Wat is reformatorisch?

Motivering
Het heeft zin om na te denken over dat bijvoeglijk naamwoord „reformatorisch" omdat we de laatste jaren een verhevigd gebruik van deze uitdrukking constateren.
De voorbeelden liggen voor het grijpen: er verschijnt sinds enkele jaren een krant, die „Reformatorisch Dagblad" heet. Onlangs werd in Utrecht een tweede Reformatorische Getuigenisdag georganiseerd. Het blad „Koers" wordt aangediend als „Reformatorisch Opinieblad". Op onderwijsgebied is er het maandblad „De Reformatorische School", in verschillende plaatsen worden „reformatorische schoolgemeenschappen" opgericht.
Ook in allerlei artikelen en redevoeringen klinkt meer dan vroeger het woord reformatorisch door.
Een opmerkelijk verschijnsel, vooral als we letten op een bepaalde ontwikkeling op dit gebied.
In de eerste eeuwen na 31 oktober 1517 werden zij, die met de Reformatie meegingen, niet aangeduid als reformatorische christenen; zelf noemden zij zich bij voorkeur ook niet zo. Hun naam was „protestanten", ontleend aan het protest dat door de hervormingsgezinden op de Rijksdag te Spiers in 1529 werd ingediend.
Die naam heeft heel lang burgerrecht gehad en is nog niet uitgestorven. We lezen nog van de vereniging „Protestants Nederland". Er wordt gesproken over prot. christelijk onderwijs of over een prot. Christ. ziekenhuis. Maar het begrip „protestants" is zeker na de tweede wereldoorlog behoorlijk vervlakt. Het roept bij velen van ons de gedachte op van een verwaterde samenbundeling van alles wat niet-rooms-katholiek is. Een vage aanduiding dus, die niet veel zegt over het geestelijk gehalte.
Het is te begrijpen dat aan het eind van de vorige eeuw en het begin van deze eeuw een andere aanduiding veld begon te winnen: de naam gereformeerd. Letterlijk betekent gereformeerd hetzelfde als hervormd. Als men iets of iemand gereformeerd noemt, dan denkt men aan een bepaalde ontwikkeling van de Reformatie. De geestelijke afstammelingen en de zienswijzen van Zwingli en Luther worden dan buitengesloten.
Gereformeerd duidt aan dat men zich oriënteert op de geestelijke gedachten van Calvijn, zoals in de gereformeerde belijdenisgeschriften tot uitdrukking zijn gekomen.
Nu kleefde aan het woord „gereformeerd" allerlei bezwaar. In het buitenland kon men moeilijk onderscheid maken tussen „gereformeerd" en „hervormd". Men heeft daarvoor geen verschillende woorden. In Nederland gingen kerken zich gereformeerd noemen. Dat begon in de vorige eeuw. Verwarring ontstond als men geen lid was van de Gereformeerde Kerk en toch gereformeerd wilde zijn in de zin van de belijdenis. Een christelijke gereformeerde was gereformeerd zonder gereformeerd te zijn. Zoek dat maar eens uit!
Daar is bij gekomen de laatste jaren dat de naam gereformeerd behoorlijk gedevalueerd is. Gereformeerd is in de praktijk vandaag geen waarborg meer dat er een binding is aan en een leven naar Schrift en belijdenis.
Deze ontwikkeling heeft het gebruik van 'een andere aanduiding bevorderd: het woord reformatorisch.

Betekenis
Wat verstaan we nu onder reformatorisch?
Het ligt voor de hand om te denken dat iemand die reformatorisch is wil leven uit de gedachten en de waarden, die door de Reformatie zijn ontdekt en verbreid. Toch dienen we dit nader te preciseren, temeer omdat - als ik me niet vergis - ook dit woord reformatorisch weer in een bepaalde zin wordt gebruikt en dientengevolge in bepaalde kringen een bepaalde klank krijgt.
Als we goed luisteren en onderscheiden dan lijkt het er op dat men dit woord „reformatorisch" inzonderheid wil reserveren voor de wat we dan noemen zeer rechtse flank van de Gereformeerde Gezindte. Nu zijn dergelijke aanduidingen altijd min of meer willekeurig. Toch moeten we ze wel gebruiken om duidelijk te maken wat we bedoelen.
Ik heb nl. het idee dat men onder „reformatorisch" niet alleen bedoelt de Reformatie, maar ook de Nadere Reformatie - de aanvulling niet in de leer, maar in het leven op de Reformatie. De Nadere Reformatie heeft diverse eminente vertegenwoordigers inzonderheid in ons land gehad. De boeken, die aangeduid worden als „oude schrijvers" zijn veelal boeken geschreven door de mannen van de Nadere Reformatie, onder wie trouwens ook onderscheid was.
Als men nu vandaag, ook in ons kerkelijke pers, spreekt over „reformatorische beginselen" dan bedoelt men daar zakelijk mee de beginselen zoals die door de oude schrijvers zijn weergegeven in hun geschriften zonder verdere onderscheiding.
Nu zit daar een groot element van waarheid in. Alleen reeds om de eenvoudige reden dat De Nadere Reformatie een welkome en soms noodzakelijke aanvulling of nadere ontwikkeling van de Reformatie is geweest.
Maar - en daar gaat het me om - het gebruik van het begrip „reformatorisch" kan onwillekeurig subjectief worden. De klemtoon valt dan op de beleving, op het onderwerpelijke inplaats van op het
en moet worden.
Gevolg kan ook zijn dat voor de een reformatorisch is wat voor de ander niet reformatorisch heet.
Beiden wil men reformatorisch zijn, maar de een misgunt de ander deze naam. Als we in deze sfeer zitten, dan zitten we verkeerd en doen we de reformatorische zaak meer schade dan dat we echt reformatorisch denken en leven.

Elementen
Om tot een juiste bepaling van het reformatorische komen is het goed aandacht te vragen voor enkele onmisbare elementen.
Het is reformatorisch om onvoorwaardelijk te buigen voor het gezag van Gods Woord en dat Woord Gods te laten heersen over hart en huis, over kerk en staat.
Wie hieraan gaat tornen plaatst zich buiten de reformatorische kring.
Nauw hieraan verbonden, maar hieraan wel ondergeschikt, is het element van de belijdenis. Het is voluit reformatorisch zich te binden aan de reformatorische belijdenisgeschriften; dat zijn de belij-
Reformatie en in de kerken van de Reformatie zijn ontstaan.
Een derde element in de reformatorische gedachtengang is de nadruk op Gods vrije genade zoals die in het Evangelie wordt gepredikt. Dat sluit dus in de rechtvaardiging van de goddeloze door het geloof alleen. We zouden dit breed kunnen uitwerken, maar doen dit niet. Maar het moet voor allen, die reformatorisch willen denken en leven vaststaan dat de belijdenis van Gods vrije genade karakteristiek reformatorisch is. Wie de zaligheid en het geloof gaat leggen in handen van de mens, openlijk of verborgen remonstrants denkt en preekt, doet het reformatorisch karakter van de prediking verbleken.

Tenslotte noemen we als gevolg van het juist genoemde nog een vierde element: de Reformatie heeft weer een eigen plaats gevraagd voor het werk van de Heilige Geest. Calvijn is genoemd „de theoloog van de Heilige Geest". Het is beslist onreformatorisch om het werk van de Heilige Geest te verdonkeren, als vanzelfsprekend te veronderstellen of los te maken van het Woord Gods. De Geest
het Evangelie. Dat is een echt reformatorische zin, die dan ook over de hele linie moet gelden.
Nu zouden we nog kunnen zeggen dat bovenstaande elementen een eigen levenshouding en -instelling meebrengen: die van ootmoed en afhankelijkheid als tegenstelling van eigengerechtigheid en zelfverzekerdheid; een biddend, uitziend, verwachtend leven; een zekerheid niet op grond van eigen bevindingen en ervaringen, maar op grond van de belofte Gods; het leven uit die beloften brengt een eigen bevinding mee, is volop bevindelijk.
Dit is reformatorisch - het is de erfenis van de Reformatie. Maar deze erfenis moeten we juist vanwege het eigen karakter van die erfenis zelf in elke tijd en heel persoonlijk weer verwerven!
Dat is ook reformatorisch.
Dat is onze opdracht in deze tijd, in het geestelijk klimaat van deze tijd.
Het gaat er om tegen alle vervlakking in nu volop reformatorisch te zijn op zondag en in de week; in de kerk en op het werk!
Reformatorische christenen alom gevraagd!

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen