De hervormde kerk en wij

„Acte van Afscheiding of Wederkeering"
Zoals wellicht bekend had in 1834 de Afscheiding van de Hervormde Kerk te Ulrum plaats. Op maandagavond 13 oktober van dat jaar ondertekenden de kerkeraadsleden de „Acte van Afscheiding of Wederkeering" die op de volgende avond 14 oktober door de gemeenteleden werd getekend.
Wijlen prof. Van der Schuit noemde in een rectorale rede in 1933 dit stuk „een kostbaar document, waarin warmte des geloofs naast critiek der liefde om de voorrang strijden". En in het bekende Rapport, dat in 1937 op onze synode van Hilversum diende, werd o.a. gezegd: „De Acte der Afscheiding ademt den eenvoud der gehoorzaamheid aan den Koning der Kerk. De daad der Afscheiding zelve is, hoe weinig beredeneerd ook door de Afgescheidenen zelf, de levende belichaming van de artikelen 27 en 28 der Nederlandsche Geloofsbelijdenis".
Nu heeft de naam van deze Acte misverstand gewekt. Wat betekent nl. „Wederkeering"?
Er staat duidelijk „Afscheiding of Wederkeering". Dat was dus hetzelfde. Daarom doet het vreemd aan wanneer deze benaming wordt uitgelegd alsof hiermee bedoeld zou worden de wederkeer tot de Hervormde Kerk.
Zo klinkt het door in de brief van „Schrift en Getuigenis" aan de Geref. Bond. Zo staat het tot m'n verbazing ook in een schets die onlangs werd uitgegeven door onze Mannenbond.
„Het is voor ons wellicht moeilijk de acte van afscheiding ook te zien als een acte van afscheiding of wederkeer. Het is zelfs wel verwonderlijk hoe men vaak na ampele overwegingen zich afwendt van de oudste reformatorische Kerk in ons land".
Begrijpt men nog wel wat wederkeering in de benaming van deze Acte betekent? Wijlen ds. R. E. Sluiter gaf op de grote herdenkingssamenkomst van de Afscheiding op 18 oktober 1934 te Utrecht reeds de juiste verklaring: „Afscheiding van de Ned. Herv. Kerk is wederkeering tot de ware Gereformeerde Kerk, de Kerk der Vaderen". (Bij de wenteling van het eeuwgetij der Afscheiding, pag. 60).
Men moet dus niet zeggen of suggereren dat de Acte van Afscheiding feitelijk bedoelt de wederkeer tot de Hervormde Kerk en dat de Afgescheidenen dat voor ogen stond en dat wij ons ook zo moeten opstellen.
Dat is onlogisch gegeven het feit dat men zich afscheidde.
Het begrip „wederkeering" klopt precies in de benaming als men inderdaad met de Afscheiding van de Hervormde Kerk bedoelt de wederkeer tot de aloude Gereformeerde Kerk.
Wel wordt over terugkeer gesproken in de Acte van Afscheiding zelf, maar dan gaat het niet over terugkeer van de Afgescheidenen zelf allereerst maar over de terugkeer van de Hervormde Kerk tot den waarachtigen dienst des Heeren. Tot dat ogenblik verklaart men geen gemeenschap meer te willen hebben met de Ned. Herv. Kerk.
Men kan dit een harde uitspraak vinden.
In ieder geval is duidelijk dat de enig juiste, logische en historische verklaring van de uitdrukking „wederkeering" niet is: wederkeering tot de Ned. Herv. Kerk maar wederkeer tot de Gereformeerde Kerk, zoals die getekend wordt in de Nederl. Geloofsbelijdenis.

Een weg naar de Hervormde Kerk?
In genoemde studieschets wordt o.a. geschreven: „Vanuit de Kerken der scheiding zal meer dan gebruikelijk is, een weg gezocht moeten worden naar de Hervormde Kerk. Er is binnen die Kerk een krachtig getuigenis van de H. Geest merkbaar. Ik meen dat dit een eerste roeping is voor de gehele Geref. Gezindte!"
En na de boven reeds geciteerde zin staat in deze studieschets ook te lezen: „Het is ook duidelijk in de Bijbel, hoezeer de gehavende en vaak ontrouwe Kerk toch nog ondanks alles, voorwerp blijft van de zorg, de nimmer aflatende zorg des Heeren".
Nu deze gedachten zwart op wit staan in een officiële uitgave van een van onze bonden, bedoeld als leidinggevend studiemateriaal voor de plaatselijke verenigingen komen er toch wel een paar vragen op, die n.a.v. deze zinnen en de verschijning van deze schets gesteld moeten worden.
Waarom moeten we meer dan gebruikelijk is een weg zoeken naar de Hervormde Kerk? Is er een bijzondere reden om dat te doen?
Het antwoord vindt men even verder: er is binnen die Kerk een krachtig getuigenis van de Heilige Geest merkbaar.
Maar dan vraag ik: waaruit blijkt dat krachtig getuigenis van de Heilige Geest? Blijkt dat uit de opstelling, de besluiten, de leiding, de stukken van de Generale Synode? Is dat zó opvallend dat we ongehoorzaam zouden zijn als we daar niet op zouden letten? Of wordt bedoeld dat de Geref. Bond in de loop der jaren - volgend jaar bestaat de Bond 75 jaar - meer invloed heeft gekregen in de Hervormde Kerk, vooral plaatselijk en dat er in vele gemeenten een schriftuurlijke gereformeerde prediking valt te beluisteren? Een zaak waar we dankbaar voor mogen zijn en die we zeker niet mogen onderschatten. Is dat de reden dat er een weg vanuit onze kerken moet gezocht worden naar de Hervormde Kerk? Of wordt bedoeld een weg naar de Geref. Bond?
En dan de laatst geciteerde zin uit deze schets: de zorg des Heren voor de ontrouwe kerk. Het is alsof we de argumentatie van een Geref. Bonder horen voor zijn blijven in de Hervormde Kerk.
De vraag mag dan ook gesteld worden - een vraag, die we vandaag vaker horen stellen in allerlei gesprekken, openlijk of bedekt, van de kant van jongeren, maar ook van ambtsdragers wel - staan we vandaag nog achter de Afscheiding? Kunnen we ons afscheiden-zijn nog handhaven of moeten we proberen op een nette manier te retireren en op z'n hoogst het standpunt innemen: het zal in 1834 nodig zijn geweest, maar vandaag is dat niet meer het geval.
Individueel hebben velen uit de Geref. Gemeenten en uit onze kerken die vraag beantwoord en ze zijn uit verschillende motieven, soms sterk persoonlijk gekleurd door ondervonden teleurstellingen, naar de Hervormde Kerk gegaan - sommigen als predikant; anderen dienen die kerk in het ambt als ouderling en diaken.
Moeten wij hun voorbeeld volgen?

De kernvraag
Ons houdend aan de Acte van Afscheiding is de kernvraag toch altijd nog: is de Hervormde Kerk bijna 150 jaar na dato teruggekeerd tot de waarachtige dienst des Heren? Die vraag moet helaas ontkennend worden beantwoord. In zijn referaat dat ds. C. den Boer hield voor zijn collega's op 3 januari j.l. heeft hij o.a. heel eerlijk geconstateerd: „De „geest- en hoofdzaak"- idee is niet overwonnen door de nieuwe kerkorde met zijn artikel 10 over het belijden. Vier decennia barthianisme hebben geen dam opgeworpen tegen wassend modernisme. De richtingen zijn gebleven. Leertucht is ondenkbaar".
Nu er druk gesproken wordt over een fusie met de Gereformeerde Kerk is men daar juist in de Geref. Bond niet bijster gelukkig mee. Zeker men zal meedoen. „Ons hervormd-zijn verplicht ons tot participatie in een werkelijk fundamentele bezinning" (den Boer). En dezelfde referent voorspelde dat in de SOW-kerk de functie van de belijdenis er op zijn best één zal zijn van „in gemeenschap met... „Misschien wordt het waarheidsbegrip vlottender gehouden en ontbreekt elke verwijzing naar de belijdenis der vaderen. Het pluriformiteitsbeginsel domineert. Een leertuchtproces is ondenkbaar".
Als de zaken er zo voor staan is niet voldaan aan de terugkeer tot de waarachtige dienst des Heeren.
Nu overgaan tot de Ned. Herv. Kerk zou betekenen dat we ingekapseld worden in het geheel van de Ned. Herv. Kerk, waarin we de waarheid Gods inderdaad vrijuit kunnen verkondigen - dat is het verschil met de Cock, die om deze reden de kerk werd uitgezet - maar toch altijd voor de prijs dat we veel zouden moeten tolereren dat met die waarheid Gods in strijd is. In genoemde Studieschets wordt ook gezegd: „God geeft ons wellicht in de toekomst meer en meer de mogelijkheden om plaatselijk eenheid te zoeken met al degenen die een even dierbaar geloof belijden".
Hier wordt een moeilijke zaak aangesneden. Het is zeker een goede zaak dat we plaatselijk elkaar zoeken waar dat maar mogelijk is. Maar de spanning tussen de plaatselijke kerk en het kerkverband blijft - een spanning, die tot dusver nog niet opgelost is.
De kerkelijke kwesties, de verdeeldheid en de eenheid van de kerken, zijn bijzonder boeiende zaken, die hoogstwaarschijnlijk in de komende jaren ons veel zullen bezighouden.
Het moet anders - we kunnen niet op dezelfde voet voortgaan, zeker niet nu er in elke kerk van gereformeerde belijdenis zoveel aan de orde is.
Maar hoe het anders moet is niemand nog volkomen duidelijk. We hebben elkaar broodnodig. Maar daarom moeten we geen personalistische, eigendunkelijke en eigenmachtige beslissingen nemen.
We zullen biddend bezig moeten zijn.
En wat hebben we in alle kerken de werking van Gods Geest, de Geest der gemeenschap, nodig. Die Geest alleen kan samenbinden wat tot dusver hopeloos gescheiden is.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen