Een boek voor dominees

Het Woord werkt door; door dr. W.H. Velema, uitgave J.H. Kok, Kampen. 156 blz. Bovengenoemd boek, dat in dit art. geïntroduceerd en besproken wordt, is eigenlijk alleen bestemd voor hen, die preken.

Dat wil niet zeggen dat anderen, en met name de gemeente, er niets van weten mogen. In deze democratische tijd zijn de dominees niet meer zo geheimzinnig over hun werk als ze wel eens geweest zijn. Voorheen kende de pastor zijn preekgeheim; de gemeente stond daar buiten. Zij wist alleen, dat hij op de stille zaterdag, daarmee bezig was en, als was hij een broedende kip, bij dat werk niet gestoord mocht worden. Nu de stille zaterdag van de dominee tot een vrije dag voor de meeste mensen geworden is, ligt dat heel wat anders.
De preek scheen voor de gemeente een soort wonder. Ze zag er min of meer eerbiedig tegenop als had ze, wanneer ze onder ons was, er wel haar oordeel over.
Scheen het soms niet of de dominee het uit zijn mouw schudde; en die was toen nog niet zo groot, want de toga was onder de Afgescheidenen nog niet in zwang.
Maar die wat dieper luisterden, wanneer het zo heel vlot ging, zeiden dat de dominee freewheelde op bekende gedachten, wanneer hij het einde in het zicht had.
Nu is ook de gemeente zich meer bewust dat de preek een werkstuk is en dat er veel voor gedaan moet worden.
Hoe maakt men zijn preek? Over dit thema zijn al heel wat adviezen gegeven. Het leken soms wel recepten voor een pikant gerecht. Toch wordt men door een receptenboek de kookkunst nog niet machtig. Daar is meer voor nodig, al prikkelt zo'n hulpmiddel wel tot het verkrijgen van de kunst dunkt mij, voorzover mijn verstand in dezen rijkt.
De geschiedenis toont aan dat er ook preekrecepten zijn. „Postillen" heeft men die genoemd een aanduiding, die een langere Latijnse zin verbergt. Het waren geschriften, die aangaven hoe men van een bepaalde tekst een preek kon maken.
Ná en door de Reformatie kwam het Woord Gods in de kerk weer centraal te staan. Dat was een hele overgang. Men was dat ontwend, de uitzonderingen daargelaten. Er werden meer verhalen verteld over de heiligen en over de duivel dan dat de Schrift open ging en Christus in het gewaad van het evangelie verscheen.
Er was in deze moeilijke overgang voor vele predikers wel wat preekhulp nodig. Welnu de kerk, vooral in de Lutherse reformatie gebeurde dit, de kerk gaf teksten-pericopen-voor elke zondag om over te preken. En als hulp daarbij kwamen de „postillen", handleidingen om een goede preek over de aangegeven tekst te maken.
In Nederland was men wat verstandiger. Hier was de tekstkeuze vrij en postilles kende men niet. Een enkele kerkelijke vergadering in de 16e eeuw vroeg wel om voorbeelden voor de catechismuspreek.
De laatste dertig jaar is Nederland ook vele Postillen rijker geworden. Zeker er waren ook wel eens eerder hulpen voor de preek. Krul gaf zijn „Kerkelijk jaar" vol voorbeelden van teksten met verdelingen.
De grote v. Oosterzee, een beroemdheid op de Nederlandse kansels, gaf een dagboek uit in fors formaat, waarin op vele bladzijden de neerslag te vinden was van zijn beroemde drielingen, waarin hij zijn preken goot. Dit ten genoegen van vele kanselbeklimmers, die in v. Oosterzee, het preekvoorbeeld zagen.
Maar nu is Nederland rijk aan postilles, nadrukkelijk zó genoemd of onder andere titel. Van Hervormde zijde verschijnt er zelfs jaarlijks één, die een semi-officieel kerkelijk karakter draagt.
Maar een preekhulp van christelijke gereformeerde hand was er tot nu toe nog niet. Er was wel meer dan eens, van buiten af, naar gevraagd, maar aan deze wens was niet voldaan.
Nu is in het boven dit art. genoemde boek aan deze wens voldaan door de hand van prof. dr. W.H. Velema, de huidige docent in de ambtelijke theologie aan onze Hogeschool.
Een unicum en een novum tegelijk, dit boek dan.
De titel er van zou niet doen vermoeden dat het een preekhulp was. De ondertitel is duidelijk. Zij luidt: „Studies en schetsen ten dienste van de prediking".
In de titel schuilt een dogmatisch en een homiletisch principe. In een slothoofdstuk van het boek geeft prof. Velema, op een duidelijke manier, verantwoording daaromtrent. Het Woord werkt door, omdat de Drieënige God doorwerkt. Zijn openbaring als goddelijke presentie werkt door, waarbij vooral het aandeel dat de Heilige Geest daarin heeft, onder de aandacht komt. Het woord werkt door in de wereld, in de gemeente maar ook in de enkeling. De prediking nu staat in dienst van dit doorwerken van het Woord Gods. Daarbij dient dit Woord Gods ten volle tot zijn recht te komen in verband met de tijd waarin en de gemeente waaraan het verkondigd wordt.
Prof. Velema wil in de studies en schetsen, die hij schreef, voorbeelden daarvan geven.
Daartoe zijn 35 teksten gekozen, niet naar de gewoonlijk gevolgde orde van het kerkelijk jaar, maar naar de volgorde van de bijbelboeken. 5 uit de Pentateuch; 2 uit Samuel; 6 uit de Psalmen; 2 uit de profeten; 9 uit Evv. en Hand.; 10 uit de Brieven en 1 uit Openbaring. Het gaat Velema niet om de preekvorm hoewel hij deze belangrijk acht en pleit voor een goede doorzichtige verdeling, die hij van betekenis acht voor prediker en gemeente en dan voor de eerste niet het minst.
Het gaat hem vooral om de stof, die de tekst biedt.
Prof. Velema schijnt te menen dat je alleen over een tekst kunt preken, als je er wat opvallends in ziet. Ik ben dat niet helemaal met hem eens. Er kan in een bepaalde tijd, in een bepaalde gemeente noodzaak zijn zich te dwingen te preken over bepaalde gedachten of gedeelten uit de Schrift om die te laten spreken ook al zijn ze voor ons niet opvallend en nieuw. De dienst van de prediker eist dit m.i.z. prof. Velema geeft bij het uitgeven van zijn boek de waarschuwing, die bij ongeveer alle postilles gemaakt wordt, dat zijn werk niet bestemd is voor luie dominees om maar over te schrijven. Hier overbodig dunkt mi], want een luie dominee zal daar te veel werk aan hebben want Velema heeft het niet zó gemakkelijk gemaakt. Wat hij geeft moet verwerkt worden.
Wordt zo'n werk nu ook gebruikt, vraagt mogelijk een lezer. Dat ligt er geloof ik aan hoe de dominee werkt, dus hoe hij is, en zijn preek voorbereidt. Niemand zal met een postille beginnen, ook met die van Velema niet De bron is vóór alles het Woord Gods zelf. Men kan daar niet voldoende aandacht aan besteden.
Wie de kern van zijn tekst ontdekt, krijgt visie voor z'n preek, waarmee hij al overdenkend en met een stil gebed in zijn hart, bezig is.
Voor de donkere vlekken, die er in zijn gedachten bleven, kan de zoeker naar de zin van het Woord dankbaar gebruik maken van anderen, die mogelijk meer hebben gezien dan hij.
Bij dit zoeken wordt hij ook vaak teleurgesteld, ook door postilles, soms wordt het hem ook opgeklaard en vindt hij met blijdschap iets. Steelt hij dan gedachten? Neen, in het rijk van de prediking zegt niemand, dat wat hij gevonden heeft het zijne is. Paulus zegt dat wij met alle heiligen iets van de onnaspeurlijke rijkdom van Christus mogen verstaan. En daar horen de dominees ook bij.
Ook de teleurstelling bij 't zoeken, waarover ik sprak kan heilzaam zijn als zij temeer prikkelt tot biddend studeren en mediteren.
Er zijn ook op de studeerkamer uren des Geestes evenals die er ook kunnen zijn voor de kerkganger.
Laat, wie elke zondag moet (mag) preken, dit boek van Velema in zijn kast zetten. Het kan hem helpen maar ook teleurstellen, evenals alle boeken dat op hun beurt doen. Maar daar zijn het ook boeken voor.
Laat de gemeente het ook bedenken en voor de dominee bidden als deze zijn preek voorbereidt. Samen bidden en werken is nog altijd de grondwet van het koninkrijk Gods.

Kremer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen