Is Christus ook voorbeeld?

Reeds in het woordje „ook" ligt opgesloten, dat daarin de onvergelijkelijke betekenis van Christus niet opgaat. Steeds weer duiken er in de geschiedenis van de christelijke kerk mensen op, die op Christus als ons grote voorbeeld de nadruk leggen, met tekortdoening en zelfs met verloochening van de wezenlijke betekenis van zijn persoon en werk.
We hoeven slechts te denken aan Pelagius, de grote tegenstander van de kerkvader Augustinus of aan de franse theoloog en filosoof Petrus Abelardus in de middeleeuwen. In de vorige eeuw waren er de Groninger Richting en de Modernen. En ieder legde op eigen wijze nadruk op Christus als het voorbeeld van deugdzaamheid en rechtschapenheid of van onzelfzuchtige, alles prijsgevende liefde, dat wij moeten volgen. Bijna de hele betekenis van Christus liet men daarin opgaan.
In onze tijd kan men veel horen spreken over wat men noemt het sociaal-kritische, men spreekt zelfs wel van het „revolutionaire" optreden van Jezus in zijn dagen, waarin Hij de partij koos van de maatschappelijke onderlaag, de „under-dogs", de armen en ellendigen, verdrukten en verachten en zou hebben aangeschopt tegen de gevestigde orde in kerk en maatschappij, het „establishment" van zijn tijd. En wij zouden Hem daarin als het grote voorbeeld van maatschappij-vernieuwing in de strijd voor recht en gerechtigheid in de wereld te volgen hebben.
Een bekend amerikaans theoloog, Harvey Cox, houdt niet op in allerlei toonaarden te leren, dat het navolgen van Jezus is Hem navolgen „in solidariteit met de wereld!" En dat navolgen is niet slechts een nadoen van een voorbeeld op verre afstand in de geschiedenis, maar er gaat van het voorbeeld van Jezus nog altijd een aktuele, stimulerende kracht uit, zodat ieder, die door zijn voorbeeld gegrepen wordt als vanzelf in zijn voetstappen wandelt en met Hem wereld- en maatschappijvernieuwend aan de slag gaat. Dat is wat de bijbel bedoelt met de Geest van Christus en door zijn Geest te worden aangegrepen en geleid.
Het is opmerkelijk hoe Christus altijd weer uiteengescheurd wordt en ieder uit Hem neemt wat hem aanstaat of aanspreekt, dat naar voren haalt en er mee werkt op eigen wijze en de rest laat voor wat het is, ja zelfs het wezenlijke voorbijziet en verloochent.
Nu is de persoon en het werk van Christus ook zó rijk en al omvattend, dat een Hem zien in zijn volle rijkdom nauwelijks mogelijk schijnt en een zekere eenzijdigheid aan beide kanten, zowel bij links als rechts, zowel bij de rechtzinnigheid als bij de vrijzinnigheid valt waar te nemen.
Aan orthodoxe zijde is Jezus wel eens te eenzijdig als de Redder der ziel gezien en gepredikt. De uitdrukking „als je ziel maar gered is", was daar de populaire neerslag van. Men had geen of nauwelijks oog voor de betekenis van Christus voor het leven van elke dag, voor de wereld en voor de maatschappij. Dat alles werd als een noodzakelijk kwaad beschouwd, terwijl Christus niet slechts zielen, maar mensen en het hele leven der mensen, ja, de mensheid en de wereld bedoelde. Het gaat uiteindelijk in het werk van Christus wel terdege om de nieuwe aarde, waarop gerechtigheid woont en daarvan is zijn werk als zieleredder maar een klein onderdeel. Dat is wel eens te weinig gezien.
Anderen leggen wel de nadruk op de betekenis van Christus als Koning over elk terrein van het leven, maar dan zó, dat de persoonlijke kennis en beleving van het heil in Christus weer in het gedrang kwam. Maar als weer alle nadruk valt op het persoonlijke wordt het maatschappelijk aspekt van het werk van Christus vergeten.
Het gaat in het werk van Christus om God en om zijn rijk. Daarvan spreekt men in onze tijd graag. Het gaat om het Koninkrijk Gods. Nog liever spreekt men van het messiaanse rijk, dat door Christus is nabij gekomen. En men denkt daarbij aan de rijke toekomstperspektieven, die de profeten hadden op een nieuwe wereld. Een wereld van vrede en gerechtigheid.
Maar dit rijk Gods staat weer niet los van Christus' priesterlijk en profetisch werk en zijn priesterlijk werk houdt meer in dan dat Hij zich geofferd heeft en zijn leven heeft gegeven aan het kruis op Golgotha voor de goede zaak en dat wij Hem daarin te volgen hebben.
Zijn offer op Golgotha spreekt van zonde en van oordeel en heeft vergevende en verzoenende kracht. Maar daar spreken de maatschappijvernieuwers in onze dagen, die de naam van Christus in hun vaandel hebben geschreven, niet over. Dat behoort tot een verouderd beeld. Voor zonde en genade, vergeving en verzoening is geen plaats. Het gaat om een nieuwe wereld en een nieuwe maatschappij en daar heeft Christus ons het voorbeeld voor nagelaten.
Maar daarmee wordt een scheef en daarom onwaar beeld van Christus gegeven. Niet dat Hij ons niet ten voorbeeld in de Schrift zou worden voorgehouden. Er zijn verscheidene teksten te noemen, waarin dat gebeurt.
Christus zelf heeft zich ten voorbeeld gesteld. Dat was toen Hij vlak voor zijn heengaan voor de laatste maal met zijn discipelen de paasmaaltijd gebruikte. Vooraf nam Hij een schaal water en een doek en ging al zijn discipelen de voeten wassen. Dat was het werk van slaven. Geen gastheer zou er aan denken om dat zelf te doen. Jezus doet het wel. Hij is niet gekomen om te heersen, maar om te dienen en het minste werk is Hem voor de zijnen niet te gering. En dan zegt Jezus na afloop van die voetwassing tot zijn discipelen: „Ik heb u een voorbeeld gegeven, opdat ook gij doet, gelijk Ik u gedaan heb" (Joh. 13:15).
Jezus geeft een voorbeeld van zelfverloochenende liefde en al de zijnen hebben dat voorbeeld te volgen. Daarin moet ook uitkomen dat ze bij Hem behoren. Niet heersen over elkaar, want dat is niet uit Christus en naar zijn wil, maar dienen, zoals Hij gediend heeft. Toch gaat daarin de betekenis van Christus' voetwassing niet op. Wie zou denken, dat Hij daarin alleen maar een voorbeeld gegeven heeft, heeft te weinig gezien. Er zitten in die voetwassing twee gedachten. De ene is die van dienende nederigheid en liefde. En die wordt ten voorbeeld gesteld. Maar er zit ook de gedachte in van de reiniging van de zonde. Want die voetwassing is voor Jezus ook een beeld van de reiniging van de zonde, die de discipelen moeten ondergaan. Hij zegt tegen Petrus: „Indien Ik u niet was, hebt gij geen deel aan Mij". En dan denkt Hij niet slechts aan het wassen van de voeten, maar aan de reiniging van de zonde. Hoewel Hij ook Judas Iskarioth, die Hem verraden zou, de voeten had gewassen, zei Hij tegen zijn discipelen: „Gij zijt niet allen rein". Judas had wel gewassen voeten, maar geen gewassen ziel. We hebben de reiniging door Christus van onze zonden nodig. Die voetwassing herinnert aan onze doop. Die spreekt ook van de reiniging van de zonde. Maar alleen de doop is niet genoeg. We hebben de reiniging van de zonde door het bloed van Christus nodig. Daar diende Golgotha in de eerste plaats voor. En daarin is dat offer van Christus uniek. En slechts Hij alleen kan van de zonde wassen.
Daarin wordt Hij ons dan ook niet ten voorbeeld gesteld. De persoon en het werk van Christus gaat in voorbeeld-zijn niet op. Er is iets in Christus dat daar ver bovenuit stijgt. Er is een surplus. Hij is de onvergelijkelijke Heiland.
Ook op andere plaatsen in de Schrift, waar Christus ten voorbeeld wordt gesteld, zien we dit.
Paulus stelt Christus ten voorbeeld in Fil. 2 vers 5. Hij schrijft aan de Filippenzen: „Laat die gezindheid bij u zijn, welke ook in Christus Jezus was". En dan stelt hij Christus ten voorbeeld, die het aan God gelijk zijn niet voor zichzelf heeft uitgebuit, maar zichzelf ontledigd heeft, de gestalte van een dienstknecht heeft aangenomen en zich vernederd heeft tot in de dood aan het kruis. Grotere schande en diepere vernedering was schier niet mogelijk. Maar daarom heeft God Hem ook uitermate verhoogd en Hem een naam en plaats gegeven boven wie ook maar in heel de schepping.
De apostel wil er mee zeggen, dat die zich als Christus weet te vernederen, door God verhoogd zal worden. Maar die zichzelf verhoogt zal vernederd worden.
Intussen is wat Paulus de gemeente van Filippi voorhoudt meer dan slechts een voorbeeld van zelfverloochening, die door God gehonoreerd wordt. Paulus geeft met een paar trekken de hele verlossingsweg van Christus in zijn vernedering en verhoging weer. En dat was meer dan slechts een voorbeeld. Dat was de weg, die nodig was tot verlossing van zondaren. Maar tegelijk zit er een voorbeeld in voor ons. Maar in dat voorbeeld-zijn gaat de betekenis en het werk van Christus niet op. Hetzelfde geldt ook van wat Paulus schrijft in 2 Kor. 8:9. Daar stelt hij de liefde van Christus, waardoor Hij om onzentwil arm geworden is, hoewel Hij rijk was, opdat wij door zijn armoede zouden rijk worden, ten voorbeeld aan de gemeente om uit eigen rijkdom te geven voor de armen. Maar daar ligt een wereld van gedachten in dat Christus arm geworden is, in de kribbe van Bethlehem en aan het kruis op Golgotha, opdat Hij ons van onze geestelijke armoede en nood verlossen zou en ons rijk maken met de vergeving der zonden, het kindschap van God en het eeuwige leven. Dat alles is veel dieper en geweldiger dan alleen maar een voorbeeld.
Petrus zegt dat Christus door de manier waarop Hij geleden heeft, ons een voorbeeld heeft nagelaten, opdat wij in zijn voetstappen zouden treden (1 Petr. 2:21), maar daarmee is over het lijden van Christus lang niet alles gezegd. Als de apostel een paar verzen verder zegt, dat Christus onze zonden in zijn lichaam op het hout heeft gebracht, opdat wij, aan de zonde gestorven, voor de gerechtigheid zouden leven, wijst hij op een kant van het lijden van Christus, die uniek is, en waarin wij Christus niet kunnen en hoeven volgen. Dan geldt wat de schrijver aan de Hebreeën zegt (9:12), dat Hij met zijn bloed een eeuwige verlossing verwierf.
Zeker wordt Christus ons in de Schrift ten voorbeeld gegeven. Maar hoe zullen wij zijn voorbeeld volgen, wanneer wij geen deel hebben aan de vergevende en verlossende kracht van zijn bloed en de vernieuwende werking van zijn Geest?
Wie Christus alleen als voorbeeld verkondigt, doet niet alleen aan het verlossende werk van Christus te kort en verloochent dat zelfs, maar houdt zich ook met hersenschimmen bezig. Want er komt niets van terecht. Men ontkent ten diepste de verlorenheid van de mens, de kracht van de zonde en de eigenwilligheid en eigenliefde van de mens. Daarvan wordt een mens niet genezen door hem Christus als het voorbeeld voor te houden. We hebben Hem als Heiland en Verlosser nodig. Het werk van Golgotha niet minder dan de Geest van het pinksterfeest.
En wat Christus als maatschappij-vernieuwend voorbeeld betreft, Hem stond inderdaad een nieuwe wereld voor ogen. Maar niet zó, dat Hij de partij van de een koos boven de partij van de andere. Christus heeft niet de armen verkozen boven de rijken of omgekeerd. Hij heeft allen gesteld onder hetzelfde oordeel, om allen te behouden. Maar het is wel waar dat zijn evangelie vaak de armen en verdrukten als een blijde boodschap heeft in de oren geklonken en dat de zijnen vaak niet de rijken en de edelen waren, maar wat werd beschouwd als het uitschot van de maatschappij. Daarom mochten de armen ingaan in zijn rijk. Niet omdat ze arm waren. Rijk of arm, men krijgt aan het rijk van Christus alleen deel door geloof en dat betekent niets minder dan een nieuwe geboorte, en radikale en wezenlijke verandering van binnen uit door de Heilige Geest.
Laten we proberen de volle Christus in het oog te krijgen. Dat betekent de redding van onze ziel, maar ook van de maatschappij. Dat betekent Christus als ons voorbeeld, maar ook als onze Heiland, in wiens bloed vergeving is en zonder wiens Geest er geen vernieuwing is.

Oosterhoff

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen