat de ware-kerk-theorie met al de consequenties daarvan de bron van moeilijkheden is in deze kerken. Op sommige plaatsen ligt deze kerk in tweeën; er wordt geschorst, zoals de schorsers van nu in het donkere oorlogsjaar geschorst werden. De „Open Brief" is het breekpunt geworden. Wie zijn handtekening onder deze brief heeft durven zetten, is zonder meer een verdacht persoon. Verschillende ondertekenaars hebben dat reeds ondervonden.
Lectoren van de Theol. Hogeschool zijn geschorst. En in Kampen zelf vergaderen hoogleraren en de gemeente tegen de kerkeraad in, gesteund door het Curatorium,
Een uitspraak van ds P. Lok, te vinden in de zeer informatieve verzamel-bundel ,,Rondom de 'Open Brief'" is de ware-kerk-theoretici uit het hart gegrepen en de ondertekenaars van genoemde brief een steen des aanstoots: ,,Wil de zaak van Jezus Christus nog een toekomst hebben in ons land, dan zullen degenen, die bij deze zaak betrokken zijn, elkander vóór alles hebben te vinden in de benoeming en waardering van dat wat in 1944 in Nederland is geschied binnen de Gereformeerde Kerken".
In de Open Brief daarentegen wordt gesteld dat we ons bevinden in een situatie „waarin, gestuwd naar het niveau van denken in wereldproporties, ieder zich opnieuw afvraagt, of het historisch fundament van de Nederlandse Gereformeerde Kerken ook samenvalt met het fundament van de Heilige, algemene, Christelijke Kerk".
We stemmen grif toe dat deze laatste uitspraak relativistisch kan uitgelegd worden. Maar de strakke oppositie tegen deze zin, de kerk-wettische houding, die de theoretici innemen geeft zo weinig blijk van een worstelen met de verdeeldheid, van een zien van de ander, van een oog hebben voor de noodzaak van de eenheid van allen, die Jezus Christus in onverderfelijkheid liefhebben en willen staan voor het erfgoed van de gereformeerde belijdenis.
Het is in deze rubriek vaker betoogd en door ondergetekende vaker geschreven: de kerk gaat in deze gedachtengang grotere plaats innemen dan de Koning der Kerk. We willen noch mogen de kerk relativeren om toch te erkennen dat we niet klaar zijn met het noemen van eigen kerk als de alleen ware kerk. Juist het feit dat in dit denken in feite voor de Chr. Geref. Kerken geen plaats, zegt genoeg.

Perspectief
Men vraagt zich af: welk perspectief zit er in de verhouding van beide kerken. De geschetste ontwikkeling maakt onze kerken kopschuw. We kunnen er van overtuigd zijn dat allen, die destijds Eindhoven toejuichten en het maar moeilijk konden verdragen dat kerkelijke vergaderingen de ontwikkeling daar wat afremden, voor de vrijgemaakte kerkelijke bijl zouden gaan zonder pardon. In dit kerkelijk leef- en denkklimaat zal geen één chr. geref. uit welke windstreek kunnen ademen.
Kerkelijk gezien is er geen perspectief, als deze kerken in deze richting verder gaan.
We vragen ons alleen af hoe het met deze kerken in de toekomst zal gaan. Loopt dit uit op plaatselijke scheuringen, op een landelijk kerkelijk conflict?
Kan de minderheid, die zucht onder de geschetste kerkidee, terug gaan naar de Geref. Kerken? Dat zou een streep halen betekenen door hun kerkelijk verleden niet alleen, maar bovenal door een ingenomen houding, die hiermee in strijd is. Moet er dan een nieuwe kerk bijkomen? God beware ons daarvoor!
Zullen de bezwaard vrijgemaakten de weg naar de Chr. Geref. Kerk vinden?
Laten we het anders vragen: is er in onze kerken oog voor de nood van deze broeders en zusters, van diverse ambtsdragers?
Het zal er ook voor onze kerken nu op aankomen dat wij katholieke kerk zijn. Wij gaan niet vissen in het troebele water van de vrijgemaakte kerkvijver.
Wij gaan niet speculeren op breuken en conflicten. Maar we zullen waarachtig kerk moeten zijn over de hele linie. Daar zit perspectief in.
We mogen ons niet a priori afsluiten, wetend dat er in vele kerken all round gereformeerde belijders zijn, die snakken naar de eenheid van allen, die de Heere Jezus Christus liefhebben en zich onder Zijn juk willen buigen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen