Nogmaals: Het appel uit Amsterdam (Appèl aan de Kerk 2)

Enkele weken geleden wijdden we in deze rubriek een bespreking aan een brochure van enkele Amsterdamse kerkleden „Appèl aan de kerk", welke brochure aan alle kerkeraden is toegezonden.
Gelijk te verwachten was hebben de verantwoordelijke personen op dit artikel gereageerd en om plaatsing van hun „Weerwoord" verzocht. Aan dit verzoek voldoen we als redactie. Het geeft me tevens gelegenheid nog enkele punten nader toe te lichten. We hebben bij verschillende regels cijfers gezet, die de lezers terugvinden in dit artikel.

Weerwoord op de bespreking van de brochure „Appèl aan de Kerk"
In de bespreking, die ds. J.H. Velema in „De Wekker" van 5 december 1969 wijdde aan de brochure „Appèl aan de Kerk" stelt scribent, dat dit geschrift het effect heeft van een steen in een vijver.
Wij, opstellers van de besproken brochure, hebben echter de hoop, dat het meer zal zijn dan een steen in stil water. Als het effect van deze oproep niet meer is dan de snel verdwijnende rimpeling van een steen in de rustige vijver van ons kerkelijk leven, achten wij dat bedroevend. Wij hopen dat dit appèl zal bijdragen aan een evolutie ¹) in ons kerkelijk leven. Een evolutie die, om in de beeldspraak van onze opponent ²) te blijven, de vijver zal maken tot een stuwmeer van waaruit krachtinstallaties en bevloeiingssystemen zullen worden gevoed.
De recensent noemt ons pogen „prutswerk", dat aan de elementaire dingen voorbijgaat en de wortel niet raakt. Men zou hieruit de indruk kunnen krijgen, dat scribent verder wil gaan dan het appèl. Wil hij de kerk soms op een nieuwe wortel enten? ³). Is de oude wortel; het geloof in Jezus Christus, soms aangetast? Wij kunnen dit niet aannemen en geloven dan ook, dat ds. Velema de brochure slecht gelezen heeft, anders zou hij hebben geweten, dat ons streven niet is; een kerk met een nieuw geloof, maar een kerk, die uit het oude geloof weer inspiratie en werkkracht put om haar elementaire opdracht; de prediking van de blijde boodschap, weer ter hand te nemen.
Wij vragen geen andere basis ⁴), maar een hernieuwde beleving. Bovendien zijn wij overtuigd, dat degene, die doet wat geboden is, ook de zegen, die kan bestaan uit zekerheid des geloofs, zal ervaren in eigen geloofsleven. Deze wisselwerking dienen onze kerken zich wel te realiseren. Hier houdt namelijk de verkrijging van de zekerheid de mens meestal een heel leven bezig zonder tot resultaten te komen. De kerk wordt door deze introvertie een goede smidse, die prima georganiseerd is, maar helaas nooit aan smeden toekomt. Het verwijt als zou onze brochure niet representatief zijn voor onze kerken, gaat misschien op voor die leden, die of conservatief zijn of slecht geïnformeerd, maar niet voor al diegenen die positief en instemmend op de inhoud van deze brochure hebben gereageerd.
Scribent stelt dat de Kerk noch conservatief, noch progressief mag zijn. Deze uitspraak bevreemdt ons, daar wij menen dat de Kerk slechts progressief kan zijn gezien haar taak (opdracht) in deze wereld, die de taak van een avant-garde is ⁵). De taak van een „zoutend zout" en „een licht op een berg".
De stelling van ds. Velema, dat de kerk „noch vis, noch vlees" ⁶) behoort te zijn, riekt o.i. naar de levenshouding van de lauwe middenmoot, die noch heet, noch koud is.
Wij streven niet naar een loslaten, noch van lauwen, noch van kouden, maar naar een aktivering van mensen die tot op heden hun zaligheid schijnen te bouwen op consolidering en isolering en daardoor elke noodzakelijke vernieuwing afremmen ⁷).
Om te komen tot een opnieuw werkende kerk is o.i. verandering op bijna elk terrein nodig ⁸). Vooral aanpassing aan de tijd, waarin wij leven en openstelling van de kerk voor de mens van deze tijd ⁹).
Nodig is daartoe een eigentijdse prediking en democratisering, o.a. ter voorkoming van incidenten, als op een onzer synodes, waar een minderheid, die wij rustig extreem orthodox durven noemen door middelen die ons aan chantage doen denken, de vergadering dwong een al genomen besluit niet uit te voeren ¹⁰).
Indien scribent meent, dat de mens, het kerklid van nu nog aan de hand van predikanten moet worden geleid in zaken als voorlichting, wetenschap en ethiek, stelt hij o.i. bitter weinig vertrouwen in zijn mede-christenen ¹¹). Wij zouden hem dan ook willen verzoeken de brochure nog eens grondig te bestuderen alvorens hem te veroordelen, te bagatelliseren en verdacht te maken door een zodanige keuze van citaten, dat deze slechts uitwerken op de negatieve sentimenten van ons kerkvolk ¹²).
Wij zijn overtuigd van de noodzaak van dit appèl en hopen, dat u als een broeder in Christus, deze visie ernstig neemt.
Amsterdam, 13 december 1969.

1) Het is merkwaardig dat de broeders hopen op een evolutie in ons kerkelijk leven. Dat is een vreemd begrip. De kerk heeft de eeuwen door nooit behoefte gehad aan evolutie, maar wel aan reformatie en aan reveil. Dit woord evolutie is in de gedachtengang van de Amsterdamse broeders niet los te maken van aanpassing aan de tijd, waarin wij leven. Zie onder 9)
2) Afwisselend wordt schrijver dezes scribent, recensent en hier opponent genoemd. De kwalificatie is uiteraard niet van mij. Het was echt mijn bedoeling niet om te opponeren tegen de mij onbekende samenstellers van de onderhavige brochure; alleen om een bepaalde mentaliteit te signaleren. Het spijt me dat dit direct wordt uitgelegd als opponeren.
3) Dit is nu echt een rhetorische vraag. Uit mijn artikel is duidelijk op te maken dat geen haar op mijn hoofd denkt aan het enten van de kerk op een nieuwe wortel. Als ik in mijn artikel van oordeel was dat de brochure de wortel niet raakt, dan is zonneklaar dat dit betekent: de schrijvers raken de diepte niet; ze pakken de zaak niet radicaal (dat is immers van de wortel uit?) aan. Het gaat niet om een paar vernieuwingen of zelfs vele vernieuwingen, maar het gaat er om dat de kerk werkelijk kerk is.
4) De schrijvers vragen geen andere basis. Waarvan acte. Maar dan wil ik nu graag wijzen op een vreemde uitdrukking in hun brochure, waarop sommigen me gewezen hebben: waarom hebt u dat niet aangesneden? Antwoord: omdat ik niet al te scherp wilde zijn en toch al genoeg heb genoemd in dit eerste artikel. Maar nu de broeders met nadruk zeggen: geen andere basis, komt wel de vraag op: wat bedoelt u dan met wat op pag. 3 staat: „De bijzondere nadruk op de bevinding gekoppeld aan een uitverkiezingsopvatting die uitgaat van een uitverkiezing van eeuwigheid bij name, werkt lijdelijkheid en gebrek aan bewogenheid met het heil van de naaste in de hand".
Twee opmerkingen: geloven de Amsterdammers niet in een uitverkiezing van eeuwigheid? Ze zijn toch belijdende leden en aanvaarden toch de Drie Formulieren van Eenigheid, ook de Dordtse Leerregels, waarin zeer nadrukkelijk de uitverkiezing van eeuwigheid wordt geleerd? Het waren de Remonstranten, die destijds deze uitverkiezing van eeuwigheid ontkenden.
En: kunnen de broeders volhouden dat o.a. deze uitverkiezing tengevolge heeft gebrek aan bewogenheid met het heil van de naaste? Hebben ze niet het oog op een carricatuur? Wordt hier een eerlijke weergave gegeven van de prediking? Heeft men zo weinig oog meer voor de betekenis van de bevinding in de prediking en het geloofsleven? Toegestemd dat er uitwassen zijn, maar is het billijk om zo scherp generaliserend over onze prediking te oordelen? Dr. C. Boertien, die toch niet bepaald extreem-orthodox zal zijn in de ogen van de broeders, oordeelde over de Chr. Geref. prediking verleden week heel anders (in interview met dr. Puchinger). En wat de verhouding roeping en verkiezing betreft, raad ik de broeders aan het artikel van prof. van Genderen in „Woord en Kerk" te bestuderen.
5) De schrijvers gebruiken progressief nu in een andere betekenis. Ongetwijfeld heeft de kerk een zoutend zout en een lichtend licht te zijn. Maar progressief in mijn artikel bedoelde; meegaan met de tijd en conservatief: expres vasthouden aan een voorbije tijd. Dat is een ander woordgebruik. Trouwens de kerk heeft in de goede zin van het woord uiterst progressief en uiterst conservatief te zijn. Ik hoop dat de gemaakte onderscheiding duidelijk is.
6) Het lijkt op demagogie om nu in eens te spreken over „noch vis noch vlees", als ik de beide begrippen conservatief en progressief afwijs. En nu de man van „Voor de Lens" maar indelen bij de lauwe middenmoot. Welja, waarom niet? Het lijkt mij een juiste levenshouding te kiezen tussen twee uitersten. Het gaat er om evenwichtig positie te kiezen. Dat is geen teken van lauwheid, maar van warme betrokkenheid.
7) Wie op deze wijze iets bereiken wil in de kerken op het terrein van vernieuwing, heeft m.i. weinig kans van slagen. Het is een zware beschuldiging, die hier wordt uitgebracht: zaligheid bouwen op consolidering en isolering. Kunnen de broeders de achtergrond van veler vrees niet begrijpen? Als ze dat niet kunnen, zal hun vernieuwingsdrang in de kerken niets uitrichten.
8) Verandering op bijna elk terrein —- dat is nogal wat. Kunnen de broeders dit waar maken? Hebben ze de veranderingen in hun brochure aangegeven? Is dat elk terrein? Ik zou willen dat de broeders gezegd hadden: wij willen naar Schrift en belijdenis leven en kerk zijn. We zien dat er verschillende situaties in de kerken hier niet aan beantwoorden. Hierin moet verandering komen. Ik zou dan graag mee willen doen. Er is doorgaande reformatie nodig. Dan had hun appèl een andere geest geademd en was er wat anders op tafel gekomen. Wat kerken en kerkleden vandaag nodig hebben — en dat is tegelijk het medicijn voor de wereld — is terugkeer naar het Woord van God over de volle lengte en breedte van het leven.
9) Dat is een gevaarlijke zaak: aanpassing aan de tijd. Daar heeft de kerk nog nooit veel goeds van beleefd. Het is haar trouwens ook verboden dat te doen. Als de broeders bedoelen; wij zijn kerk in 1970, dan zeg ik accoord. Maar ik ben bang dat er meer achter zit wanneer argeloos gesproken wordt over aanpassing aan de tijd.
10) Elke vergadering van welke aard ook krijgt op z'n tijd te maken met onverteerbare besluiten voor een grote minderheid van haar leden. Het is een zaak van wijs beleid om dan niet koste wat kost door te gaan. Ik dacht dat dat democratisch was. Menen de broeders nu werkelijk dat een eigentijdse prediking en democratisering incidenten voorkomt? De praktijk leert dat democratisering incidenten oproept!
11) Waar heb ik geschreven dat het kerklid moet geleid worden aan de hand van predikanten? In diverse publicaties heb ik aangedrongen op een goede functionering van het ambt der gelovigen. Ik vind het heerlijk te merken dat kerkleden van harte zich geven aan het kerkelijke leven en Schrift en belijdenis laten spreken. Ik merk alleen dat velen die het zouden kunnen, het niet doen omdat zij het te moeilijk vinden. En mensen, die het niet kunnen, bieden zichzelf aan als leidslieden. Is het dan geen zaak om — predikant of geen predikant — te waarschuwen en te zeggen: zo niet.
12) Ik heb de brochure zo eerlijk mogelijk besproken, nadat ik haar drie keer gelezen had! Bepaalde elementen liet ik in het eerste artikel onbesproken. Als de broeders willen mikken op de positieve sentimenten van ons kerkwerk, zullen ze in een andere geest moeten schrijven. Duidelijk heb ik laten meespreken dat ik deze brochure in de Amsterdamse situatie wel begrijpen kan. Nogmaals: er zijn op zichzelf genomen ook punten, die te overwegen zijn. Maar het raam waarin dit alles geplaatst is, is niet juist. En daarom gaat er van deze brochure wel rumoer, maar geen appèl uit.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen