Teksten uit bijbelse bodem (V, slot)

7. Een Griekse tekst uit Akko
De schrijver van deze regels had onlangs de gelegenheid, het stedelijk museum van Akko te bezoeken. Deze havenstad in het noorden van Israël is in de Europese geschiedenis vooral bekend door de belangrijke rol die deze stad speelde in de tijd van de Kruistochten. Doch ook in andere perioden van de geschiedenis was dit een stad van belang.
Deze havenstad was ook bekend in de Hellenistische en de Romeinse tijd. In die tijd heette de stad Ptolemais, naar koning Ptolemeüs II Philadelphus, heerser van Egypte en Palestina, die in het jaar 261 v. Chr. Akko herbouwde en van vestingwerken voorzag. Onder de naam Ptolemais wordt de stad eenmaal genoemd in het NT, en wel in Hand. 21:7: „Na afloop van de vaart van Tyrus uit kwamen wij te Ptolemais aan, begroetten de broeders en bleven één dag bij hen." Er was daar dus reeds in die tijd een christelijke gemeente.
Een aantal jaren geleden werd in Akko de fundering gelegd voor een nieuw postkantoor. Tijdens het graafwerk ontdekte men een marmeren plaat met een Griekse inscriptie. Deze inscriptie bevindt zich thans in het hierboven genoemde stedelijke museum van Akko. In vertaling luidt de tekst: „Aan de grote koning Antiochos Euergetes Kallinikos, zoon van koning Demetrios soter de Grote, en koningin Kleopatra Thea Euteria . . . en Dion, zoon van . .., van de voornaamste vrienden (van de koning), secretaris-generaal van de strijdkrachten en tevens belast met (het bestuur) van het district. Aan Zeus, soter."
Uit andere ons bekende gegevens kan worden afgeleid, dat dit inschrift op de marmeren plaat werd aangebracht ter ere van koning Antiochos Sidetes VII, die van 138 - 129 v. Chr. regeerde. Met opzet werd in de vertaling tweemaal het woord soter onvertaald gelaten. Het betekent: redder, heiland, en in een wat ouder taalgebruik: zaligmaker.
Het woord komt o.a. in het Grieks van het Nieuwe Testament voor. De bekendste passage, waarin het daarin voorkomt, is het kerstevangelie, Luc. 2:11: „U is heden de Heiland geboren, namelijk Christus, de Here, in de stad van David."
De achtergrond van dit nieuwtestamentische taalgebruik wordt in de eerste plaats bepaald door het feit, dat met dit Griekse woord een daarachter liggende Hebreeuwse term wordt weergegeven. Daarmee moet bij de verklaring van nieuwtestamentisch taalgebruik voortdurend rekening worden gehouden. Maar een tweede, niet minder belangrijk gezichtspunt is de gedachtenwereld van de mensen, die in dat nieuwtestamentische Grieks werden aangesproken. Welke gedachtenassociaties riep bij hen het woord soter op? De genoemde inscriptie helpt ons, ons daarvan een voorstelling te maken.
Zowel uit dit inschrift als uit verscheidene andere bronnen weten wij, dat het woord gebruikt werd als toevoeging bij de naam van een godheid en bij de naam van een koning. Daaruit blijkt o.a. dat in sommige Hellenistische kringen de koning beschouwd werd als een vertegenwoordiger van een godheid. Het eerbetoon aan zulk een koning was daarmee in overeenstemming. Daarom wordt hij in dit inschrift soter genoemd.
Bij de uitleg van nieuwtestamentische teksten, waarin het woord soter voorkomt, moet terdege rekening worden gehouden met dergelijke gegevens.
Als wij aannemen, dat de inscriptie dateert van omstreeks 130 voor Chr., en de gebeurtenissen, vermeld in Hand. 21, dateren op omstreeks 50 n. Chr., kunnen wij ons voorstellen, hoe het Evangelie dynamiet legde onder godsdienstige voorstellingen in de niet-joodse wereld van die tijd. Met opzet wordt hier het woord „dynamiet" gekozen. De reden daarvoor is, dat het Evangelie in Rom. 1:16 een „kracht Gods tot behoud" wordt genoemd. Voor „kracht" wordt daar een woord gebruikt, waarvan het woord „dynamiet" is afgeleid. En in het woord „behoud" horen wij, in het Grieks, weer het woord soter.
Op grond van bovengenoemde jaartallen kunnen wij zeggen: ongeveer 180 jaar nadat de inscriptie in Akko/Ptolemais werd aangebracht, bevindt zich in deze stad een kring van gelovigen, die hun soter niet zoeken onder de Griekse-Romeinse goden of bij een vergoddelijkte koning, maar in Hem, die rondging in het Joodse land en in wie oudtestamentische heilsverwachtingen werden vervuld.
Wie het kerst- en het paasevangelie naast de hier besproken inscriptie uit Akko legt, ontdekt, welk een Kracht er nodig geweest is om mensen te bevrijden uit heidens bijgeloof en te brengen tot de dienst van de Levende God. In dit licht gezien is het gehele Evangelie een eenheid: op het kerstfeest en het paasfeest moet het pinksterfeest volgen. Want wie zou in staat zijn, zonder het werk van de Heilige Geest de bevrijdende kracht van dit evangelie te ondergaan?
Voor wie aandachtig lezen wil en volhardend studeren, kunnen teksten uit bijbelse bodem op verrassende wijze hulp bieden bij het lezen van de bijbel. Historische achtergronden en nuanceringen in taalgebruik beginnen dan scherpere omtrekken aan te nemen. Dat is dan ook de reden, waarom in dit kerkelijke weekblad enige aandacht gevraagd werd voor teksten uit bijbelse bodem.

M. Boertien

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen