De massamedia in het christelijk gezin (III)

Het vorige artikel sloot ik af met de vraag of wij wel over voldoende kritisch vermogen beschikken om bij alles wat via de massamedia op ons afkomt duidelijk te onderscheiden en evenwichtig te oordelen. Dat geldt wel zeer in het bijzonder wanneer het om zaken van geloof en leven gaat. Wanneer één ding vaststaat dan is het wel dit dat de publiciteitsmedia onder christenen in de afgelopen jaren oneindig veel twijfel hebben gezaaid.
Onze ouders leefden in een gesloten wereld. Hun contacten strekten zich in de regel niet veel verder uit dan de familie en enige kennissen uit de onmiddellijke omgeving. Hun informatiebron was een krant, die zij vanuit hun geloofsopvattingen en politieke overtuiging zorgvuldig hadden uitgekozen. De informatie die zij kregen en het commentaar waarvan die informatie vergezeld ging waren zo zorgvuldig gefilterd dat van een bedreiging van hun zekerheden nauwelijks sprake was. Dingen die een bedreiging zouden kunnen vormen werden trouwens in de regel zorgvuldig vermeden. Geestelijke, godsdienstige zekerheden gingen vrij gemakkelijk van ouders op kinderen over en stonden nauwelijks onder bedreiging. Binnen de kring waarin men zich bewoog golden zij als absolute waarheid en wat van buiten af een aanval deed ontmoette van binnen uit de weerstand van een hecht gesloten blok. Binnen dat blok stonden alle zekerheden recht overeind. En wat omviel werd in de prediking van de kerk, op de catechisatie-les of in de discussies op de mannenvereniging wel weer overeind geholpen.

Open wereld
In een snelle ontwikkeling zijn wij, die misschien nog enigermate de sfeer van een besloten en omheinde leefwereld hebben ervaren, met onze kinderen terecht gekomen in een volkomen open wereld. Via radio en krant en niet in het minst door een simpele druk op de knop van ons televisie-toestel staan we onmiddellijk in verbinding met landen, volken, culturen en godsdiensten waarvan we het bestaan vroeger misschien niet eens vermoedden. Voortdurend dringen zich via de moderne massamedia mensen met andere levensbeschouwingen aan ons op. Andere godsdiensten presenteren zich. De wijze waarop dat gebeurt is veelal zodanig dat de christen er toe wordt gedwongen over eigen levensbeschouwing en over het christelijk geloof minder absoluut te denken en ruimte te geven aan de gedachte dat ook andere levensvisies waardevol kunnen zijn en dat andere godsdiensten even zo vele wegen zijn waarlangs men uiteindelijk bij God uitkomt.
Nemen we eens al die tv-uitzendingen op godsdienstig gebied, waarbij de betrouwbaarheid van de bijbelse informatie ter discussie staat. Wie bijvoorbeeld de KRO-serie „graven in bijbelse bodem" heeft gevolgd heeft heel wat interessante kennis opgedaan, maar er kwamen wel gegevens naar voren die een correctie vormden op bepaalde informaties die de bijbel verstrekt. Ik denk ook aan de NOS-serie „de christenen", die eerder op zondagen werd uitgezonden en die men nu door de week op het scherm brengt om zodoende een groter aantal kijkers te bereiken. Ook in deze serie wordt boeiende informatie gegeven, maar de eerste uitzending begon wel met de historiciteit van de centrale figuur van het christendom, Jezus Christus, in het midden te laten, terwijl de kanttekeningen van de samensteller van deze serie bepaald niet altijd parallel lopen met de orthodoxe voorstelling van zaken die christelijke kijkers van huis uit meekregen. Een ander voorbeeld zijn de vele natuur-wetenschappelijke uitzendingen via radio en televisie, waarbij het ontstaan van het universum en alle ontwikkelingen en verschijnselen op dit ondermaanse en in de ruimte zo worden verklaard dat Gods hand er in niet waarneembaar is en waarbij geen ruimte meer is voor de gedachte dat in bepaalde gebeurtenissen een oordeel van Godswege gelegen zou kunnen zijn. Hiermee hangt dan onmiddellijk samen de vraag naar de waarde van het gebed van Gods kerk waarvan we altijd hebben willen geloven dat het van invloed kan zijn op de wijze waarop God aan de ontwikkelingen op onze planeet richting geeft. Ik heb dan nog niet genoemd wat via de publiciteitsmedia op ons afkomt aan informatie over het menselijk kennen en kunnen op medisch gebied. Er blijft natuurlijk wel het besef dat we ons nooit helemaal van onze afhankelijkheid zullen kunnen ontdoen, maar voor veel christenen wringt het toch erg op het punt van Gods voorzienigheid en het menselijk vermogen om heel veel in eigen hand te nemen.

Onverwerkte twijfel
Te wijzen is ook op de vele discussies op politiek en ethisch gebied. Ook die zaaien vaak twijfel en laten de kijker vaak met veel onduidelijkheid achter. Veel discussies komen niet uit boven het niveau van het verbale steekspel, waarbij de kijker uit de hem aangereikte gedachten zelf maar een conclusie moet trekken. Enerzijds zit daar natuurlijk iets positiefs in. Het noopt tot zelfstandig mee- en nadenken. Anderzijds kan het twijfels oproepen die de mens stuurloos kunnen maken. Televisie, radio en krant - de televisie niet het minst - zijn de instrumenten waardoor het denken en handelen van mensen sterk worden beïnvloed, sterker dan wij ons waarschijnlijk bewust zijn.
De grote vraag is of de mens van vandaag zoveel kritische zin heeft weten op te bouwen dat hij tegenover alles wat aan nieuwe inzichten en opvattingen op hem afkomt een verantwoorde houding kan aannemen. Voor christenen is die vraag al erg klemmend. Het komt niet bij iedereen even sterk aan de oppervlakte maar ik heb de indruk dat er heel wat christenen, zeker jongeren, zijn die over veel dat via de massamedia op hen afkomt met onverwerkte twijfels rondlopen. Het wordt niet altijd zo duidelijk uitgesproken, maar de discrepantie tussen de orthodoxe opvattingen rond zaken van geloof en leven en de nieuwe inzichten die ons in een overrompelende hoeveelheid en snelheid worden voorgezet, knaagt bij velen aan het geloof en werkt belemmerend voor de ontwikkeling van blij geestelijk leven.
Natuurlijk mag men hier niet alles op rekening van de hedendaagse massamedia zetten. Wat er op scholen op onze kinderen inwerkt en wat er in de dagelijkse ontmoeting met mensen op ons afkomt is ook niet gering, maar het valt niet te ontkennen dat vooral het massamedium televisie het leven van velen sterk beheerst. Iedereen ziet, hoort en spreekt over hetzelfde en het dwingt ons tot een houding en soms tot een verantwoording. Christenen geraken daarbij niet zelden in een situatie van verlegenheid. Oude antwoorden op vragen van vandaag blijken niet altijd afdoende te zijn. Voor het slaan van een brug tussen oude en nieuwe inzichten ontbreken veelal de materialen. Dat schept een situatie van onzekerheid; dat maakt dat veel christenen zich met hun geloof wat zweverig voelen. Als we vandaag klagen over teruggang en afval, als het moeite kost jongeren er bij te houden en voor de dienst van God te enthousiasmeren, dan mogen we als kerk en als ambtsdragers wel eens bedenken dat achter wat op het oog onverschilligheid lijkt ten diepste twijfel verborgen gaat, die bij niet weinigen gewekt is en gevoed wordt door wat via de massamedia aan nieuwe inzichten onze huizen binnenkomt.
Dat maakt het voor de kerk nodig om op deze ontwikkeling pastoraal in te spelen met een catechetisch onderwijs dat deze twijfels onderkent en er adekwaat op reageert. Dat maakt het gewenst op het huisbezoek de ouders aan te zetten en aan te moedigen met de kinderen datgene wat via de publiciteitsmedia op ons afkomt tot gespreksthema te maken en er vanuit de opvattingen van ons christelijk geloof over door te denken. Wat we godsdienstig, politiek, sociaal en cultureel zien, horen of lezen vraagt om door een goed gesprek te worden verwerkt.
Onverwerkt kan het negatief op ons leven inwerken en in het ergste geval een proces van losweking van het geloof in beweging zetten.

Koole

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen