Verklaring van een ontwikkeling

Voor de G.O.S.
Dit boekje is n.l. allereerst bestemd voor de kerken, die zijn aangesloten bij de Geref. Oecumenische Synode.
Het is door dr. Rietveld geschreven op verzoek van deputaten „oecumene buitenland" van de Geref. Kerken.
Deze deputaten kregen nl. een rapport te verwerken van de afgevaardigden naar de laatste Geref. Oec. Synode, gehouden te Sydney in Australië. Het was toen de eerste keer dat de Geref. Oec. Synode vergaderde nadat de geref. synode besloten had het lidmaatschap van de Wereldraad van Kerken aan te vragen.
Het lag voor de hand dat naar de achtergronden en motieven van dit besluit zou geïnformeerd worden; temeer omdat dit besluit tegen een destijds door de G.O.S. gegeven advies inging.
Bovendien kwam de hele theologische ontwikkeling in Nederland ter sprake op deze G.O.S.
De geref. afgevaardigden hebben in Sydney toegezegd dat zij hun synode zouden verzoeken de argumenten, die geleid hebben tot het aanvragen van het lidmaatschap van de Wereldraad officieel ter kennis te brengen van alle bij de G.O.S. aangesloten kerken.
Een en ander resulteerde in het besluit van de synode van Haarlem (1973-1975) „een document te doen samenstellen, waarin de recente ontwikkelingen, zowel op het theologisch als op het kerkelijk vlak in hun samenhang worden uiteengezet".
Het boekje van dr. B. Rietveld is de verwerkelijking van dit besluit. Het is dus allereerst bestemd voor de lid-kerken van de G.O.S. Het stuk zal in het engels worden vertaald. Het is niet voor Nederland bewerkt, maar geeft de letterlijke tekst van wat aan het buitenland wordt gezonden. Men gelieve het in Nederland dus te lezen als uitgaande post - aldus de auteur in zijn Verantwoording.
Vanwege het feit dat onze kerken ook bij het G.O.S. zijn aangesloten en onze afgevaardigden in Sydney in 1972 duidelijk op een andere wijze zich presenteerden als hun geref. collega's, las ik dit geschrift met bijzondere belangstelling. Het is a.h.w. ook tot en voor onze kerken geschreven.

Begrijpend antwoord
De schrijver heeft op rustige en begrijpelijke wijze geprobeerd een antwoord te geven op de vraag, die leeft in heel de gereformeerde buitenlandse wereld: wat gebeurt er in Nederland in de Geref. Kerken? We kunnen het allemaal niet meer volgen. We begrijpen niet dat door geref. theologen allerlei dingen geleerd worden, die voor ons besef maar moeilijk te rijmen zijn met Schrift en belijdenis.
Rietveld geeft na de inleiding een tekening van de algemene situatie, het geestesklimaat na de tweede wereldoorlog.
Vervolgens komt de nieuwe theologie aan de orde in het volgende hoofdstuk. Het horizontale karakter van deze theologie wordt duidelijk aangewezen. Dan komen de Geref. Kerken aan de beurt. De auteur begint met te herinneren aan de scheuringen van 1926 en 1944. „Deze ervaring heeft ten gevolge, dat de kerken bijzonder gevoelig zijn voor het gevaar opnieuw te snel te spreken en te handelen".
In de theologie heeft het polemische plaats gemaakt voor een volhardend luisteren naar de ander. Hoogleraren zijn tegenwoordig niet alleen wetenschappelijk, maar ook pastoraal, evangeliserend bezig.
Het theologiseren van vorige generaties wordt critisch bezien.
Vervolgens worden enkele algemene trekken van het denken in deze tijd gegeven: de nadruk op het functionele; van het personele naar het sociale; verificatie; algemeenheid. Uit de geloofsleer zijn onderwerpen als de Schrift, schepping en godsregering, de verzoening en de eschatologie vooral in bespreking.
In het vijfde en zesde hoofdstuk wordt dan een tekening gegeven van het leven van de Geref. Kerken, ethische opvattingen en tegelijk van de praktijk en de gang van zaken op de synodes.
Hier wordt op een besliste wijze gezegd dat de synode gebleven is in de weg van de traditie.
Ontkend wordt niet dat de Geref. Kerken een crisis doormaken, maar die crisis is gegeven met de bewogenheid van de tijd en niet zonder meer te verklaren uit de innerlijke ontwikkelingen in de harten van gereformeerde theologen en van de leden van de kerken.
Over het algemeen geeft de schrijver een verdedigend antwoord op de vraag, die hij in de titel van zijn boekje stelt.
Hij is het met alles zelf niet helemaal eens; de opvattingen van Wiersinga over de verzoening verwerpt hij; maar hij geeft zoveel toelichting, dat hij tegelijk veel vergoelijkt en de lezers probeert voor de gegeven verklaring van de ontwikkeling te winnen en hen te brengen tot de gedachte: zo erg is het nu allemaal ook weer niet; alles weten is alles begrijpen. En Rietveld laat ons veel weten en weet allerlei zaken goed te belichten. We zouden haast zeggen: u hebt gelijk; ik ben het met uw visie eens; dat ik het zo niet eerder gezien heb.
In één woord: Rietveld is een goed advocaat. Hij legt het er niet te dik op, maar hij schrijft suggestief en probeert tot begrijpen te dwingen.

Tevreden gesteld
Bij een bespreking van een referaat op een vergadering worden vaak allerlei vragen gesteld. Als de referent heeft geantwoord pleegt menige voorzitter (of presidente) te zeggen: is de vrager tevreden gesteld?
Het is voor de kerken, die lid zijn van de Geref. Oec. Synode, allereerst zaak om deze vraag te beantwoorden.
Onze afgevaardigden naar de in deze zomer te houden Geref. Oec. Synode in Zuid- Afrika - benoemd werden de prof. Velema en Versteeg en ds. Bilkes - zullen ongetwijfeld van dit boekje kennis nemen en de betrokken deputaten zullen dit agendapunt met genoemde afgevaardigden bespreken. Ik wil op deze bespreking niet vooruit lopen.
Als lezer van dit boekje blijven er vele vragen bij me over; vragen ook, die juist opkomen als ik dit boekje lees.
Hoe komt het dat juist in de Geref. Kerken deze ontwikkeling aan de orde is? Waarom niet en zeker heel anders in de Chr. Geref. Kerken? Of is dat slechts een kwestie van tijd? Waarom niet in de Geref. Kerken in het buitenland?
En een ander complex van vragen: wat betekent bij een dergelijke ontwikkeling de binding aan de belijdenis? Tussen haakjes op pag. 35 staat een merkwaardige drukfout: formulieren van eeuwigheid i.p.v. enigheid. Een freudiaanse vergissing?
Hoe moet een nuchter mens, die kerkgeschiedenis heeft bestudeerd, nu oordelen over de ontwikkelingen in kerk en theologie in de vorige eeuw?
Als er toen een dr. Rietveld was geweest die had verklaard wat er toen aan de hand was in de Ned. Herv. Kerk zouden De Cock en Kuyper dan wel tot Afscheiding en Doleantie zijn overgegaan?
Oordeelt Rietveld niet al te mild en al te begrijpend? Heeft hij op deze manier nog wel enig verweer tegen dwalingen? Kan er op deze wijze nog wel ooit van leertucht sprake zijn?
We vragen maar.
Nogmaals het woord is aan de afgevaardigden uit de verschillende kerken naar de komende Geref. Oec. Synode.
De gereformeerde wereld zal zich duidelijk moeten uitspreken.
Als ze de analyse van Rietveld volgt, dan zal er vermoedelijk in het jaar 2000 - stel dat God zolang de wereld nog doet bestaan - van het gereformeerd karakter van kerken niets meer over zijn.

J.H.V.

¹) Uitgave Kok - Kampen. Prijs ƒ 6,90.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen