Terug naar de Hervormde Kerk? (2)

De eerste reden waarom deze vraag gesteld werd, ligt in de ontwikkeling op het punt van de belijdenis in de Geref. Kerken. De tweede reden raakt de situatie in de Gereformeerde Gezindte in haar geheel. Het zal goed zijn deze situatie eerlijk te schetsen, We hebben nu eenmaal met de werkelijkheid te maken. De feiten zijn niet normatief, maar de feiten dringen wel tot vernieuwde bezinning.

Verdeeldheid
Het eerste wat ons treft in de Gereformeerde Gezindte — het geheel van kerken met haar leden, die buigen onder het gezag van Gods Woord en de gereformeerde belijdenis erkennen en willen handhaven — is de grote verdeeldheid. Er zijn verschillende kerken van gereformeerde belijdenis, die naast elkaar bestaan en langs elkaar voortleven.
Ondanks alle begeerde en gelegde contacten is er in de feitelijke situatie nog niets veranderd; integendeel die situatie is steeds erger geworden. Ik beperk me tot deze eeuw. In 1944 kwam de Vrijmaking en kwamen er twee kerken, die zich beiden gereformeerd noemen. Uitgerekend 25 jaar later is er in de Geref. Kerken (vrijgemaakt) een hevige crisis uitgebroken, die tot gevolg blijkt te hebben dat een groot aantal kerken buiten het kerkverband is komen te staan. We spreken geen oordeel uit in dit artikel — komen op deze situatie waarschijnlijk nog wel eens terug — maar constateren het feit. De Geref. Gemeenten, in 1907 als zodanig opgetreden, kregen ook met een scheuring te maken. De Geref. Gemeenten in Nederland ontstonden — een kleine groep, maar op verschillende plaatsen zich scherp opstellend tegen de oorspronkelijke Geref. Gemeenten. Ons eigen kerkelijk leven heeft in de loop der jaren verschillende afkalvingen meegemaakt. Naast de Chr. Geref. Kerken ontstonden de Chr. Geref. Gemeenten. Het is een triest verhaal. Het is helaas de werkelijkheid. We kunnen begrijpen dat schamper gezegd wordt: De drie formulieren van enigheid moeten genoemd worden drie formulieren van verdeeldheid, want de verklaring van deze formulieren brengt spanning en scheuring. Overigens betekent het constateren van dit feit niet dat we van mening zijn dat het hebben van de drie formulieren als zodanig verdeeldheid moet meebrengen.

Verwarring
Een tweede verschijnsel betreft de verwarring, die in de kerken van gereformeerde belijdenis is op te merken. In elke kerk is intern vandaag bijzonder veel aan de orde. Een collega schreef me laatst: „Misschien is dit de tragiek van het kleine kerkverband, dat teveel kleine en onbeduidende zaken tot een halszaak worden gemaakt. Als predikant kun je het dan herhaaldelijk meemaken, dat de „diktatuur" van de gemeente je stelt voor een opgedrongen mening, als daar tenminste nog mogelijkheid toe was.
Als ik dus denk aan de onvruchtbaarheid van het kleine kerkelijke leven, dat zich tegenwoordig sterker doet gevoelen dan vroeger, en als ik daarbij denk aan het feit, dat er binnen de plaatselijke gemeenten vooral de laatste jaren ook steeds meer verdeeldheid en twist bestaat, komen de vragen als vanzelf naar voren".
In dit citaat wordt uitdrukking gegeven aan wat bij velen leeft in verschillende lagen van het kerkelijke leven. Het wijst op de reële situatie van het kerkelijke en gemeentelijke leven. De verwarring is groot. En hebben we in een klein kerkverband niet zoveel te doen met allerlei speciale meningen en opvattingen, dat we aan de grote hoofdzaak niet toekomen?
Het is te begrijpen dat tegen deze achtergrond de vraag wordt gesteld: zijn wij wel op de goede weg? Zou het niet veel beter zijn als we in een groter verband konden leven en werken? Zou er dan niet veel meer kracht van de kerk kunnen uitgaan?
En zou op deze wijze de aandacht van de bijzaken niet afgeleid kunnen worden? Komt het katholiek karakter van de kerk in een klein kerkverband wel tot zijn recht? Binden we elkaar niet te veel, gegeven het feit dat we nu eenmaal een klein kerkelijk leven hebben?
Het is zaak van eerlijkheid om deze vragen niet zonder meer terzijde te leggen. We horen ze steeds luider klinken.
Terug naar de Hervormde Kerk?

Verantwoording
Deze vraag kan m.i. niet bevestigend worden beantwoord, de geschetste situatie ten spijt.
Niet alleen omdat een bevestigend antwoord een streep zou betekenen door de historie van onze kerken. De historie zonder meer is niet doorslaggevend. Maar de historie had een principiële achtergrond. We zullen dit alles in een artikel niet breed uiteenzetten.
De beslissingen, die in de vorige eeuw zijn genomen en tot op vandaag zijn gehandhaafd met betrekking tot de Hervormde Kerk, raken Schrift en belijdenis. De Schrift omdat de Afscheiding diep overtuigd is geweest van de noodzaak om de dwaling te weren uit de kerk des Heeren; de belijdenis omdat de art. 27-29 in geding waren en art. 28 in de Acte van Afscheiding terugkeert „zo is het ambt aller gelovigen, volgens het Woord Gods, zich af te scheiden van degenen, die niet van de Kerk zijn".
Uiteraard moet de vraag nu gesteld: is de Hervormde Kerk van nu dezelfde als die van 1834? Er is veel veranderd en verbeterd. Maar in wezen is de Hervormde Kerk nog niet teruggekeerd tot de leer en dienst der vaderen.
De Geref. Bond, die in menig opzicht voet aan wal heeft gekregen, stemt dit zelf eerlijk toe. Maar tot dusver was men in deze kringen overtuigd van het recht en de plicht om in de Hervormde Kerk te blijven met een beroep op de situatie in de Oud-Testamentische Kerk. Vandaar dat onzerzijds steeds gezegd is: de Geref. Bond verdisconteert te weinig wat Pinksteren betekent voor kerk en de handhaving van het ware Evangelie.
Terugkeren naar of verenigen met de Ned. Herv. Kerk, zoals zij vandaag zich in haar synode, kerkelijk beleid, herderlijke brieven en richtlijnen presenteert, zou betekenen dat wij een kerkelijk leven krijgen, waarin Gods Woord niet onvoorwaardelijk wordt gehoorzaamd en de gereformeerde belijdenis niet voluit wordt gehandhaafd. Deze stap zou ik niet kunnen doen nu de situatie nog zo ligt.

Vernieuwing
Moet dan de kerkelijke situatie blijven zoals zij vandaag is?
De vraag stellen is tegelijk haar ontkennend beantwoorden. We mogen wel voortdurend biddend werkzaam zijn met een grondige vernieuwing van de huidige kerkelijke situatie, die tot droefheid stemt, de kracht van de kerk breekt, onbevredigd laat en broeders en zusters, die eens geestes zijn gescheiden houdt.
Is die vernieuwing mogelijk en is het reëel om daarover te spreken?
Als we werkelijk geloven in de kracht van de Heilige Geest mogen wij er van overtuigd zijn dat er machtige dingen kunnen gebeuren. Zitten we misschien op onze studeerkamers en kerkelijke vergaderingen teveel te rekenen en te cijferen zonder daadwerkelijk te geloven in de overwinnende macht van de Heilige Geest? Zitten we te vol met al onze kerkelijke zekerheden en verworvenheden dat we de Heilige Geest bedroeven?
We kunnen niet sterk genoeg dit element beklemtonen opdat we zien waar de nood ligt en hoe we de oplossing alleen maar kunnen vinden.
Daarnaast zou ik op een ander facet willen wijzen van de kerkelijke situatie vandaag.
Een en andermaal kwam in dit artikel de Geref. Bond ter sprake.
De voorzitter van de Geref. Bond, ds. G. Boer te Katwijk aan Zee, schreef in „De Waarheidsvriend" enkele artikelen onder de titel „Een verenigde kerk?", waarin hij ook de situatie in de Geref. Kerken ter sprake brengt en de mogelijke vereniging tussen Hervormde en Gereformeerde Kerk.
Hoewel hij zegt blij te moeten zijn, aarzelt hij toch omdat hij vreest dat aan het echt reformatorische tekort zal worden gedaan en de Hervormde Kerk steeds minder kerk van de Reformatie zal worden. Hij weet natuurlijk heel goed dat het gros van de huidige Geref. Kerken geestelijk meer verwant is met de middenorthodoxie dan met de Geref. Bond. Dat geeft ds. Boer zorgen voor de toekomst.
Volkomen begrijpelijk en volkomen terecht.
Dit doet ons de vrijpostige vraag stellen; zal de Geref. Bond de Hervormde Kerk altijd, wat er ook gebeurt, trouw blijven? Of ziet men in de Geref. Bond de tijd naderen dat er verandering komt, door de ontwikkeling in de verhouding hervormd-gereformeerd.
De eerstvolgende tien jaar zullen m.i. van grote betekenis worden voor de kerkelijke verhoudingen in Nederland. Het behoort zeker niet tot de onmogelijkheden dat de kerkelijke kaart er in 1980 anders uit zal zien dan vandaag. En in deze tien jaar meer verandert dan in de voorgaande dertig jaren.
Overigens is dat niet het eerste waar we naar moeten uitzien. Dat dient nog altijd de wederkomst van de Heiland te zijn.
Maar in het licht van die verwachting zien we uit: biddend, wakend, werkend...

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen