Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Over preken gesproken

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Over preken gesproken

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Dat is de titel van een boek, dat enkele weken geleden verscheen en aan ons blad ter bespreking werd toegezonden.¹) We willen over en naar aanleiding van deze paperback het volgende schrijven:

Opzet
De kerkdienst en de preek blijken nog altijd veel aandacht te krijgen. De kerkgang mag dan globaal genomen afnemen, maar juist daarom wordt temeer gesproken en geschreven over dat wondere gebeuren, dat elke zondag in duizenden kerken plaats vindt.
Voor de oorlog reeds verschenen de bekende bundels: „In de houten broek" en „Opnieuw in de houten broek", waarin kerkdiensten van allerlei kerken werden verslagen. Enkele jaren geleden verscheen een bundel: „Hoe vindt u dat er gepreekt moet worden?" Vorig jaar presenteerde de Wageningse firma Zomer en Keuning het boek: „Wat vindt u van de kerkdienst?" En nu ligt er al weer een nieuw boek over preken en kerkdiensten op tafel.
In opzet verschilt dit boek van de reeds genoemde boeken.
De schrijvers van dit boek bespreken in dit boek eigenlijk vijf kerkdiensten, die zij meemaakten. Ze doen dit niet buiten de dominee en de gemeente om.
Elk hoofdstuk begint met de uitvoerige weergave van de liturgie waarbij de gezongen verzen in extenso worden opgenomen. Daarna komt de preek of samenvatting van de preek. Men vindt in dit boek dus vijf min of meer uitgewerkte preken, die uitgesproken werden tussen Pasen en Pinksteren 1971. Vervolgens geeft de predikant zelf een verantwoording van zijn tekstkeuze en opzet van de preek.
Het vierde onderdeel van elk hoofdstuk is het nagesprek. De samenstellers hebben nl. na elke kerkdienst, die zij hier verslaan, een nagesprek met een groepje kerkgangers gehad, in de regel bestaande uit zes personen van verschillende leeftijd en beroep. Zowel van te voren schriftelijk opgestelde vragen als ook daarna mondeling geformuleerde vragen werden besproken. Tenslotte geven de auteurs een „reflectie op de preek", waarbij ze hun eigen indrukken verwerken en diverse critische opmerkingen maken.
In het eerste hoofdstuk wordt geschreven over „doel en plan", waarin een verantwoording van de opzet wordt gegeven.
Het boek wordt besloten met een afsluitend hoofdstuk getiteld „Perspectief" waarin goede opmerkingen worden geformuleerd en aanwijzingen voor de praktijk worden gegeven.
Uit deze inhoudsopgave is reeds duidelijk dat we met een interessant, boeiend en belangrijk boek te doen hebben.
Interessant vanwege de opzet; boeiend vanwege de weergave van de kerkdiensten en belangrijk vanwege verschillende practische aanwijzingen.

Vijf kerkdiensten
Zoals gezegd: vijf kerkdiensten worden verslagen. De auteurs hebben zich tot vijf predikers gewend om te horen en te zien hoe zij het deden. Zij kozen een gereformeerde dominee uit; een hervormde predikant, die een hoog-kerkelijke visie voorstaat en liturgisch is ingesteld; een gereformeerde bonder; een vrijzinnig predikant en ook een r.k. priester.
Heel wat variatie dus. Dat blijkt duidelijk uit de weergave van de preek en de dienst. De schrijvers gingen met bepaalde verwachtingen naar de kerkdiensten toe, gezien de voorgangers, die zij hadden uitgekozen. Niet altijd beantwoordden de predikers aan het verwachtingspatroon van de auteur. „Onze schema's klopten niet geheel". „Hieruit bleek dat er toch weer anders gepreekt wordt dan men op grond van theologische veronderstellingen zou vermoeden".
Een zin, waar ik het hartelijk mee eens ben en waarschijnlijk veel lezers ook. We raken hier aan een zaak, die voor de toekomst van het kerkelijk leven van grote practische betekenis zal blijken te zijn.
Als men bv. in een Chr. Geref. Kerk een goede schriftuurlijke, geestelijke preek verwacht en men komt tot de ontdekking dat de gehoorde preek even goed in een middenorthodoxe hervormde kerk had gehouden kunnen worden, dan wordt op deze wijze het kerkelijke leven van binnenuit uitgehold.
Wanneer in de Geref. Kerken preken gehouden worden, die een vrijzinnig hervormde predikant niet zouden misstaan, dan is een proces op gang, dat grote gevolgen kan hebben op de lange baan van het kerkelijke leven.
Uiteraard - terugkerend naar dit boekje - is de keuze van de predikers zeer willekeurig geweest. Men zou kunnen vragen: waarom één gereformeerde, drie hervormden en één rooms-katholiek? Waarom ook uit de kleinere kerken niet eens een kerkdienst bezocht, als men het dan op deze wijze wil doen?
Tegelijk komt ook bij de lezer van deze kerkdienst-verslagen de vraag op: is dit typerend voor het type, dat deze prediker vertegenwoordigt?
De liturgie van de geref. bonds-collega is toch niet karakteristiek voor elke gereformeerde bondsdienst? Zingt men in de bondsgemeenten overal de nieuwe berijming en gebruikt men overal de Nieuwe Vertaling en verleent een kinderkantorij medewerking aan elke dienst?
Intussen is wel een feit dat de preek van de gereformeerde bonder het beste is overgekomen. Ik heb de indruk dat de auteurs deze kerkdienst ook „het best geslaagd" hebben gevonden. Opmerkelijk is dat zij aan deze dienst in hun reflectie de meeste aandacht besteden. Ook wel om critiek te maken op bepaalde visies. Maar feit is dat ze toch maar vele bladzijden nodig hebben om hiermee klaar te komen.
De meeste kritiek ontmoet m.i. de priester, die er - het is overigens heel netjes en fijntjes geformuleerd - het slechtst afkomt. Maar dat is niet zijn schuld, maar in de R.K. Kerk zijn ze eigenlijk pas sinds kort met de prediking begonnen. Ze moeten het nog leren!

Opmerkingen
Laat ik dit artikel besluiten met een paar opmerkingen, die bij me opkwamen bij het lezen van dit boek.
Allereerst: wat is preken moeilijk werk. Hoe langer je er mee bezig bent, hoe moeilijker het wordt. Het gaat nooit van een leien dakje, al denken de mensen het soms wel eens. Dit boek onderstreept deze moeilijkheid en laat de lezers gevoelen welke factoren al zo een rol spelen bij preken maken en beluisteren!
Vervolgens: wat is het van grote betekenis dat er een goed contact is tussen prediker en gemeente. Hoe beter hij de gemeente kent en hoe beter de gemeente hem kent, hoe gemakkelijker de gemeente de predikant zal begrijpen. Er komt aan de kant van de gemeente onbewust een heilzame gewenning.
Het belang van het „overkomen" van de preek staat in dit boek levensgroot voor ons. Sommige kerkdiensten laten heel verschillende reacties na. Wonderlijk. Het blijkt uit de hier gevoerde nagesprekken. Het is een hele kunst om naar de boodschap van de tekst te luisteren met het oor van de gemeente. Hoe beter dit gebeurt, hoe beter de preek zal overkomen. Belangrijk is ook de aanwijzing dat het in de preek van het begin tot het einde toe om „toepassing" gaat. Uitlegging en toepassing kunnen en mogen niet gescheiden worden. Terecht lezen we: „Wie zijn preek inzet met een historische uiteenzetting en hoopt, daarna de sprong te kunnen maken naar de verkondigende aanspraak, heeft zijn kansen verloren laten gaan en komt te laat". „De prediker zal daarom zo spoedig mogelijk de relatie van de tekst tot de hoorder en zijn leven moeten leggen". De inzet van de preek is van groot belang.
Tenslotte: terecht wijzen de auteurs er op dat het verschijnsel van de redunantie (overtolligheid) een grote plaats inneemt in het communicatieproces. De dingen worden iets breder gezegd dan strikt noodzakelijk is. In een preek moeten de dingen breder gezegd worden dan in een wetenschappelijk betoog. De hoorder moet het gehoorde kunnen verwerken. De redunantie, de overtollige uitstalling van gedachten geeft hem die.
Dit boekje bepaalt ons opnieuw bij het wonder van de prediking. Preken is het moeilijkste en het heerlijkste werk dat er bestaat. En de preekstoel is tegelijk de gevaarlijkste en de het dichtst bij de hemel zijnde plaats in de hele wereld!

J.H.V.

¹) Dr. M.H. Bolkestein/drs. J. Thomas - Over preken gesproken. Uitgave Boekencentrum n.v., Den Haag. Prakt. Theol. Handboekjes nr. 35. Prijs ƒ 12,90, bij intekening op de serie ƒ 11,75.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 28 juli 1972

De Wekker | 8 Pagina's

Over preken gesproken

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 28 juli 1972

De Wekker | 8 Pagina's