Nog belijdenisgeschriften? (IV)

Wat is gereformeerd?
Het vorige artikel begon met de vraag: is die gereformeerde belijdenis nu zo iets bijzonders? Is dat een specialiteit voor fijnproevers? Gaat het aan om er gereformeerde belijdenisgeschriften op na te houden en mensen aan die belijdenisgeschriften te binden?
Het antwoord op deze serie vragen moet luiden: gereformeerd is geen specialisering van het christelijke geloof; maar het is de juiste uitdrukking van het christelijk geloof voor zover dit in woorden kan worden uitgedrukt en naar het licht dat de Here ons tot dusver heeft gegeven.
De kerk der Reformatie is er niet op uit geweest een aparte groep belijders te worden. Dat zou sectarisch zijn, terwijl die kerk juist algemeen, katholiek wilde zijn. Maar in de Nederlandse Geloofsbelijdenis en in de Heidelberger Catechismus heeft de kerk der Reformatie haar geloof beleden zoals ze dat in de Heilige Schrift had gehoord. Het feit dat enkele predikanten deze geschriften hebben opgesteld doet daar niets van af. Deze opstellers stonden op de schouders van hen, die voorgingen en in hen kwam samen wat de Koning der kerk in de Reformatie aan Zijn Kerk had gegeven in het opnieuw ontdekken van de boodschap van de Schrift en het verwoorden van de schatten van Gods heilgeheimen. De verlichting van de Heilige Geest - iets anders dan inspiratie! - was in rijke mate hun deel.
Daarom is gereformeerd de meest verantwoorde, schriftuurlijke, maar niet uitputtende samenvatting van de boodschap van de Heilige Schrift, inzonderheid als het gaat om de weg der verlossing.
Gereformeerd is daarom geen „specialité de la maison" alsof het gaat om dogmatische scherpslijperij, om intellectuele haarkloverijen op leerstellig gebied, om strenge, harde, afstotende leerstukken, die eerder stukken-leer zouden zijn dan levende vertolking van Gods heilsboodschap geven.
Men moet wel erg napraten en zelf niet indringend en invoelend kennis hebben genomen van de belijdenisgeschriften om zo te kunnen en te willen spreken.
Gereformeerd is schriftuurlijk.
Dat wordt prachtig uitgedrukt in de naam van onze kerken: christelijke gereformeerde kerken. Wij willen christelijke kerken zijn - zo breed mogelijk - waarbij we er van overtuigd zijn dat dit christelijke het best bewaard wordt in het gereformeerd karakter van de kerk.
Voor wie het niet weten mocht is daarbij direct duidelijk dat christelijk gereformeerd niet betekent „nog fijner dan fijn". We hebben geen speciale leerstukken waar we bijzondere nadruk op leggen; dan krijgen we altijd iets sectarisch en dreigen we in ieder geval het katholieke karakter van de kerk te verliezen.

Concretisering
Maar kan iemand vragen: waar komt dat dan in uit?
Welke plooi krijgt nu het christelijk geloof in de gereformeerde belijdenis? En is die plooi wezenlijk of bijkomstig voor het christelijk geloof? Deze laatste vraag moeten we direct duidelijk beantwoorden: die plooi is wezenlijk. Was het bijkomstig dan was het toch weer een specialiteit.
Nu zou het antwoord op de gestelde vraag heel breed kunnen uitvallen. We willen dat niet doen, maar zo kort, hopelijk krachtig, formuleren waar het om ging en om gaat. Het kenmerk van de gereformeerde belijdenis is het „sola Scriptura" - alleen de Schrift. En die Schrift is dan het Woord Gods, dat totale gehoorzaamheid van ons vraagt.
In die Schrift komt Gods souvereiniteit op een duidelijke wijze op ons af: God is groot en de mens is uiterst klein, afhankelijk en toch tot Zijn dienst geschapen.
Zonde en genade, de totale verdorvenheid van de mens en daartegenover Gods vrije genade komen in de gereformeerde belijdenis duidelijk uit.
Christus staat centraal als de door God Zelf gegeven Borg, Wiens verzoenend werk de enige grond is van onze zaligheid.
Het is de Heilige Geest en Hij alleen die ons door het geloof deel geeft aan het verworven heil. Dat geloof, werk van de Heilige Geest, heeft rechtvaardigende kracht. De rechtvaardiging door het geloof, een belijdenis gepuurd uit de Heilige Schrift - o.a. de brieven van Paulus - is door de Reformatie opnieuw ontdekt en in haar rijke betekenis uiteengezet en zo beleden.
De kerk is geen menselijke instelling, maar in de Apostolische Geloofsbelijdenis reeds gerangschikt onder het werk van de Heilige Geest en in de gereformeerde belijdenis duidelijk beleden als het uitvoerend werk van de Zoon door Woord en Geest.
De sacramenten verzegelen Gods belofte en worden door de Heilige Geest effectief. Het leven van de christen in de heiliging wordt niet veronachtzaamd, zoals iemand zou denken die eerst heeft horen belijden dat we zalig worden uit genade zonder de werken. Rechtvaardiging en heiliging kunnen van elkaar niet worden gescheiden zoals het licht en de warmte van de zon niet van elkaar kunnen worden losgemaakt. Christus komt weer op de wolken; de volle verlossing verwachten we nog. Als we vandaag een nieuwe belijdenis zouden kunnen opstellen zouden we misschien meer aandacht geven aan het Koninkrijk Gods. Maar niemand kan ontkennen dat dit element in de gereformeerde belijdenis wel degelijk is te vinden.

Veralgemening
Als er vandaag buiten de kerken van gereformeerde belijdenis, maar helaas ook reeds binnen de kerken van gereformeerde belijdenis zeker in de praktijk - bezwaar gemaakt wordt tegen de inhoud van de gereformeerde belijdenis dan is dit te verklaren uit een bepaalde veralgemening, die het christelijke leven doortrekt. Die veralgemening haalt de puntjes van de schriftuurlijke i; gaat Gods boodschap zeer vervlakken en verschralen.
Bij die veralgemening wordt Gods liefde zo veralgemeend dat de belijdenis dat de genade particulier is niet wordt ontkend, maar wel in de mist verdwijnt. Gods Woord wordt naar beneden gehaald en de menselijke factor in de Schrift wordt zo beklemtoond dat het goddelijk gezag van de Schrift sterk in waarde gaat verminderen.
Zonde wordt een algemeen menselijk tekort en geloof wordt verschraald tot een verstandelijk aannemen van de verlossing, die voor alle mensen bereid zou zijn.
Genade is geen wonder meer maar de meest vanzelfsprekende zaak ter wereld.
De verzoening door Christus is algemeen, voor ieder bestemd - pak het toch aan en neemt het toch aan. De heiliging gaat op in het doen van goede werken en wie als een goed mens leeft is een christen, ook al zou hij Christus persoonlijk niet kennen - het zou best kunnen zijn dat er meer christenen in de wereld zijn dan in de kerk.
De kerk is een menselijke instelling waarbij dan sterke nadruk valt op het feit dat het inderdaad in de kerk zeer menselijk kan toegaan.
De prediking is geen bediening van de sleutelen van het koninkrijk der hemelen, maar een onderhoudend gesprek, waarin de gemeente opgeroepen wordt tot daden.
De prediker is geen gezant van Godswege, maar een vlotte conferencier, die in een gedemocratiseerde kerkdienst een der onzen is, die weergeeft wat de gemeente graag wil horen zonder door het getuigenis der profeten gepijnigd te worden (Openb. 11: 10).
De sacramenten zijn in gereformeerde setting zeer dubieus. De doop is een facultatieve aangelegenheid. Het avondmaal is een gezellig liefdemaal.
De ambten zoals wij die kennen zijn in de Schrift nauwelijks terug te vinden. Wij kunnen zelf het Koninkrijk Gods op deze aarde verwerkelijken als wij op het horizontale vlak medemenselijkheid betrachten in de micro- en macrostructuren van deze wereld.

Botsing
Het zal de lezer duidelijk zijn dat datgene wat onder „concretisering" genoemd is haaks staat op datgene wat onder „veralgemening" is gesignaleerd.
Het is deze botsing, die we binnen de kerken van gereformeerde belijdenis vandaag meemaken. De „algemene mening", de invloed van allerlei lectuur en voorlichting, de kennisname van wat radio en t.v. bieden op geestelijk gebied geven een belangrijke bijdrage tot deze botsing.
Het woord is misschien te sterk gekozen, want het conflict volstrekt zich veelal nog geruisloos. Juist de voortdurende, gedoseerde veralgemening holt het kerkelijke leven uit, dreigt de prediking te infecteren en het gemeentelijke leven langzaam maar zeker te overheersen.
Het zijn vaak maar weinigen die het onderkennen, opmerken en nog minder weinigen die het onder woorden weten te brengen, weten te signaleren en geargumenteerd te bestrijden.
Maar het gevolg is dat we nog wel gereformeerd heten maar het niet meer zijn.
Het is mijn vaste overtuiging dat de beweging „Samen op Weg" om deze reden veel succes zal hebben. In de Ned. Herv. en de Geref. Kerken is een vervreemding van de gereformeerde belijdenis reeds vele jaren op gang gekomen en de geschetste veralgemening heeft veler leven en prediking zo doordrongen dat er een nieuwe verbondenheid is gegroeid, die gestalte zal krijgen in een gefuseerde kerk van middenorthodox, maar niet langer van gereformeerd karakter.
Zal de Gereformeerde Bond in staat zijn dit gereformeerd karakter te verdedigen, te handhaven en tot uitdrukking te brengen?
We zijn daar uiterst benieuwd naar en zien met spanning naar het verloop van de besprekingen uit.
Overigens hebben we de heilige plicht voor eigen kerkelijk leven te waken voor dit gereformeerd karakter van de kerk in al haar arbeid.
Als er „verschillen" zijn in onze kerken dan dient zeer goed onderscheiden te worden of dit verschillen zijn binnen het raam van de belijdenis of verschillen die teruggaan op een feitelijk negeren van de belijdenis.
Het zal m.i. zaak zijn dat hier helderheid over komt opdat we weten wie we zijn en anderen dat ook weten.
In dat kader hebben de gereformeerde belijdenisgeschriften vandaag duidelijk betekenis.
Die belijdenisgeschriften nu als een museumstuk behandelen zou betekenen dat we de doodsteek geven aan een kerkelijk leven, dat een gereformeerd karakter draagt omdat het wil leven uit en naar het Woord van God.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen