Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Katechese (II) - Enige aspecten onder de loep

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Katechese (II) - Enige aspecten onder de loep

9 minuten leestijd Arcering uitzetten

In het rapport „Er zijn nog katechisanten . . . " wordt geen onderzoek ingesteld naar en worden geen interviews weergegeven inzake álle probleemvelden van de katechese. Daarvoor waren tijd en mankracht niet aanwezig. Wel heeft men om het beleid van de kerken ten aanzien van het katechetiseren te dienen enige facetten van de katechisaties benaderd en onderzocht. Daarmee is een begin gemaakt met het in kaart brengen van het uiterst belangrijke terrein van de katechese.
Het eerste facet, dat men onder de loep nam, is ook het eerste waar de katechisatie mee begint: de werving van de katechisanten. Hoe en door wie worden de katechisanten uitgenodigd om de katechisaties te bezoeken? Het blijkt dat in de Geref. Kerken de katechisanten in eerste instantie voornamelijk door de predikant, die zal katechiseren, worden uitgenodigd. De uitnodiging, de oproep, geschiedt via de geëigende kanalen: er verschijnt een stukje in het plaatselijke of regionale kerkblad of er vindt een afkondiging van de preekstoel plaats. Daarnaast, zij het in mindere mate, wordt de uitnodiging ook gegoten in de vorm van een persoonlijke brief of van een folder, die gezonden wordt aan elk gemeentelid, dat qua leeftijd in aanmerking komt om de katechisaties te bezoeken. In deze berichtgeving of uitnodiging wordt meestal de jeugd zelf aangesproken, maar soms ook de gemeente in het algemeen en de ouders in het bijzonder. Slechts in enkele gevallen worden ook de jeugdouderling en/of de wijkouderling bij de werving van katechisanten betrokken. Maar dat gebeurt dan bij „niet-komers" en „wegblijvers". Die worden veelal persoonlijk bezocht, zo blijkt uit de antwoorden op de in het interview gestelde vragen. Tenslotte moet vermeld worden, dat maar op een paar plaatsen de jeugdouderling of een katecheseteam de uitnodiging geheel voor hun rekening nemen. Verder is het belangrijk erachter te komen niet alleen wie en via welk kanaal men werft voor de katechisatie, maar ook wat er in de uitnodiging over de katechese zelf wordt meegedeeld. Bij dit punt blijkt dat 65% van de gereformeerde predikanten (katecheten) alleen maar het organisatiepatroon van de katechisatie doorgeven, dat is: de leeftijden, de uren en de plaatsen van de katechisaties. Bij een veel kleiner deel vindt men ook enige inhoudelijke gegevens in de uitnodigingen. Er wordt iets vermeld over de stof die men zal gaan behandelen en over het daarbij te gebruiken leerplan.
In een aantal gemeenten of wijken gaat er de laatste vijf jaar wel wat veranderen ten aanzien van de werving van katechisanten. Het wordt een punt van aandacht en overweging. Men gaat hier voornamelijk over tot het persoonlijk uitnodigen van de katechisanten.
Het rapport komt met het oog op de onderzochte werving tot de konklusie, dat er binnen de gereformeerde kerken nauwelijks iets aan opzettelijke werving wordt gedaan. Misschien komt dit, zo is de gedachte, door het gegeven dat de predikanten de belangrijkheid ervan (nog!) niet onderkennen. Dat zal toch moeten groeien, want het komen van katechisanten is immers een eerste voorwaarde voor het welslagen van de katechisatie!

Een tweede aspekt van de katechese dat wordt bekeken en onderzocht, is de vormgeving van de katechisatie. Daarbij heeft men deze vormgeving weer uitgesplitst in de personen, die bij de voorbereiding en de verzorging van de katechese betrokken zijn, in het leerplan, in het materiaal, in de hulpmiddelen die erbij gebruikt worden en in de eigenlijke werkwijze. Van elk onderdeel geven we enige resultaten van het onderzoek door. De voorbereiding en de uitvoering van de katechese blijken voor veel predikanten taken te zijn die zij alleen behartigen. Zij verzorgen de gehele opzet en moeten ook zorgen voor de realisering ervan. Worden er anderen bij betrokken, dan gebeurt dat vanwege het motief van de inspraak van de gemeente in alles wat in en namens de gemeente geschiedt, of van de deskundigheid van gemeenteleden van wie wat te leren valt over het proces van onderwijzen en werken met groepen. Waar een bepaalde vorm van samen-werking van de grond komt, worden daarin betrokken ambtsdragers, ouders, een werkgroep voor katechese en ook de katechisanten zelf. Over het leerplan kan het volgende gezegd worden. In de jongste leeftijdsgroepen behandelt het overgrote deel van de predikanten (79%!) bijbelse stof, dat wil zeggen het O.T., N.T. en de bijbelse geschiedenis, en een deel (55%) wil hier ook al de geloofsleer aansnijden. In de groepen van 15 t/m 17-jarigen wordt de geloofsleer (83%), ethische onderwerpen (64%) en bijbelse stof (59%) doorgenomen. In de groepen van 18 jarigen en ouderen is de spreiding van onderwerpen groter en komen aan de orde: geloofsleer, ethiek, kerkelijk leven, bijbelse stof. In de belijdenisgroepen behandelt 81% van de predikanten de geloofsleer. Bij de oudere leeftijdsgroepen wordt er door de katecheten gevraagd naar de wensen van de katechisanten ten aanzien van wat zij behandeld willen zien. Volgens de predikanten komen hun wensen nagenoeg overeen met de aangeboden stof.

Bij het leermateriaal, dat gebruikt wordt, blijkt de Bijbel een grote plaats in te nemen, al is er niet alle duidelijkheid over, of de Bijbel moet gezien worden als werkboek of als hulpmateriaal. De helft van de predikanten houdt het nog altijd bij het werken met een katechisatieboekje. Bij het overzicht van gebruikte katechisatieboekjes (blz. 117 - 120 van het rapport) viel mij op, dat er geen enkel boekje van christelijke gereformeerde zijde wordt vermeld. Die zijn er wel, al zijn het er niet veel. Maar ze zijn blijkbaar bij de gereformeerden niet bekend of niet in trek! Ook worden in de gereformeerde katechisaties eigen stencils van predikanten gebruikt, waarin vooral onderwerpen betreffende de geloofsleer aan de orde komen.
Er wordt weinig gebruik gemaakt van hulpmiddelen, zoals een bord, dia's, rollenspel, bespreking in kleine groepjes katechisanten. Enkele predikanten geven als reden op, dat ze met deze moderne hulpmiddelen niet effektief kunnen werken.
De meeste predikanten geven niet meer dan een zes uur katechisatie per week, verdeeld over twee, hooguit drie avonden. Er wordt door hen maar weinig tijd uitgetrokken om zich op deze katechisaties voor te bereiden. Er wordt in de groepen per seizoen 21 tot 26 uren katechisatie gegeven en dan meestal 1 uur per week. Een lokaal bij de kerk blijkt nog altijd de katechisatie-ruimte bij uitstek te zijn, al is niet iedere katecheet kontent met de akkommodatie.
Er blijken wel veranderingen in de laatste vijf jaar gaande te zijn in het veld van de katechese. Er komt meer plaats voor het gesprek tussen de katechisanten en de katecheet. Het is niet langer een hoor-katechisatie. De zelfwerkzaamheid van de katechisanten wordt groter. Ook wordt er meer geprofiteerd van de inbreng van andere mensen dan de katecheet alleen. Ook gaan predikanten tot een andere methode over, wat konkreet inhoudt: een ander katechisatieboekje, een andere tijdsindeling en andere onderwerpen. Het derde behandelde facet van de katechese is zijn plaats binnen de gemeente of wijk van de gemeente. Grotendeels bestaan er geen relaties tussen de katechisaties en de andere aktiviteiten in de gemeente. Hier stuiten we dus op de isolementspositie van de katechese. Waar er relaties bestaan, zijn deze meestal met de kerkdienst, het jeugdwerk en andere kerkelijke aktiviteiten. Toch blijken de ouders en gezinnen terdege betrokken te zijn bij de katechisatie. Ook de kerkeraden laten hun belangstelling blijken. En meestal is er een trouwe opkomst van de katechisanten zelf. Wat de visie op het doel van de katechisatie betreft, is uit het onderzoek duidelijk geworden, dat een derde deel van de kerkeraden dit ziet liggen in het onderricht in bijbelkennis en geloofsleer. Enkele kerkeraden echter formuleren dit doel als de begeleiding van jongeren naar een zelfstandige, persoonlijke geloofsbelijdenis of als de vorming en toerusting tot mondige leden van de gemeente. Een kwart van de kerkeraden hanteert echter geen uitdrukkelijke doelstelling. Onder de predikanten blijkt er nog veel minder eenstemmigheid te zijn over deze doelstelling en is de spreiding over diverse kategorieën van doelstellingen groter.

Uit het onderzoek is verder naar voren gekomen, dat er een verscheidenheid van problemen bestaat ten aanzien van de katechese. De meeste liggen op het terrein van de didaktiek van de katechese waarbij het gaat over de wijze van onderricht geven en de mate van verwerking door de katechisanten, de samenstelling van de groepen, de plaats van de katechese in het geheel van het gemeentelijke leven en in de werkzaamheden van de predikant. Tenslotte wordt nog aandacht geschonken aan de deelname aan de katechisatie. Ruim de helft van de gereformeerde predikanten meldt, dat meer dan 65% van de jonge leden, die in aanmerking komen voor de katechisaties de eerste drie katechisaties ook werkelijk zijn gekomen. Voor de overige predikanten ligt dit percentage lager. De vraag is natuurlijk brandend: hoe zou dit in onze kerken liggen? Het rapport kon wegens zijn beperktheid geen inzicht geven in het verdere verloop van de deelname aan de katechisaties na het derde uur. Ik heb de indruk, dat er lopende de katechisaties ook een verloop van deelname mogelijk is. Of die indruk juist is, zou nader onderzoek vereisen, waarbij dan tegenlijk zou moeten worden gevraagd naar de redenen van eventueel verloop. Het rapport heeft wel kunnen vaststellen, dat de jongere leeftijdsgroepen zich de eerste drie keren meer lieten zien dan de oudste leeftijdsgroepen. Het verschil in deelname tussen jongens en meisjes is relatief gering.
Zo heeft het rapport zeer interessant materiaal op tafel gelegd, waarover verder doorgedacht kan worden. Het raakt vele probleemvelden van de katechese. Het gaat om vragen en situaties, die zich ook bij onze katecheten, op onze katechisaties en onder onze katechisanten voordoen. Daarom is kennisname van dit rapport van groot belang voor een nadere bezinning op de katechese, waar die maar plaats vindt!

Het rapport eindigt met een samenvatting van de resultaten van het onderzoek en probeert daaruit heel voorzichtig en voorlopig enige konklusies te formuleren. Doch daar zal ik de volgende keer op ingaan.

Kmp. (Kampen), T.Br.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 2 februari 1979

De Wekker | 8 Pagina's

Katechese (II) - Enige aspecten onder de loep

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 2 februari 1979

De Wekker | 8 Pagina's