De actualiteit van Luther- en Reformatieherdenking

Het is bij eerste oogopslag duidelijk voor ieder die dit nummer van ons blad ter hand neemt dat het een herdenkingsnummer is. Vrijdag 11 november hoort dit nummer bij u bezorgd te zijn.
Donderdag 10 november was het 500 jaar geleden dat Luther werd geboren.
Er is al een stroom van artikelen, brochures en boeken over en met betrekking tot Luther over ons uitgestort. Een kerkelijk blad, dat zichzelf respecteert, kan niet achterblijven en moet een herdenkingsnummer uitgeven. Dit niet te doen zou snode ondankbaarheid zijn.

Motieven
Zijn er motieven om zoveel aandacht te besteden aan de kerkhervormer waarbij uiteraard niet gezwegen kan worden van zijn kerkhervormend werk?
Die zijn er zeker. Ik noem er zonder volledig te zijn drie.
Allereerst is het een onomstotelijk feit dat Luther zonder het zelf gezocht of begeerd te hebben de man is geweest die God Zelf heeft gegeven en door wie Hij het werk van de Reformatie is begonnen - een kerkhistorisch, ja wereldhistorisch feit van de eerste orde. Hoe geheel anders zou de geschiedenis zijn verlopen als Luther niet was opgetreden als hervormer en het aanslaan van de 95 stellingen later niet bleek de inzet te zijn geweest van de Kerkhervorming. O zeker, we zijn in Nederland meer op Calvijn georiënteerd dan op Luther. Maar Calvijn zou zonder Luther Calvijn niet zijn geweest, bij wijze van spreken. Hij noemde Luther zelf zijn grote leermeester. Luther herdenken betekent Gods daden gedenken en na eeuwen onze dankbaarheid tonen voor Gods genadige trouw.
Vervolgens heeft herdenken zin omdat Luther en zijn werk niet behoren tot de geschiedenis alleen en als museumstukken bewonderd kunnen worden. Gedenken doe je dat wat in het verleden is gebeurd omdat het in het heden nog een kracht is, die stimuleert voor de toekomst. En dat is nu precies met Luther en zijn werk het geval. Feiten en woorden uit het verleden, die ons vandaag nog aanspreken en richtinggevend voor de toekomst zijn.
Een derde motief ligt in de huidige geestelijke, kerkelijke situatie. De Reformatie heeft altijd duidelijk gesteld: je bent ge-re-for-meerd om steeds weer ge-re-for-meerd te worden. We kunnen niet rusten op het verleden; we kunnen niet doen alsof we er zijn. Integendeel -Luther en zijn reformatiewerk herdenken moet ons brengen tot de vraag: waarin moeten wij ons vandaag reformeren?
Dat zijn, kort gezegd, drie motieven waarom het goed is aan de 500e geboortedag van Luther aandacht te geven.
Is het daarom ook actueel?
Het antwoord ligt in het bovenstaande verscholen, maar eist nadere toelichting.

Drie gezichtshoeken
Uit drieërlei gezichtshoek kan de actualiteit worden belicht - althans daar willen we ons toe beperken. Er zou meer genoemd kunnen worden dan in een kort artikel een plaats kan krijgen.
We zouden de actualiteit van deze herdenking willen belichten allereerst in het licht van het Woord, dat de Reformatie weer heeft ontdekt en de centrale plaats heeft gegeven.
Dan denken we aan de kerk zoals ze vandaag is en plaatsen haar in het licht van de Reformatie.
Een derde gezichtshoek kan de tijd zijn, waarin we leven. Ook tegen de achtergrond van onze tijd is een herdenking van Gods werk in Luther actueel.

Gods Woord
Luther heeft - ik zou bijna zeggen op adembenemende wijze - ons het Woord van God doen lezen, doen verstaan, het gepredikt en geplaatst in het midden van de kerk en de wereld.
Het is actueel om daar alle aandacht aan te geven nu het Woord van God niet meer wordt erkend en gehandhaafd als het Woord van God. Georg Huntemann, de vurige Duitse predikant uit Bremen heeft een boek geschreven over de verraden reformatie. Ondertitel: Gods Woord en Luthers leer verloochent men steeds meer. Uiteraard heeft hij het oog op de situatie in Duitsland vooral. Maar in vele opzichten hebben wij er ook mee te maken.
Luther heeft het er in gehamerd: Sola Scriptura - alleen het Woord; alleen de Heilige Schrift; alleen Gods heilig beloftewoord. Als we het daar niet over eens zijn dan komt er van al het andere niets terecht. Dan kan er ook nooit sprake zijn van reformatie. Immers in Gods Woord ontdekte Luther Gods vrije genade, waarover hij op zulk een persoonlijke, existentiële, bevindelijke wijze heeft geschreven.
Is het geen actuele zaak om weer terug te roepen tot het Woord; om dat Woord en dat Woord alleen, niets daarnaast en niets daaronder en niets daarboven de centrale plaats te geven waar het alleen maar recht op heeft.
Als we het Woord niet eren, niet naar het Woord luisteren, of allerlei rasters over dat Woord heenleggen - theologische rasters, maatschappij-kritische, politieke rasters - dan zitten we verkeerd en zijn we bezig de Reformatie te verraden.
Alleen om die reden reeds is het actueel om Luther en zijn werk te herdenken.
Er zal geen leven voor Christus' kerk in deze landen en deze tijden zijn als we niet opnieuw en steeds weer gaan luisteren naar het Woord Gods en we dat Woord weer heel persoonlijk verstaan.

De kerk
Nauw samenhangend met het vorige is een Luther-herdenking actueel als het gaat over de kerk.
We zitten in deze tijden met een ontzaglijk kerkelijk probleem, dat betrekking heeft zowel op de verscheurdheid van de kerk alsook op de plaats van de kerk.
Luthers visie op kerk en staat bv. is ook voor de mens van deze tijd van actueel belang.
Als de kerk vandaag voor velen een actiegroep bij uitstek moet zijn om zich zo geloofwaardig te maken dan wordt het tijd om naar Luther te luisteren, die een geheel andere visie heeft op de plaats en de taak van de kerk - een veel schriftuurlijker visie, omdat hij voor eens en voor altijd heeft duidelijk gemaakt dat de kerk staat en valt met het Woord Gods. Hoe beter dat Woord verstaan en gepredikt wordt, hoe meer de kerk werkelijk kerk is. En waar het Woord wordt teruggedrongen daar gaat de kerk zichzelf degraderen en verliest zij het recht op de naam kerk.
Dat te lezen in andere woorden in de werken van Luther en op te merken uit zijn arbeid maakt de actualiteit uit van de herdenking van deze grote in het Koninkrijk Gods, die klein was in eigen oog en zich een bedelaar wist, na al zijn in onze ogen gigantische arbeid aan Gods genadetroon, in de laatste dagen van zijn leven.
Wat zou de kerk weer kunnen leven, bloeien, groeien, kunnen werven en aantrekken wanneer de kracht van Gods Woord zich zou openbaren zoals het in zijn dagen het geval was. Met heimwee lezen we over de verbreiding van de Reformatie en de invloed van Gods Woord dat inderdaad als een hamer harde harten vermorzelde, banden brak en vrijheid bracht in het hele leven.
O neen - we kunnen de klok niet terugdraaien en de Reformatie overdoen. Maar we kunnen wel elkaar herinneren aan de blijvende kracht van Gods Woord en bidden om diezelfde reformerende werking van dat Woord in deze tijd van deformatie.
Als eerst maar eens gezien en erkend werd dat het nodig was en dat daar ons gebrek ligt.

De tijd
En dan de tijd waarin we leven, allen met elkaar. Allerwegen wordt gezegd dat deze tijd een beslissende tijd is; men spreekt over de eindtijd; men roept op tot betrokkenheid bij de tijd; men spreekt over het apocalyptisch karakter van deze tijd en men is bang voor de toekomst die angstwekkend op ouderen en jongeren toekomt.
Hoe actueel is Luther en het werk van Luther tegen de achtergrond van zijn tijd, waarin ook zo veel aan de orde was; waarin men zich ook op een breuklijn bevond, waarin de zonde en de vijandschap ook op een geweldige wijze tot uitbarsting kwamen.
Luther heeft de weg gewezen in de turbulente tijd waarin hij leefde en hij heeft dat gedaan op een voor zijn tijd zeer moderne manier. Hij heeft existentieel geleefd en alleen wie zo leeft en zich niet verheft boven de tijd, maar staat midden in de tijd die heeft wat te zeggen aan de mens van zijn tijd. Luther is de theoloog geweest die op een buitengewone wijze gesproken heeft over de aanvechtingen van een christenmens. En daarin is hij een modern mens geweest met een uiterst actuele boodschap, die nog altijd de moeite waard is om naar te luisteren.
Inderdaad - de feiten uit het verleden zijn voor het heden een actuele kracht en ze kunnen ons voor de toekomst stimuleren omdat Luther en de Reformatie uiteindelijk niets anders gebracht hebben dan het pure, naakte, zuivere, onvervalste, zaligende Woord van God - het Woord dat in iedere tijd een kracht Gods is tot zaligheid voor een ieder die gelooft.
Dat woord houdt stand in iedere tijd, ja tot in eeuwigheid en zal geen duimbreed wijken.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen