Kohlbrugge preekt weer

Dr. H.F. Kohlbrugge. Twaalf twaalftallen leerredenen. I, II. Uitgave T. Wever te Franeker, prijs per voorintekening ƒ 19,50. Anders ƒ 24,50. Dr. H.F. Kohlbrugge. Handelingen der Apostelen hfdst. 2-10. Vijfentwintig leerredenen. Uitgave T. Wever, Franeker. Prijs per voorintekening ƒ 13,50. Anders ƒ 15,50. Dr. H.F. Kohlbrugge. De Heer, Philippus en Nathanaël. Prediking over Johannes 1:44-52. Uitgave T. Wever, Franeker.

Door een vruchtbare samenwerking tussen de Vereniging tot Uitgave van Gereformeerde Geschriften en de fa. T. Wever te Franeker verschijnen er thans geregeld geschriften — vooral preken — in herdruk van Dr. Herman Friedrich Kohlbrugge, door hem in de vorige eeuw gehouden. De meeste van deze preken werden in het Duits gehouden en uitgegeven in de vorige eeuw.
Deze prediker toch wachtte veertien jaar op een kansel in Nederland, die voor hem zou opengaan. Tevergeefs echter. In 1846 beriep de zelfstandige Gereformeerde Gemeente te Elberfeld, daar heeft hij de rest van zijn leven, tot 1875, het woord bediend.
Vele van deze preken verschenen in druk en vonden hun weg naar een brede kring van vrienden van deze balling. Sommige werden vertaald in onze taal. Zo de bovengenoemde Twaalf twaalftallen. Reeds lang waren deze uitverkocht en zeer duur. Nu verschijnen ze onveranderd door een foto-mechanisch procédé. Dat maakt dat de uitgave ook niet extra duur is.
Ik schreef boven dit recensie-artikel: Kohlbrugge preekt weer. Zo is het ook inderdaad. Het Woord, zoals hij het bediende gaat weer uit. En het vindt blijkbaar een plaats, anders zou zulk een uitgave niet wel mogelijk zijn.
Het is wel iets bijzonders dat van deze „oude schrijver” — hoe oud moet men zijn om tot deze categorie gerekend te worden? — weer zoveel preken van de pers komen. Dat het juist preken zijn moet ons niet verwonderen. Kohlbrugge was een geleerd man, maar hij zag preken als zijn hoofdwerk, al heeft hij ook enkele andere geschriften gegeven. Als iemand verstaan heeft dat de Heilige Schrift gelezen wil worden en verkondigd moet worden, dan hij.
De bovengenoemde geschriften bewijzen het.
Eerst dl. I en II van de twaalftallen (Er komen er nog vijf). Het zijn enkele preken gehouden eer Kohlbrugge in Elberfeld was en de meeste, die hij in de eerste tijd na 1846, toen hij daar zijn plaats gevonden had, preekte.
In deze bundel vindt men ook de preek over Rom. 7:14, waardoor Kohlbrugge beroemd en berucht geworden is. Door deze preek heeft hij de schijn op zich geladen dat hij maar twee registers op zijn preekorgel had n.l. ellende en verlossing. En dan een verlossing, die aan deze ellende niets veranderde. Deze indruk werd nog versterkt doordat deze preek eerst verscheen onder de titel „Ellende en verlossing”. Een „aanhangsel” bij deze preek geeft over deze strijd uitvoerige informatie.
Het tweede geschrift geeft preken over de eerste tien hoofdstukken uit Handelingen. Deze preken zijn gehouden in de zeventiger jaren van de vorige eeuw. Zij doen dus de gerijpte prediker te zien. Dat is te merken aan de rust en vastheid die er uit spreekt. Hoe kan hij hier soms, uit een geheel hoofdstuk als tekst, op korte en duidelijke wijze de boodschap vertolken.
Het laatste boekje is een preek, die door Kohlbrugge zelf is uitgewerkt, nadat hem de eer te beurt gevallen was om in één van Bazels grote kerken te mogen preken en men hem in de kring van de Universiteit aldaar, waar zijn schoonzoon professor was, zeer eervol ontvangen had. Een geleerde preekt denkt u? Helemaal niet. Net zo eenvoudig als alle andere en evenvol evangelie als altijd. Zo was K. Hij kon niet anders. Ze is alleen wat lang uitgevallen nu ze op schrift gesteld is.
Wat al deze preken kenmerkt?
Geen strakke homiletische opzet. Ook geen bijzondere exegese. Kohlbrugge herinnert in veel van zijn preken aan Luther, die populair en profetisch was. En zoals bij de grote hervormer zijn preken tegen de achtergrond van zijn eigen leven en eigen tijd stonden, is dat ook bij de Elberfeldse dominee het geval. Om zijn preken te kunnen verstaan moet men dan ook beide enigszins kennen. Ik wees er al op dat „aanhangsels” bij enkele preken dat mogelijk maken voor wie deze preken leest.
Het komt mij overigens voor dat deze preken drie karaktertrekken hebben, die ze van grote betekenis maken. Zij zijn eenvoudig, schriftuurlijk en bevindelijk.
Eenvoudig in deze zin dat zij niet veel omhaal maken om de zaak, waarom het gaat, aan de orde te stellen. De boodschap wordt niet overgebracht via een ingewikkelde redenering. Ze komt direct op de hoorder af en wil deze aanspreken. In zekere zin brengt deze eenvoud ook de ééntonigheid van deze preken mee. D.w.z. ze komen telkens op hetzelfde thema terug: de mens niets — de genade alles; en die genade is slechts te vinden in de volheid van Christus Jezus, zoals die van God gegeven is en door het geloof mag en moet worden omhelsd.
Schriftuurlijk zijn deze preken ook. De H.Schrift is voor deze doctor theologiae, die vaktheologisch gesproken Oud-testamenticus was, het Woord Gods dat ons kan maken tot zaligheid en K. kènde de Schrift, daarom kon hij alleen in háár gedachtensfeer preken. Zoals Paulus niet tevergeefs veertien jaar gestudeerd had in de Schriften, toen hij haar zin was gaan zien, zo heeft ook doctor Kohlbrugge, nadat hijzelf het geheim des heils had leren zien, eenzelfde aantal jaren, toen niemand hem op de kansel wilde hebben, door de Geest geleid de Schriften verstaan. Het is geen wonder dat deze schatgraver in het Woord pleitte voor een tale Kanaäns. Die taal is ook te vinden in zijn preken. Telkens treft bij hem dat hij, evenals de Apostelen dat doen, met oudtestamentische woorden over nieuwtestamentische schatten spreekt.
Wie ontdekkingen doet in de Schrift, zoals Kohlbrugge dat ook gedaan heeft, een ontdekking die hem in de blijde ruimte der genade stelde, kan een tijd in zijn leven ook eenzijdig worden en de schijn geven dat hij maar één snaar op zijn harp heeft.
Voortgaande ontwikkeling maakt dat wel weer anders. Het blijkt b.v. wel uit de bovengenoemde Handelingen-preken.
Schriftuurlijk preken is hier ook dat de prediker de mens zoekt te brengen daar waar de Heere in zijn Woord met ons heen wil. n.l. dat een Drieënig God de bron van ons heil wordt.
Bevindelijk zijn deze preken ook. In deze zin dat zij vertolken hoe het Woord Gods in de mens gaat resoneren. Bevindelijkheid was voor K. geen beschrijving van wat er alzo in een mens kan plaats hebben. Hij richt niet de aandacht op de bevindingen van de vrome maar wel op de bevinding van de gelovige, die alles verliest en een van God zelf gegeven Borg overhoudt en zich door Hem als de Zoon vrijgemaakt weet.
Kohlbrugge's preken waren altijd een verzet tegen de verheerlijking van de mens. Of deze mens nu een brave Hendrik is, die het erg met zichzelf getroffen heeft, of een stipte vrome, die wil leven uit wat hij van zichzelf gelooft, en voor God probeert te zijn, maakt voor de preker van Elberfeld niet zoveer uit.
Hij preekt een radicaal Christendom. Maar anders dan vandaag. De radicaliteit die vandaag „in” is heeft het vooral over wat de mens moet doen. Vandaar dat zij meer vlak dan diep is. Kohlbrugge begint bij de radicaliteit ten opzichte van de mens. Hij is radicaal ondeugend, onwaardig en onmachtig.
Maar hij is niet minder radicaal als het gaat over wat God doet. Hij gééft een volkomen heil. En wie dat door het geloof omhelst is radicaal behouden en kan in Gods gericht bestaan. En altijd maar wil deze prediker naar dit volkomen verlies tot volkomen behoud.
Kohlbrugge bouwt geen rustbanken bij de stations die velen begeren, als zij zich meer in de weg dan in het doel van de geestelijke leiding verlustigen willen.
Er schuilt een medicijn in de preken van Kohlbrugge voor meer dan één kwaal. Zij moeten gelezen worden door hen, voor wie het „doorbrekende werk” een onbereikbare zeldzaamheid geworden is.
Maar zij bevatten niet minder een terechtwijzing van hen tegen wie de „Open Brief”, die in Hervormde kringen thans in geding is, zich verzet. Deze hebben n.l. Gods „ja” in Christus tegenover mens en wereld en de geschiedenis zó sterk benadrukt dat niemand en niets er buiten vallen van. Er is dan — terecht klaagt de „Open Brief” daarover — geen oog meer voor de gemeente en de enkeling in haar die door het onderwijs des Geestes tot deze Christus geleid worden.
Kohlbrugge preekt weer, schreef ik. En hij hééft wat te zeggen. Dat er naar hem geluisterd worde, naar meer dan ene zijde.
En zij, die leiding hebben te geven temidden van de geestelijke verwarring van deze tijd, moeten eens in de geschriften van deze prediker duiken. Het zal hen wel doen.
En de „Vereniging tot uitgave van Gereformeerde Geschriften”, wier voorzitter en secretaris ook de „Open brief” ondertekenden, doet een goed werk met het aan de markt brengen van deze uitgaven.
En Wever maakte er goed werk van en doet er goed werk mee zich voor deze uitgaven te interesseren.

Kremer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen