Een bijbel met apocriefe boeken

Een oude traditie
Het Nederlands Bijbelgenootschap heeft thans een complete bijbel in de nieuwe vertaling van 1951 uitgegeven, waarin tevens de apocriefe boeken, eveneens in nieuwe vertaling, zijn opgenomen. Het Nederlands Bijbelgenootschap heeft daarmee een oude traditie voortgezet.
Immers ook in de oude statenbijbels vanaf 1637 waren de apocriefe boeken opgenomen. Ze hadden daarin een plaats na het Nieuwe Testament. Ouderen onder ons herinneren zich dat misschien nog wel. Ik zelf herinner me uit mijn kindertijd dat ik in een oude statenbijbel er wel eens in heb zitten lezen.
En de statenvertalers volgden daarin een nog veel oudere traditie. Want de apocriefen stonden reeds in de oude griekse vertaling van het Oude Testament, de Septuaginta, eens de bijbel van de oudste christenen. Vandaar zijn ze later ook in de Vulgata, de latijnse bijbel van de Roomse Kerk terechtgekomen. De reformatie wees ze als niet geïnspireerd en niet-normatief voor ons geloof en leven af, hoewel Luther ze wel opnam in zijn bijbeluitgave van 1534, zij het met de opmerking: Apocriefen, dat zijn boeken, die men niet met de Heilige Schrift op één lijn kan zetten, maar toch nuttig en goed te lezen zijn. Ondanks verzet van sommige theologen werden ze ook in de Statenbijbel opgenomen, zij het met een „Waerschouwinge" aan de lezers, dat ze niet als canoniek (normatief voor geloof en leven) mogen worden beschouwd, omdat „geen van deze is geschreven door een profeet", „zij in het Grieks geschreven zijn", „zij ook nooit gesteld geweest zijn in het register der goddelijke boeken, dat de Israëlietische Kerk gehad heeft" en „in meest al deze boeken gevonden worden verscheiden onware, ongerijmde, fabuleuze en tegenstrijdige zaken, die met de waarheid en met de canonieke boeken niet overeenstemmen". In de achttiende eeuw werden ze om de drukkosten te verminderen langzamerhand uit de statenvertaling weggelaten en raakten ze in vergetelheid.
Het N.B.G. heeft ze, een oude traditie volgend, nu weer opnieuw opgenomen in zijn jongste bijbeluitgave. Het heeft dit gedaan op verzoek van de Lutherse en de Oud-Katholieke Kerk, die steeds zelf de traditie om ook de apocriefe boeken als bezit der kerk mee te dragen zijn getrouw gebleven.
Tot nu toe bestond er een lutherse vertaling van de apocriefe boeken uit 1648, die in de jaren dertig van onze eeuw is herzien, maar niet meer voldeed. Zo is er dan nu een complete bijbel mét de apocriefe boeken in nieuwe nederlandse vertaling.

Wat is apocrief?
We noemen de boeken apocrief in tegenstelling tot canoniek. Canoniek noemen we de boeken in de bijbel, die richtsnoer (kanon) zijn voor ons geloof en leven. Dat woord kanon (met de klemtoon op de eerste lettergreep, dus niet kanón - dat is een heel ander ding) betekent „richtsnoer", „meetsnoer". Welke 'boeken canoniek zijn wordt, in art. 4 van onze Nederlandse Geloofsbelijdenis (achter in ons psalmboekje) gezegd. Ze worden daar één voor één genoemd. Dat zijn de boeken Genesis tot en met Openbaring, zoals die achter elkaar in onze bijbel staan. En dan vervolgt artikel 5: Al deze Boeken alleen ontvangen wij voor heilig en canoniek om ons geloof daarnaar te reguleren, daarop te gronden en daarmede te bevestigen. En wij geloven zonder enige twijfeling al wat daarin begrepen is.

Van deze canonieke boeken worden dan in art. 6 de apocriefe boeken onderscheiden. Daarvan wordt gezegd dat de kerk die „wel lezen kan en daaruit ook onderwijzingen nemen, voor zoveel als zij overeenkomen met de Canonieke Boeken". „Maar zij hebben zulk een kracht en vermogen niet, dat men door enig getuigenis van deze een stuk des geloofs of der christelijke religie zou kunnen bevestigen: zo ver is het van daar, dat ze de autoriteit van de andere, heilige Boeken zouden vermogen te verminderen." Het woord apocrief is van huis uit een grieks woord en betekent „verborgen". Men verstond daaronder boeken, die voor het openbaar gebruik in de synagoge niet geschikt geacht werden.

In het vierde boek van Ezra - een geschrift uit de eerste eeuw na Chr., dat aan Ezra werd toegeschreven, in art. 6 van N.G.B. onder de apocriefen wordt gerekend, en ook opgenomen is in de statenbijbel - wordt een verhaal verteld, dat Ezra - uit de bijbel wel bekend - het bevel ontvangt de heilige boeken van Israël, die alle vernietigd waren, te herschrijven. Van deze boeken, 94 in totaal, mocht hij er 24 (de boeken van de hebreeuwse bijbel - ons bekende Oude Testament -) publiceren, „zodat waardigen en onwaardigen die kunnen lezen", maar de overige 70 (de niet-canonieke boeken) moest hij verbergen(!) door ze alleen de „wijzen" van zijn volk in handen te geven. Men heeft wel verondersteld dat het woord apocrief (verborgen, d.w.z. aan het oog onttrokken, niet door ieder te lezen, te onderscheiden van wat canoniek is) op dit verhaal teruggaat. In elk geval waren in de synagoge en in de vroeg christelijke kerk de apocriefe boeken van de openbare lezing uitgesloten.

In protestantse kring gaat de term apocrief terug op Karlstadt (eerst vriend, later tegenstander van Luther), die het woord gebruikte voor de geschriften, die niet tot de hebreeuwse canon (de gezag hebbende lijst van bijbelboeken) behoren. De Rooms Katholieke Kerk houdt de boeken wel voor canoniek en kent dus geen onderscheid tussen apocrief en canoniek. Soms spreekt men van „deuterocanoniek" (canoniek van tweede rang), maar het Concilie van Trente (1546) nam - duidelijk als haar standpunt tegenover de reformatie, die op de traditie van het oude Palestijnse jodendom teruggreep - de „apocriefe" boeken als canoniek aan.

Welke zijn het?
Het Concilie van Trente nam als eveneens canoniek de volgende apocriefe geschriften aan: De toevoegselen tot Daniël en Ester, het eerste boek Baruch met de brief van Jeremia over de afgodendienst, 1 en 2 Makkabeeën, Judith, Tobit, de Spreuken van Jezus Sirach en de Wijsheid van Salomo. De Ned. geloofsbelijdenis noemt in art. 6 daarbij nog onder de apocriefe boeken het derde en vierde boek Ezra en het gebed van Manasse. Deze staan in de Roomse Bijbel, de Vulgata, echter apart in een aanhangsel. De oude griekse bijbel kent nog enige geschriften meer, nl. een eerste boek Ezra (het tweede boek Ezra zijn onze boeken Ezra en Nehemia), III en IV Makkabeeën, een verzameling Oden (lofliederen, waaronder het gebed van Manasse), Psalmen van Salomo. De nieuwe bijbel van het N.B.G. bevat de boeken Judith, de Wijsheid van Salomo, Tobit, de Wijsheid van Jezus Sirach, Baruch, I en II Makkabeeën, toevoegingen op Ester en Daniël en het gebed van Manasse.

Het boek Judith biedt het verhaal van de vrome heldin, die Holofernes, de veldheer van Nebucadnezer het hoofd afslaat. Judith wordt getekend als een soort Jaël (Richt 4 en 5) of als een Jeane d'Arc. Het verhaal biedt tal van historische en geografische ongerijmdheden. Zo wordt Nebucadnezer de koning van de Assyriërs genoemd.
De Wijsheid van Salomo is een verhandeling over de wijsheid, op naam van Salomo.
Het boek Tobit is een verhaal over de vrome Tobias, die in de tijd van Salmanassar in assyrische ballingschap wordt weggevoerd, maar ook dan streng aan Gods geboden vasthoudt.
De Wijsheid van Jezus Sirach bevat een bonte verzameling van spreuken en is verwant aan ons Spreukenboek.
Het boek Baruch staat op naam van de bekende vriend van Jeremia. Gedeelten daarin herinneren aan de bijbelse boeken Spreuken, Job en het gebed van Daniël (Dan. 9). Het boek besluit met de zgn. brief van Jeremia.
Het eerste boek Makkabeeën beschrijft de strijd van de Makkabeeën tegen Antiochus IV Epifanes in 165 v. Chr. en bevat vele historische gegevens uit die strijd.
Het tweede boek Makkabeeën handelt over dezelfde tijd en dezelfde strijd, is echter historisch minder betrouwbaar en bevat vele wonderverhalen. Bekend is in dit boek het gebed voor de doden (12:43-45) en de voorbede door de afgestorven heiligen voor de levenden (15:12-16). Er wordt verzoening door een offer voor de gestorvenen gedaan, „opdat zij van hun zonde bevrijd zouden worden." En de heilige, reeds gestorven hogepriester Onias bidt voor de levenden. Op deze plaatsen heeft de Roomse Kerk zich wel beroepen voor haar leer van het vagevuur en de misoffers voor de doden alsmede de leer van de voorbede der heilige gestorvenen.
De Toevoegingen op Ester bevatten o.a. een droom van Mordechai, en een gebed van Mordechai en Ester. Het boek dient om het geestelijk gehalte van het bijbels boek Ester enigermate te versterken.
De Toevoegingen bij Daniël bevatten een gezang van de drie mannen in de vurige oven, het verhaal van de vrome Susanna, die onschuldig van overspel wordt beschuldigd, maar door Daniël van haar belagers wordt bevrijd. Ook het verhaal van Bel en de Slang, waarin door Daniël de dwaasheid van de verering van deze beide wordt aan de kaak gesteld.
Tenslotte Het gebed van Manasse. Dit zou het gebed zijn dat Manasse bij zijn bekering in de gevangenis te Babel (2 Kron. 33:12vv.) zou gebeden hebben.
Al deze geschriften zijn van betrekkelijk jonge datum. Ze zijn inderdaad interessant om te lezen, maar men bedenke daarbij de waarschuwing van de Statenvertalers en van Guido de Brès in onze geloofsbelijdenis, dat ze nooit met de canonieke boeken op één lijst kunnen gesteld worden.
Intussen kan men nu weer als vanouds en op eenvoudige wijze van de apocriefen kennis nemen.
Eveneens zijn er apocriefe boeken op het N.T., maar die zijn in de bijbel nooit opgenomen geweest.
De complete bijbel van het N.B.G. met O.T., N.T. en de apocriefen, alles in de bekende uitgave in zwarte band kost ƒ 39,50.

U hebt daarvoor dan ook een boek van meer dan 1300 bladzijden. Dat kan alleen omdat velen de bijbeluitgaven van het N.B.G. in binnen- en buitenland met hun giften steunen.

Oosterhoff

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen