Verschillen in de kerk (6)

Af te wijzen benaderingen
In ieder geval beginnen we met te zeggen dat we deze vragen niet vanuit de sociologie moeten beantwoorden. In de beide besproken boeken is er een duidelijke neiging om de verschillen sociologisch te verklaren terwijl er dan eigenlijk ook voor een sociologische benadering en oplossing wordt gepleit. Hóe belangrijk de sociologie ook is en hoe zeer het waar is dat maatschappelijke verhoudingen en ontwikkelingen een rol spelen in het kerkelijk leven, de sociologie mag ons niet leiden. We zouden dan op horizontale wijze bezig zijn.
Het gaat ook niet aan om stil te blijven staan bij een historische benadering van de verschillen. Het is belangrijk en verhelderend om historische achtergronden te kennen, maar de historie heeft niet het laatste woord zoals de historie leert dat er diverse momenten geweest zijn waarin de historie niet de doorslag gaf, maar Gods werk, Gods Geest en Woord.
Evenmin moeten we op de psychologische toer gaan en menen dat we als we maar een beetje psychologisch met elkaar omgaan, het zo'n vaart niet zal lopen. Ook hier haasten we ons om te zeggen: psychologie is belangrijk en psychologisch inzicht is onontbeerlijk voor een pastor en een praeses en voor iedere ambtsdrager, maar geloven en leven als gelovige is meer dan een zaak van psychologie. Ook dan zouden we blijven op menselijk vlak en hebben we de Heilige Geest niet nodig. En daar gaat het juist om als we spreken over verschillen in de kerk.
Het gaat om een voluit theologische benadering. En daarmee bedoelen we niet theologie als wetenschap, al is die ook onmisbaar, maar theologie in de zin van de kennis van God. Vanuit die kennis zullen we de verschillen moeten benaderen; we zouden ook kunnen zeggen dat we voor alle dingen op pneumatische, op geestelijke wijze over de verschillen zullen moeten spreken.

Geestelijk
Wat betekent in dit verband geestelijk spreken over allerlei verschillen, liggingen, ook vernieuwingen enz.?
Een eerste element is dat we ons voortdurend bezinnen op Gods eis voor Zijn kerk en voor het samenleven in de gemeenschap der heiligen. In de praktijk blijkt dat gemakkelijk vergeten te worden - ach niet opzettelijk; in theorie stemmen we dat wel toe. Maar we zijn zo druk bezig met onze eigen visie en we zitten zo ingeklemd in onze meningen dat de eis van de Here geruisloos uit het gezichtsveld gaat verdwijnen. Dan zijn we bezig op vleselijke wijze. En dat is in lijnrechte strijd met Gods eis om geestelijke mensen te zijn. Er zijn diverse situaties in de praktijk van de laatste jaren naar verschillende kanten van ons kerkelijk leven aan te wijzen waarin niet de Geest, maar het vlees de boventoon voerde.
Nauw hieraan, verbonden is de dagelijkse terugkeer naar de Here onze God. De kracht van Christus' kerk is gelegen in de verborgen omgang met de Here. De vreze des Heren is het beginsel van alle wijsheid, ook kerkelijke wijsheid. De indruk is niet te ontgaan dat we dit langzamerhand gaan missen. Waar is het leven uit Gods genade? Beleven we nog de diepten en de hoogten in het geloofsleven of staan we altijd op hetzelfde peil? Is zondekennis een gepasseerd station en zijn we geestelijk gearriveerde mensen: hier is geen bekering meer nodig, want we zijn bekeerd? En anderzijds: is onze ellendekennis een levende zaak, zodat we het er niet in kunnen uithouden maar we roepen om Gods ontferming en genade? Kennen we de tere verwondering nog over Gods genade en hebben we werkelijk de Here Jezus Christus dagelijks nodig? Als je jong bent heb je Hem lief - en dat kan echt gemeend zijn - maar wie ouder wordt en verder wordt geleid die heeft Hem nodig. Als we dat onderscheid niet meer zouden kennen, zijn we bezig iets kwijt te raken van het waarachtige geestelijk leven, het geloof zoals het functioneert in de praktijk.
Hoe langer men nadenkt over wat er op kerkelijk terrein aan de orde is en welke verschillen er zijn, welke moeilijkheden nu hier dan daar openbaar komen, inhoudelijk vaak geheel gelijk, al kan de vorm verschillend zijn, komt tot de conclusie dat er een groot gebrek is aan echt geestelijk leven, levend geloofsleven. Was dat aanwezig en verstonden we elkaar daarin dan zouden de verschillen niet zo'n afmeting kunnen krijgen en zouden we niet zo tegenover elkaar kunnen staan als nu wel eens het geval is.
Daarom moet er in alle hoeken en oorden van ons kerkelijk leven in deze tijd, concreet in deze weken voorafgaande aan de synode van Rotterdam, gebeden worden om een rijke werking van Gods Geest, die een Geest van gemeenschap, van wijsheid, van onderscheiding en inzicht is.

Verkeerde houding
Het lijkt me een verkeerde houding om de verschillen, het onderscheid in ligging en in kerkelijke opstelling met betrekking tot allerlei zaken of te verabsoluteren of te bagatelliseren.
Bagatelliseren is dus zeggen en doen: er is niets aan de hand; het heeft alles niets te betekenen en het is alles zo onbelangrijk. Wie zo redeneert plaatst zich duidelijk buiten de werkelijkheid. Op de een of andere manier worden we toch aan die werkelijkheid herinnerd. Maar verabsoluteren is het andere uiterste. Dat zou betekenen: in feite is er een breuk in het kerkelijke leven. Hoe meer de verschillen verabsoluteerd worden hoe spoediger die breuk een feit zal zijn. Gaat het daarbij ten diepste om Gods Waarheid of om wat wij als waarheid zien en uitventen? Als werkelijk Gods waarheid op het spel staat dan zullen we de strijd niet schuwen, maar daar moeten we dan ook ten volle van overtuigd zijn.
Men kan er zich ook bij neerleggen. We horen dan opmerkingen als: we moeten leren er mee te leven. Sommigen zijn erg handig in het uitvinden van een modus vivendi - een wijze om te leven. Maar bevredigend is dat niet omdat men niet werkt aan verbetering, toenadering, verandering, maar alles wil laten zoals het is en er een zaak van geven en nemen van maakt.
In de praktijk betekent dit langs elkaar heenleven. Helaas moet gezegd dat we hiermee bezig zijn zoals blijkt uit het feit dat op sommige kansels maar enkele predikanten worden toegelaten en zoals vooral blijkt uit de wijze waarop de leden de gemeente van hun keuze mogen bepalen, alle kerkelijke bepalingen ten spijt. Een nauwkeurige studie van het Jaarboek - de kleine lettertjes! - levert in dat opzicht heel wat belastend materiaal op. Hierin komt de realiteit van ons kerkelijk leven schrijnend uit. U behoeft me niet te schrijven: „u moest maar eens weten; u hebt goed praten; en het is daar zo muf of het is daar zo vrij " - het is allemaal waar, maar het is wel zo dat dit alles beneden de maat van het geestelijk kerk-zijn is. Daar moeten we onze zorg over hebben en daar moeten we proberen leiding in te geven.

Praktijk
Tenslotte nog enkele praktische opmerkingen ten besluite.
We zullen ons samen moeten stellen onder de kritiek van Gods Woord en daaraan ondergeschikt belijdenis en kerkorde niet als een bagatel behandelen. Soms krijg je de indruk: we komen met onze opvattingen die zus en zo zijn en daar moet ruimte voor zijn, want zo zien wij het en wij zijn er niet zo maar. Dat heeft met kerk-zijn niets te maken. We zuilen veel meer samen Gods Woord moeten lezen en beluisteren. Moeten we in dat opzicht niet naar middelen en wegen gaan zoeken? En worden we alleen maar met de belijdenis geconfronteerd op de belijdeniscatechisatie, ook de ouderlingen op de avond van het onderzoek van de belijdeniscatechisanten voor de kerkeraad, en natuurlijk bij de Catechismuspreek, maar wordt die regelmatig gehouden en als die gehouden wordt gebeurt dat op de juiste wijze? Hoe nodig is onder ambtsdragers allereerst de kennis van de gereformeerde belijdenis, enig besef wat gereformeerd is. En in het verlengde daarvan is een beetje inzicht in de kerkorde - meer dan een bundeltje reglementen - van grote betekenis.
We zullen ook moeten weten waar de ware eenheid ligt en welke consequenties dat heeft. Onze eenheid ligt inderdaad niet in overeenstemming in praktische dingen. Onze eenheid ligt in de geloofsgemeenschap met Christus, Gods eigen gave, door de Heilige Geest, geworteld in het Woord Gods. Maar die eenheid heeft wel consequenties. We kunnen niet volstaan met de betuiging van onze eenheid en dan daarna heel verschillende, soms totaal tegengestelde, wegen gaan in de praktijk en dat in een tijd, waarin alles met alles samenhangt.
We zullen ook met elkaar werkelijk moeten spreken - het wordt veel te weinig gedaan, zelfs op kerkelijke vergaderingen niet - en we zullen naar elkaar moeten luisteren op basis van onze betuiging dat we samen naar Gods Woord willen luisteren.
We zullen moeten waken tegen verharding van standpunten. De symptomen daarvan zijn er helaas. Zo werken we de polarisatie in de hand. Zo zijn we evenzeer horizontaal, menselijk bezig als zij, die op heel andere gronden het Evangelie verhorizontaliseren.
Nu we op weg zijn naar de synode van Rotterdam geef ik bovenstaande gedachten graag ter overweging aan afgevaardigden en meelevende gemeenteleden.
Over de komende synode nu in de volgende twee nummers die nog verschijnen voor de opening.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen