Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Gebedenboeken gevraagd

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Gebedenboeken gevraagd

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Een symptoom
Enige weken geleden las ik ergens een bericht dat thans in boekhandels veel vraag is naar gebedenboeken. Dat bericht bleef bij mij haken en ik bleef er over nadenken. Het is immers een opmerkelijk verschijnsel. Dat wil zeggen een verschijnsel, waaraan je niet zo maar kunt voorbijgaan, maar dat opmerkzaamheid vraagt. Immers wat zegt zo'n bericht? De mensen willen blijkbaar bidden, maar weten niet hoe en vragen in de boekhandel om een richtlijn, een hulpmiddel.
Ik veronderstel dat de vraag vooral van buitenkerkelijken komt. Maar dan bewijst dat, dat de mens tenslotte zonder God, of althans zonder hogere hulp niet kan. De leuze van enige jaren geleden, dat God dood is, is reeds lang verstomd. Uiteindelijk kan de mens bij een dode God niet leven. Hij zoekt steun, houvast en zekerheid bij iemand of iets, dat leeft, bestaat, werkelijkheid is. En de mens van vandaag zoekt blijkbaar. De zekerheden van enige jaren -geleden ontvallen hem. Hij wordt angstig en onzeker voor de toekomst. Wat hem enige jaren geleden nog bevrediging schonk, bevredigt hem thans veel minder. Bij alle afval, uitslijting van normen, gevoelloosheid voor geestelijke waarden, kerkelijke onverschilligheid valt ook waar te nemen een toenemende belangstelling voor andere dan stoffelijke dingen. Men ziet dat bij tal van jonge mensen, ook bij ouderen. Maar als dit niet op de juiste wijze wordt tegemoet getreden en begeleid dreigen grote gevaren.

We zien hoe de mens van vandaag openstaat voor beïnvloeding van allerlei vormen van oosterse mystiek. Maar het is duidelijk een symptoom. Zo zijn ook de boeken van Hal Lindsey bestsellers en worden ze in onvoorstelbare hoeveelheden verkocht en gelezen.
Deze zomer was ik op een camping in Zwitserland, waar zeker drieduizend gasten waren en mij werd verteld dat de boeken van Hal Lindsey daar van hand tot hand gingen en druk werden gelezen en besproken. En je vraagt je af hoe dat mogelijk is.
Zelf heb ik voor de boeken van Hal Lindsey weinig of geen waardering, omdat ik vind dat er op onverantwoordelijke wijze met bijbelteksten wordt omgesprongen en gegoocheld. Ik vind ze zelfs voor de mensen die niets van de bijbel weten een groot gevaar, omdat de mensen een totaal verkeerde voorstelling van de bijbel krijgen en er een soort toekomstvoorspelling in zien. Maar de boeken worden gelezen, verslonden. En dat zal ook wel samenhangen met de onzekerheid van de moderne mens. De mens wil weten wat er in de toekomst gaat gebeuren, wat hem boven het hoofd hangt. Velen vandaag weten het niet meer en ze willen weten.
En misschien moeten we in dat licht ook wel de vraag naar gebedenboeken zien. De moderne mens zoekt. Hij zoekt zekerheid. Hij zoekt steun. Hij zoekt steun bij wat hoger is dan hij, bij wat onvergankelijk is. Hij zoekt God, terwijl hem misschien helemaal niet duidelijk is wie God is of welke God hij zoekt. Hij wil steun zoeken in het gebed. Maar hij kan niet bidden, weet niet hoe hij bidden moet. Vandaar de vraag naar gebedenboeken. Hij wil het leren. Hij wil weten wat bidden is en hoe men het moet doen.

Maar misschien zijn het niet eens alleen buitenkerkelijken, die naar gebedenboeken vragen. Er zijn ook zoveel kerkelijke mensen die het niet meer weten. Ze willen bidden. Maar hoe moet je bidden? Wat moet je bidden? Veel mensen zijn door de drukte van het leven het bidden verleerd. Ze bidden nog voor het eten, misschien ook voor het slapen gaan. Maar het is zo formalistisch geworden. De mensen voelen dat hun bidden leeg is. Het bevredigt hen niet. Ze willen zo graag anders. Maar hoe moet dat? Ze willen een stille tijd in de jacht van het leven. Maar ze kunnen zo moeilijk stil zijn. En hoe vul je de stilte op? De mens staat leeg en verlegen. Vandaar zijn vraag om gebedenboeken. Het is een symptoom. En wel een symptoom, waar aan we, dacht ik, niet onopgemerkt mogen voorbijgaan.
Maar wat zijn gebedenboeken?

De kerkelijke traditie
In het gereformeerd protestantisme, waartoe wij behoren, is het gebruik van gebedenboeken nimmer erg populair geweest. Dat is bij andere kerkelijke gemeenschappen vaak anders. In de Roomse Kerk is het gebruik van gebedenboeken en het bidden van formuliergebeden van oudsher zeer in zwang geweest.
Bekend is het Brevier, het officiële R.K. kerkboek, waaruit geestelijken dagelijks hun gebeden lezen. Maar ook daarnaast kent de Roomse Kerk gebedenboeken voor kerkelijk en huiselijk gebruik om gelovigen bij het bidden te helpen en de kerkedienaren bij bijzondere gelegenheden te binden aan bepaalde door de kerk vastgestelde gebeden.

Ook bij de Luthersen zijn gebedenboeken niet onbekend. Luther zelf gaf in 1527 een „Betbüchlein", een gebedenboekje, uit om de gelovigen bij het bidden te helpen en te stimuleren. Voorts hecht ook de Anglikaanse Kerk in Engeland veel aan gebedenboeken. Bekend is daar vooral het „Book of Common Prayer" (Boek van gemeenschappelijk Gebed).
De gereformeerde traditie heeft altijd gebedenboeken veel minder gekend, waarschijnlijk uit angst voor formalisme. Men heeft altijd sterk de nadruk gelegd op het persoonlijk gebed, spontaan opwellend uit het hart. Toch hebben ook in het gereformeerd protestantisme formuliergebeden altijd bestaan, al was iemand als Koelman (gestorven in 1695 en o.a. predikant te Sluis in Zeeuws Vlaanderen) er vierkant tegen, omdat naar zijn gedachte zulke vaste formulieren de Heilige Geest uitblusten. Maar Koelman was hierin misschien meer door doperse dan door gereformeerde opvattingen beïnvloed, want in de gereformeerde traditie zijn formuliergebeden nooit zonder meer afgewezen. Calvijn en andere gereformeerde vaderen kenden ze, gebruikten ze en stonden ze voor. Wij kennen formuliergebeden in ons Doops- en Avondmaalsformulier en in andere formulieren en meer dan eens heeft de kerk bepaald dat deze formulieren zonder verandering moeten worden gebruikt, al durfde de Synode van Dordrecht (1618/19) er zich niet met zoveel woorden over uit te spreken.

Behalve de vaste gebeden in onze kerkelijke formulieren staan er in ons psalmboek, wanneer dat namelijk kompleet is, achter de psalmen en na de geloofsbelijdenissen ook een reeks van gebeden, deel voor kerkelijk, deels voor persoonlijk gebruik. Voor kerkelijk gebruik bv. een gebed zondags vóór de preek, waarschijnlijk afkomstig van Petrus Datheen, dezelfde van wie ook de oude psalmberijming was, in gebruik vóór 1773. Verder een gebed voor alle nood der christenheid, dat voor een groot deel teruggaat op Calvijn. Een openlijke schuldbelijdenis, eveneens afkomstig van Calvijn en een vertaling van wat werd gebruikt in de godsdienstoefening te Geneve en nog enige andere.
Van de gebeden voor persoonlijk gebruik zijn te noemen: gebed vóór het eten, gebed né het eten, een morgengebed en een avondgebed. Ook nog een gebed voor zieken en aangevochtenen. Deze gebeden zijn in onbruik geraakt en door velen vergeten, maar zij bevatten prachtige en indrukwekkende gedeelten, die wanneer de taal hier en daar wat wordt aangepast, nog goed kunnen gebruikt worden. Wie bidden wil leren kan ook hier terecht, al zouden formuliergebeden voor buitenkerkelijken van taal nóg eenvoudiger moeten zijn.

Hun waarde
Gebedenboeken kunnen inderdaad hun waarde hebben. Ook Voetius heeft daar in zijn tijd al op gewezen. Ze kunnen volgens hem vooral betekenis hebben voor hen, die in de kennis der geestelijke dingen nog kinderen zijn en in de kunst van het bidden nog weinig zijn geoefend of door allerlei bezwaren of inwerpselen van Satan het werk van bidden vrezen.
Bidden is moeilijk werk. Het eist concentratie, kennis van de dingen waarom gebeden moet worden, kennis vooral van God. Bidden vereist ook geloof, het is vertrouwend bezig zijn met de beloften Gods. Onze Katechismus wijst daarop in Zondag 45. En inderdaad kunnen gebedenboeken daarbij dienst bewijzen. Leerzaam zijn nog altijd de gebeden in ons psalmboek. Maar er bestaan ook moderne gebedenboeken, het Dienstboek voor de Ned. Herv. Kerk biedt enige gebeden. Genoemd kan ook worden het gebedenboek, dat werd samengesteld door ds. P. Robbers en bij Kok in Kampen werd uitgegeven. En er zijn meer mogelijkheden. We moeten proberen mensen die willen bidden leren van dienst te zijn. Maar het zou kunnen zijn dat op deze wijze ook velen onder ons het bidden weer zouden kunnen leren. Ons hart is van onszelf zo leeg en moet telkens weer van buitenaf worden gevuld en gestimuleerd.
En laten we daarbij vooral de bijbel niet vergeten. Juist in de bijbel staan zo veel gebeden. Prof. Velema heeft daarop ook gewezen in zijn boekje: Gebeden in de Bijbel. Maar we kunnen in de bijbel niet alleen leren hoe we bidden moeten. De bijbel geeft ons vele gebeden in de hand om ze te gebruiken, na te bidden. Jezus zelf heeft ons een gebed geleerd, opdat wij het zouden nabidden. En in de psalmen hebben we menig gebed dat we na mogen bidden, meebidden, tot het onze mogen maken. We doen dat als we de psalmen, die een gebed bevatten, zingen. Maar we kunnen het ook doen als we de psalm lezen. Dan lezen we zo'n psalm pas echt, als we ons eigen hart er in mogen leggen. Er zijn aanwijzingen, dat ook reeds in de oudtestamentische tijd psalmen als formuliergebeden werden gebruikt.
Er is vraag naar gebeden en gebedenboeken. Moge niet alleen de boekhandel, maar vooral de kerk de vraag van velen verstaan. Soms bekruipt de vrees, dat de kerk aan de vragen buiten haar voorbijgaat of misschien niet eens hoort. Heeft de kerk het niet vaak te druk met zichzelf om voor de wereld en voor de geestelijke nood van velen open te staan?
Jezus heeft eens gezegd: De velden zijn wit om te oogsten. Het kon nog wel eens waar zijn.

Oosterhoff

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 november 1976

De Wekker | 8 Pagina's

Gebedenboeken gevraagd

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 19 november 1976

De Wekker | 8 Pagina's