Pastorale uitspraak tegen kruisraketten

Terwijl het tot voor kort in onze kerken rond het probleem van de kernbewapening vrij stil was gebleven, hebben nu vijf van onze predikanten die stilte verbroken door zich openlijk uit te spreken tegen de plaatsing van kruisraketten in ons land. En om niet de indruk te laten bestaan dat de vijf daarin alleen zijn onder zo'n tweehonderd predikanten, hebben nog elf andere dienaren der kerk in een open brief verklaard dat zij zich aan het standpunt van hun collegae verwant voelen en bij het licht van het Evangelie tot dezelfde conclusie zijn gekomen.
Omdat zich onder degenen die met deze standpuntbepaling naar buiten zijn gekomen ook drie predikanten uit de classis 's-Gravenhage bevinden, willen we aan deze opmerkelijke uitspraak van de pastores ook in de kolommen van ons blad aandacht geven. Het is namelijk alleszins voorstelbaar dat deze uitspraak onder ons nogal wat tongen in beweging en geesten in beroering heeft gebracht. Dat is in de regel het geval wanneer predikante vanuit een geloofsvisie uitspraken doen over zaken die sterk politiek geladen zijn. Bij het probleem van de kernbewapening is dat al zeer sterk het geval.
Alvorens bij de uitspraak enkele uitroep- en vraagtekens te plaatsen, zouden wij de hoop willen uitspreken dat deze binnen de kerken niet zal worden afgedaan met de kwalificatie „links gedoe" en dat men zal proberen te ontkomen aan het gevaar om de stellingname van de zestien te identificeren met hun geestelijke „ligging" in de kerken. Denkbeeldig is dat gevaar niet. De kerkelijke ervaring leert dat snel samenhang wordt gezien tussen de geestelijke „ligging" van predikanten en hun politieke engagement. Soms is die verbintenis ook wel aanwezig en aanwijsbaar, maar men moet er zich toch voor wachten het ene onmiddellijk als uitvloeisel van het andere te zien en de beoordeling van zaken als waarom het hier gaat, daarmee af te doen.

Echte bewogenheid
Niemand zal de zestien predikanten het recht betwisten in een persoonlijke of gemeenschappelijke bezinning op het immense probleem van de bewapeningswedloop en de atomaire uitwassen daarvan, tot de conclusie te geraken als waarmee men naar buiten is gekomen en niemand zal hen in dat alles echte bewogenheid willen ontzeggen. Integendeel, wie bedenkt dat we in het westen aan nucleaire wapens intussen over een vernietigingspotentieel van 500.000 maal Hiroshima beschikken, dat er dagelijks tientallen atoombommen in de Noordzee rondvaren of zich boven ons in de lucht bevinden en wie enig inzicht heeft verkregen in de stuwende rol die wetenschap en techniek in de verschrikking van de bewapeningswedloop spelen, die kan op een punt komen waarop hij of zij als gelovige bij het licht van het Evangelie van oordeel wordt dat men tegen nog verdere uitbreiding van deze beangstigende ontwikkeling niet anders dan een „neen" moet laten horen. De verantwoordelijkheid voor het behoud van de schepping, die God aan mensen wilde toevertrouwen en de diepe bezorgdheid over wat ons en onze kinderen in de waanzin van de wapenwedloop door een opzettelijk of door een vergissing als gevolg van menselijk falen begonnen oorlog kan overkomen, kunnen zo zwaar drukken dat we ons menen te moeten stellen achter degenen die van oordeel zijn dat de christelijke ethiek niet anders dan een afwijzend standpunt toelaat. Het is het recht van elke burger, ook van elke christelijke burger, in de weging van alle aspecten van de moderne bewapeningsproblematiek tot deze conclusie te komen. Ook predikanten hebben dat recht en wanneer zij met mede-christenen over zaken als deze in gesprek raken of door dezen in twijfel of wanhoop worden geraadpleegd, dan hoeven zij hun persoonlijke visie en stellingname niet te verbergen. Ook op dit terrein van het leven mag en moet door hen vanuit het geloof en vanuit de indicaties die de Heilige Schrift naar hun mening daartoe aanreikt, aan de gelovigen leiding worden gegeven. Toch dient daarbij een zekere terughoudendheid in acht te worden genomen en wel om twee redenen.

Binding van de gewetens?
Hoewel de zestien hun „neen" tegen de plaatsing van de kruisraketten niet voluit met een „alzo zegt de Here" hebben onderbouwd, zullen zij zich toch bewust (moeten) zijn dat door de verwijzing naar hun verstaan van de Schrift op dit punt, zij hun boodschap een zeker gezag hebben meegegeven. Zij hebben de uitspraak gedaan als ambtsdragers van Christus' kerk, met een beroep op de Schrift, in een gezamenlijkheid die de uitspraak extra gezag verschaft en met de uitgesproken bedoeling de kerkleden aan te moedigen de politieke partij van hun keuze in de geest van hun keuze tegen de kruisraketten te beïnvloeden. Dat gaat zeer ver. Op deze wijze met een herderlijke boodschap van profetisch karakter naar buiten treden kan gelovigen, die op dit stuk van zaken in de afweging van vóór of tegen tot een andere uitkomst komen, in verlegenheid en gewetensnood brengen. Met name zij, die de verschrikkingen van de tweede wereldoorlog hebben meegemaakt en die bewust en van nabij hebben ervaren dat wie zich tegenover anti-goddelijke machten tot schaap maakt door de wolf gegeten wordt, kunnen wellicht met evenveel beroep op andere uitspraken van de Schrift stellen dat zij zich, hoe verschrikkelijk de gedachte eraan ook moge zijn, verantwoord achten om het te houden bij de „balance of terror", bij wat wel de „Luns-doctrine" wordt genoemd. Het moet zeker voor mogelijk worden gehouden dat door de pastorale boodschap van niet minder dan zestien predikanten gelovigen, die vanuit hun politieke realiteitszin voor de theorie van het afschrikkingsevenwicht menen te mogen kiezen, uit hun evenwicht raken en in zekere gewetensnood belanden. Want hoe men het ook keert of wendt, door een aan de Schrift gerelateerde officiële uitspraak naar buiten te doen wordt toch in meer of mindere mate de legitimiteit van een tegenovergesteld standpunt ontkend. In een persoonlijk pastoraal gesprek kunnen meningen en overtuigingen worden omgebogen en bijgesteld. Collectieve herderlijke boodschappen als deze lopen gevaar niet méér op te leveren dan een schokeffect, waardoor verwarring en irritatie kunnen ontstaan, zonder dat er duidelijk geestelijke leiding van uitgaat.

Politieke implicaties
Over de politieke implicaties is dan nog niet gesproken. De uitspraak van de zestien is een gedateerde uitspraak. Terwijl het proces van onderhandelingen op internationaal niveau in volle gang is en in ons eigen land de politieke partijen behoedzaam bezig zijn te zoeken naar een standpuntbepaling, die enerzijds het terugdringen van de kernbewapening bedoelt en anderzijds de internationale politieke en militaire verhoudingen in balans wil houden, is het geen goede zaak op geestelijke gronden als kerk absolute uitspraken te doen in zaken waarvan men de politieke en militaire draagwijdte niet of niet voldoende onderkent. Zonder als christen te zweren bij het atomaire afschrikkingsevenwicht, moet men zich wel bewust zijn dat verstoring van dat evenwicht door eenzijdige maatregelen de daardoor bevoordeelde partij in de verleiding kan brengen toe te slaan of chantage te plegen.
Naar de christelijke politici in ons land zijn de laatste tijd genoeg signalen uitgegaan dan dat zij niet zouden weten in welke richting zij hebben te denken en te handelen. Ook uit hun reacties valt steeds weer op te maken dat zij de onrust van het volk dat zij vertegenwoordigen tot de hunne hebben gemaakt. In het moeilijke politieke spel, waarvan de regels hen beter bekend zijn dan wie ook, hoeven zij aan het getuigenis van de kerken niet voorbij te gaan. Dat getuigenis kan nuttig en nodig zijn, maar zij dienen door absolute uitspraken in concrete situaties als die van plaatsing of niet plaatsing van kruisraketten niet te worden beperkt in de ruimte om met realiteitszin en in samenhang met het politieke handelen van andere westerse landen verantwoorde beslissingen te nemen.

Verst verwijderde oorzaak
Tenslotte moet de vraag worden gesteld of de pastorale uitspraak over het probleem van de wapenwedloop niet verder had moeten reiken dan de signalering van en de waarschuwing tegen het verschijnsel op zichzelf. Aan de ontwikkelingen in deze wereld kunnen zekere apocalyptische trekken niet worden ontzegd. In het toenemende kennen en kunnen van de mens op technologisch gebied, in de vermeerdering van de wetenschap en in de daaruit voortvloeiende vermindering van het afhankelijkheidsbesef jegens God, zit toch wel iets van een gericht dat God doet gaan over een mensheid, die in de zonden van eigenzinnigheid en wetteloosheid volgroeid dreigt te raken. De zonde van de wereld is ook de zonde van de kerk en het oordeel van God begint altijd weer dicht bij huis, bij Zijn gemeente en Zijn volk. Het spreken van de pastores zou naar onze overtuiging dan ook aan diepte hebben gewonnen wanneer het zijn startpunt zou hebben genomen in de verst verwijderde oorzaak van alle geweld en bewapening, namelijk het feit dat we als kerk en wereld, maar vooral ook als kerk, ons ver, zeer ver hebben verwijderd van Hem, die ons alleen leren kan wat echte vrede is, die in Christus vrede met ons heeft gemaakt. De boodschap staat nu wat geïsoleerd van de eigenlijke boodschap van het Evangelie. Zo schijnt het ons althans toe.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen