Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Boekbespreking

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Boekbespreking

30 minuten leestijd Arcering uitzetten

Van vandaag naar vroeger. Voorloper van het onderwijsleerpakket „Het verleden vandaag" door drs. R. de Boer, J. van der Steeg en H. Veldman. Uitgave DeVuurbaak b.v. Groningen.
Deze serie bestaat uit drie delen: een tekstboek, een werkboek dat op het eerste aansluit en een handleiding. De prijs van de eerste twee bedraagt ƒ 15,90 en ƒ 15,50. De handleiding kost ƒ 7,90.
Deze serie biedt prachtig materiaal voor het onderwijs in de geschiedenis in de derde klas. Men kan de kinderen naar mijn gedachte op deze manier betrekken bij het verleden vandaag. Voor allen die er mee te maken hebben de moeite van het bestellen zeker waard vanwege de kundigheid der presentatie en vooral vanwege het principiële uitgangspunt.

W. van 't S.


Van dezelfde uitgever ontvingen we twee leesboekjes uit de serie „Klaver vier leesboekjes".
Het eerste heet: „Met moeder uit". De tweede „Opa en oma komen". Ze zijn bewerkt door drs. R. de Boer, geïllustreerd door Hans Huisjes, bedoeld voor kinderen van 6-8 jaar èn ze staan op naam van E.C. van der Meulen.

W. van 't S.


Robert van Voren, Politieke psychiatrie, Serie Rusland Cahiers nr. 5. Uitgave Kok, Kampen. Prijs ƒ 14,90
In dit boekje wordt op een onthullende wijze het misbruik dat de Sovjetunie van de psychiatrie maakt, aangetoond. In 1977 heeft de Wereldorganisatie voor Psychiatrie een duidelijke resolutie aanvaard, maar Rusland heeft zich daar niets van aangetrokken.
Het misbruik is waarschijnlijk zelfs toegenomen. Dit boekje geeft daar tal van voorbeelden van. Wat een verschrikkelijk, mensonterend, ten hemel schreiend systeem wordt in dit land gehanteerd. Het is goed door middel van dit boekje met de neus op de feiten te worden gedrukt. Hoe is er leven mogelijk in een dergelijk systeem waarin voor persoonlijke vrijheid in feite geen plaats meer is? Een gedocumenteerd, eentonig, ontdekkend betoog.

J.H.V.


Dr. K. Sietsma, Goddelijke soevereiniteit en menselijke verantwoordelijkheid, Uitgave Buijten en Schipperheijn, Amsterdam. Prijs ƒ 14,90
Dit boekje is een fotografische herdruk van een boekje van de overleden geref. predikant dr. K. Sietsma en dat in de oorlogsjaren verscheen. Het wordt ingeleid zowel door ir. J. van der Graaf als ds. J. Overduin, inmiddels zelf ook overleden. Sietsma was een fijne geest, klassiek gereformeerd. Destijds las ik dit boekje met veel waardering. Het is onveranderd herdrukt. Maar dat betekent wel dat de inhoud voor wie na wil denken bijzonder goed is, maar dat de vorm waarin het gegoten is velen niet zo zal aanspreken. Jammer dat er ook geen hoofdstukindeling of paragrafen zijn te vinden. Maar de inhoud is de moeite waard om nu ook kennis van te nemen. Wat zou deze auteur vreemd opkijken wanneer hij nu kon rondkijken in zijn kerken en hoe zou hij zich verbazen over het feit dat velen voor het door hem gestelde probleem vandaag geen belangstelling meer hebben. Van harte aanbevolen!

J.H.V.


De Zonnehuiskalender 1984 is ook dit keer weer bijzonder fraai. Marijke Mommers schilderde de aquarellen: prachtige bloemen, in hun eigen omgeving, zes verschillende landschappen die stuk voor stuk het oog boeien. Per giro bestellen: ƒ 9,75 op giro 3597667 t.n.v. Vereniging „Het Zonnehuis", Utrecht, onder vermelding „toezending kalender 1984".

W. van 't S.


J. Slomp, Christenen en Moslims in gesprek, Uitgave Ten Have, Baarn. Prijs ƒ 13,50
Dit boek dient zich aan als een handreiking. Het is het resultaat van twee jaar studie en samenwerking door een Europese werkgroep van theologen. Nadat een inleidend hoofdstuk is gepubliceerd over een nieuwe situatie worden in zeven hoofdstukken fundamentele geloofskwesties aan de orde gesteld. Gezien de aard van het boek en de wijze waarop het tot stand is gekomen kan men een rustige, uiterst objectieve uiteenzetting verwachten.
Dat gebeurt hier dan ook. De christelijke en de islamitische visies worden naast elkaar gezet en op elkaar betrokken. Er is veel uit te leren. Het boek geeft een goed inzicht in het wondere verschijnsel van de Islam. Moslims hebben achteraf hun instemming betuigd met de weergave van de islamitische visie. Het grote bezwaar tegen dit geschrift ligt in het feit dat dit boek geschreven is in de sfeer van de dialoog. De strekking van deze handreiking is om te komen tot een zo goed mogelijke verhouding tussen christenen en moslims. Ik mis de overtuiging dat het christendom absoluut en exclusief is en dat er feitelijk wervende kracht van het christendom en de christenen op de moslims moest uitgaan. En dit gemis typeert het geestelijk klimaat van dit boek.

J.H.V.


B.J. Zijl, Abortus provocatus; in vraag en antwoord, 179 pag. Uitgegeven door uitgeverij Stark Texel, Oosterend, Prijs ƒ 19,50
De schrijver, die als voorlichtingsfunctionaris verbonden is aan de Vereniging ter Bescherming van het Ongeboren Kind (VBOK) behandelt de problematiek van de abortus provocatus in de vorm van vragen en antwoorden. Bij het eerste lezen mag het wat vreemd schijnen dat een dergelijk onderwerp op deze wijze behandeld wordt, toch is er ook veel vóór te zeggen.
Al was het alleen maar dat iemand, die in de discussie over deze tere zaak meent zich aan de argumenten van de voorstander gewonnen te moeten geven op een gemakkelijke wijze door de antwoorden uit dit boek geholpen kan worden. Ook vragen waar b.v. verpleegkundigen voor komen te staan worden beantwoord. Zo luidt vraag 66: „Zijn verpleegkundigen in ziekenhuizen verplicht mee te werken aan een abortusingreep?"
De vraag-en-antwoord-vorm impliceert niet dat de schrijver zich gemakkelijk van de problemen afmaakt. Ik denk hier bijvoorbeeld aan de voorzichtige manier waarop geschreven wordt over de begrippen „gewenst" en „ongewenst" zwanger zijn (pag. 146 v.v.).
Schrift en belijdenis zijn voor de schrijver maatgevend. Op ondergeschikte punten kan men met hem van mening verschillen. B.v. over zijn uitleg van de Vijf Artikelen tegen de Remonstranten, hoofdstuk I art. 17, (art. 27 zal een drukfout zijn) op pag. 111 e.v.
Een literatuurlijst verhoogt de waarde van dit boek, dat we van harte aanbevelen.

P.N.R.


Alan Loy Mc. Ginnis, Wegen tot vriendschap, 178 pag. Prijs ƒ 25,-. Drs. L.J. van Gog, Pastoraat en alcoholisme, 96 pag. Prijs ƒ 14,90. Uitgaven van J.N. Voorhoeve en verschenen in de serie Pastorale handreiking.
Het eerste boek behandelt het geheim van de vriendschap. In de meest uitgebreide zin van het woord, want alles wat maar even onder deze noemer gebracht kan worden wordt ter sprake gebracht. Om maar iets uit de zeer gevarieerde inhoud te noemen: „De kunst om je hart voor iemand te openen", „Het huwelijk als een praatje bij de koffie". Deze opschriften typeren de inhoud.
Een boek dat zich vlot laat lezen, waarin menige behartenswaardige opmerking gemaakt wordt, maar waarin weinig diepgang te vinden is.
Een groter manco is dat het de bijbelse visie op Christus en de mens mist.
In het tweede boek wil de schrijver nadrukkelijk de Bijbel aan het woord laten komen. Al geschiedt dat helaas door de bril van het (geref.) synodale geschrift „God met ons". In veel geschriften wordt de indruk gewekt dat men niet meer bijbels over allerlei moderne (?) problemen kan spreken wanneer men niet uitgaat van een moderne (?) visie op de Schrift. Een boekbespreking biedt geen ruimte daar nader op in te gaan. Dat we het hier zo nadrukkelijk aanwijzen is omdat de auteur (en hij staat daarin niet alleen) haast suggereert: wil je de mensen echt helpen dan kan dat niet als men b.v. een dronkaard uitsluit zoals Paulus dat doet. Dat is des te meer jammer omdat in dit boek menige opmerking gemaakt wordt waarmee de pastorale werker die met het probleem van het alcoholisme in aanraking komt zijn winst kan doen.
Wie aan alcohol verslaafden echt pastoraal begeleiden wil, zal zich nog meer in deze problematiek willen verdiepen. Het is dan ook goed dat de schrijver verder verwijst. Onder andere naar de vereniging van „Anonieme Alcoholisten", al verschil ik met de schrijver van gedachten over bepaalde „religieuze" ideeën zoals die o.m. gevonden worden in het onlangs in het Nederlands verschenen boek van de A.A. („Het grote boek van de anonieme alcoholisten"). Maar ook dat is weer een verhaal apart.
Onder genoemd voorbehoud ter lezing aanbevolen.

P.N.R.


J. de Groot, Wie zijn de Jehova's getuigen en wat leren zij?Uitgave van Stark-Texel, Oosterend, 47 pag. Prijs ƒ 8,75
In dit boekje vinden we een weergave van de „hoofdpunten" van de leer van de J.G., voorafgegaan door een korte uiteenzetting van hun werkwijze. Het onschriftuurlijke van hun opvattingen wordt vanuit de Bijbel duidelijk aangegeven. Tevens hoe onze houding dient te zijn tegenover deze ijverige dwalenden. Aanbevolen voor hen, die behoefte hebben aan een eenvoudige handleiding voor het gesprek met de J.G.
Wie het gesprek zal willen voortzetten zal meer informatie en onderricht wensen. Verwezen wordt daarvoor dan ook naar de boeken van ds. J.H. Spier, ds. H. Rijksen, Josy Doyon e.a.

P.N.R.


L. Kalsbeek, Van christen tot antichrist, Uit het leven en denken van Friedrich Nietsche en over zijn invloed op de moraal, 223 pag. Uitgave J.H. Kok, Kampen, Prijs ƒ 29,50
De bedoeling van dit boek is een, voor ontwikkelde maar niet filosofisch geschoolde lezers, overzicht te geven van het leven en denken van Nietsche. Daarnaast wil de schrijver ons de invloed van het denken van Nietsche op de moraal van deze tijd laten zien.
De levensloop en het denken van deze grote filosoof worden niet afzonderlijk maar ineengevlochten behandeld. Daardoor bereikt de auteur niet alleen dat zijn boek prettiger te lezen is, maar ook dat de lezer kan zien hoe de ontwikkeling van het denken van Nietsche samenhangt met de gang van zijn leven.
Deze opzet is toe te juichen, maar roept juist in betrekking tot Nietsche wiens laatste levensjaren in meer dan één opzicht duister zijn ook wel weer nieuwe vragen op.
In het laatste hoofdstuk (34 pagina's) wordt de invloed van Nietsche op het nationaalsocialisme (heel kort) en op de moraal van onze tijd geschetst. Veel onderwerpen komen daarbij aan de orde en daarbij laat Kalsbeek steeds zien hoe het denken vanuit de Schrift ingeruild wordt (en is) voor een denken vanuit de mens.
Eén van de onderwerpen die daarbij worden behandeld is het „Voorontwerp van een wet gelijke behandeling".
Bij het lezen van dit gedeelte en andere passages heb ik me wel afgevraagd of de lijnen van het denken van deze bij het begin van deze eeuw overleden filosoof zomaar door te trekken zijn naar deze tijd.
De trein van het denken is sedert Nietsche heel wat wissels gepasseerd en heeft heel wat waarschuwingssignalen genegeerd.
Waarschijnlijk is de vermenging van het christelijke en onchristelijke denken gevaarlijker dan de radicale afwijzing van Nietsche.
De wens dat dit boek gevolgd moge worden door een werk waarin bedoelde voortgaande ontwikkeling beschreven wordt moge een aanbeveling van het gebodene zijn.

P.N.R.


Dr. F. de Graaff,Het geheim van de wereldgeschiedenis, Zeven overdenkingen uit de Heilige Schrift, Uitgave J.H. Kok, 139 pag. Prijs ƒ 22,50.
Wie - uitgaande van het woord „overdenkingen" - verwacht hier een aantal schriftstudies in de vorm van meditaties te vinden komt teleurgesteld uit. De schrijver laat allerlei lijnen zien die z.i. door de Schrift heenlopen. Om zo de verbanden te laten zien in heilsgeschiedenis en wereldgeschiedenis. En met name tussen die beide. Daar is op zichzelf niets tegen. Het gebeurt in de Bijbel zelf ook en het komt tegemoet aan de diepste vragen van deze tijd. Het moet dan ook wel op schriftuurlijke wijze gebeuren en daaraan valt m.i. te twijfelen. Eén voorbeeld: Uitgaande van de zegening van Izaäks beide zonen en de worsteling van Jacob te Pniël (de „overdenking" van deze tekst (Gen. 32:26) beslaat bijna de helft van dit boek) geeft De Graaff zijn visie op de wereldgeschiedenis. Ezau is het Romeinse Rijk, de Rooms Katholieke Kerk, vervolgens de Christenheid (en de volkerenwereld?). De engel, die met Jacob streed is niet de Heere, maar de schutsengel (Sar) van Ezau. Wanneer Ezau uiteindelijk Israël zal zegenen zal Israël zijn camouflage afwerpen en zal Israëls Messias komen.
Een vergelijking met de andere boeken van de schrijver zou nodig zijn om het geheel van zijn gedachten op ' t spoor te komen. Uit dit boek kan reeds geconcludeerd worden dat die gedachten, hoeveel op zichzelf ware en goede zaken ze ook bevatten, meer Israël-centrisch dan Christocentrisch zijn. En dat is op zijn zachtst gezegd bedenkelijk.

P.N.R.


Hans Werkman, Kroniek van meester Keuning, Uitgave van De Vuurbaak, Groningen, 172 pag. Prijs ƒ 25,50. (Voor vrienden van De Vuurbaak ƒ 21,-.)
Iedereen kent de naam: Willem de Merode. Lang niet iedereen weet dat hij Willem Keuning heette en wie kent de naam van zijn vader: Jan Keuning? De in Friesland geboren en in Groningen werkzame schoolmeesterschrijver?
Om die naam uit „het vergeetboek te strepen" schreef Hans Werkman dit boek. De auteur deed echter meer: Hij gaf ons een levendige kijk op situaties en toestanden (cultureel en vooral maatschappelijk) in de tweede helft van de vorige eeuw. Zowel uit historisch als cultureel oogpunt een lezenswaardig boek. 't Is kunst (meer dan „een" kunst) de tijd van het Reveil, van de bekende deurwaarder J.A. Wormser (zijn broer H. Wormser was de schoonvader van Jan Keuning) zó te doen herleven.
De schrijver kent niet alleen de wereld van Maarten 't Hart, maar ook die van een eeuw geleden.
Terloops leert de lezer ook iets kennen van de strijd van de jonge Willem, die door zijn vader niet begrepen en door zijn broers (twee werden uitgever: „Bosch & Keuning, Zomer & Keuning) niet altijd gewaardeerd werd.

P.N.R.


Irene Koedijk-Flinterman, Zijn uitgestoken hand, Uitgave van Thora, Den Haag. Prijs ƒ 10,-
Door middel van gedichten wil mevr. Koedijk de bijbelse boodschap doorgeven aan anderen. Verschillende aspecten van deze boodschap klinken duidelijk door. Over de vraag of het allemaal ook werkelijk gedichten zijn kan men van mening verschillen. In ieder geval is het geen kunst om de kunst. Wel goede klanken uit het Boek dat óók een Boek van schoonheid is.

P.N.R.


Wat is er gebeurd? Een uitgave van Buyten & Schipperheijn, Amsterdam, (In samenwerking met de stichting Evangelische Hogeschool) Redactie drs. J.A. van Delden, 112 pag. Prijs ƒ 12,50
Vorig jaar organiseerde de Stichting Evangelische Hogeschool t.g.v. de viering van haar eerste lustrum een congres met o.a. een debat over het historisch gezag van de Bijbel en de vraag naar de wordingsgeschiedenis van de wereld.
In dit boek vindt u de lezingen voor dit debat; twee over het boek Daniël (vrnl. over de tijd van het ontstaan van dit bijbelboek) van Luc. H. Grollenberg en drs. M.J. Paul. Eerstgenoemde dateert het boek Daniël in de tweede eeuw voor Christus, terwijl drs. Paul een groot aantal argumenten aandraagt voor een datering in de zesde eeuw.
Van dr. L.E.M. de Boer en dr. W.J. Ouweneel zijn de twee lezingen, waarin (door de eerste schrijver) argumenten vóór de evolutietheorie aangedragen worden terwijl dr. Ouweneel aantoont dat „moderne wetenschap geen evolutie toelaat". (Opschrift boven hoofdstuk 5.)
De bedoeling van dit boek is, zoals drs. J.A. van Delden in een voorwoord uiteenzet, te laten zien dat een wetenschappelijk onderzoek zonder vooroordeel onmogelijk is. Een eenvoudig en makkelijk te lezen boek is het niet. Wel wordt de betekenis van de „vooroordelen" duidelijk. Ouweneel schrijft dan ook (pag. 85) dat de (achterliggende) kwesties van puur wijsgerige en religieuze aard zijn.
Daarom kan de formulering van het onderwerp voor zijn lezing misverstand wekken. De inhoud echter niet. Het zijn geen nieuwe vragen die hier besproken worden, maar wel worden argumenten van de laatste jaren besproken. Men wordt goed geïnformeerd. Uiteraard zijn de lezingen weergegeven zoals ze gehouden zijn, maar terwille van de wezenlijke problematiek die men aan de orde wilde stellen hadden wat mij betreft de puur „vaktechnische' zaken wel wat minder en de achtergrond-vragen wat meer aandacht mogen krijgen.

P.N.R.


Prof. dr. P.J. Roscam Abbing, Inleiding tot de bijbelse theologie, Uitgeverij Ton Bolland, Amsterdam 1983, 316 blz., ƒ 49,50
Met dit boek wil de schrijver een gat dichten, door niet alleen in te leiden in de structuur en problemen van het vak, maar ook zelf een begin te geven van een bijbelse theologie. Hij bedoelt daarmee het verschaffen van basisinzichten en hij is van oordeel dat zijn studie in zekere zin uniek mag heten. Geen Nederlander schreef ooit zulk een bijbelse theologie. Wél bezitten we een theologie van het oude testament, maar geen theologie van de bijbel. De auteur oordeelt dat van zijn studie het tweede hoofdstuk het meest markant is, en daarna het vierde. In het tweede is sprake van „een wetenschappelijk relevante geloofsmatige benadering van de Schrift". Het vierde biedt een uiteenzetting over de heilsgeschiedenis.
Men mag de uitdrukking „geloofsmatige benadering" ook vervangen door „theologische benadering". In beide gevallen gaat het om wat vanuit de gemeente van Jezus Christus in bepaalde opzichten geschiedt. Door deze relatie te leggen met de gemeente van Christus heeft de schrijver zichzelf een mogelijkheid gegeven om wetenschap en geloof met elkaar te verbinden. Of hij daarmee echter boven een godsdiensthistorische benadering uitkomt is dan wel de vraag.
De hoofdzaken die aan de orde komen zijn ondergebracht onder drie aspecten: Openbaring, geschiedenis en menselijk antwoord. Wanneer men bedenkt, dat bijbelse theologie te maken heeft met het oude en met het nieuwe testament kan men verstaan, dat voor de schrijver de nadruk valt op de geschiedenis. Centraal staat de relatie tussen beide testamenten. Het laatste hoofdstuk bevat een kritische bespreking van de literatuur. Het boek is een zeer compacte, systematische studie, neerslag van vele jaren vertrouwde omgang met de stof.

W. van 't S.


Concordantie van de belijdenisgeschriften door A. Hoogendoorn en S.D. Pos,346 blz., ƒ 56.-.
Uitgeverij Stark op Texel heeft deze concordantie op de markt gebracht: een alfabetisch register met ruim tienduizend trefwoorden met hun omschrijvingen uit de belijdenisgeschriften. Het is een uitstekend hulpmiddel voor de bestudering van de drie formulieren van enigheid en de drie oecumenische belijdenisgeschriften. De gebruiker vindt een toelichting aan het begin, een lijstje van afkortingen en daarna de eigenlijke concordantie. Ook is een titelregister opgenomen en een tekstregister, terwijl de tekst van de confessies zelf aan het eind niet ontbreken.
Het is een hulpmiddel waaraan, zowel wat de samenstelling als wat de uitgave betreft, grote zorg is besteed. Het kan uitnemend dienst bewijzen bij de studie van onze belijdenis. Daarom zou het goed zijn dat niet alleen predikanten en studenten het bij de hand hadden, maar ook dat het door onze verenigingen werd gebruikt.

W. van 't S.


Dr. K.J. Kraan, Genezing en bevrijding, 1. De dienst der genezing; Uitgeverij Kok-Kampen, 179 blz., ƒ 27,50.
Dr. Kraan verkreeg bekendheid door zijn boek „Opdat u genezing ontvangt" waarin hij een pleit voerde voor de dienst der genezing. In dit boek wordt op een zeer brede theologische basis de hele problematiek aan de orde gesteld. Grote aandacht ontvangt de handoplegging in het Oude en het Nieuwe Testament. Merkwaardig zijn de ontwikkelde gedachten over de chaos van het begin van de schepping. De schepping was bevrijding van de chaos, slechts voorlopig. God wilde haar voortzetten met de mens als bondgenoot. Intussen duurt de chaos van het begin nog steeds voort. Door Gods kracht, d.i. door zijn Geest moet deze worden bestreden.
De strekking van het betoog is dat door de handoplegging de gaven van de genezing worden medegedeeld.
Met die strekking zijn we het oneens. Maar dit betekent niet dat in de gemeente niet veel meer aandacht zou mogen en ook moeten zijn voor de zegen van het gebed bij en voor zieken.

W. van 't S.


De Civitate, Verenigingsblad van de civitas studiosorum in fundamento reformato. Jaargang 34, no. 2, nov. 1983.
Themanummer, gewijd aan Luther, met daarin o.a. Luther en het humanisme, het Avondmaal, de Joden, de Muziek e.a., 68 blz., te bestellen door ƒ 7,50 over te maken op gironr. 3073492 t.n.v. fiscus „De Civitate", Schipluiden.

W. van 't S.


Dr. C. Trimp, De Gemeente en haar liturgie: een leesboek voor kerkgangers, Uitgeverij Van den Berg-Kampen 1983, 268 blz., ƒ 28,50.
Prof. Trimp geeft in dit boek een bundeling, althans voor een groot deel van wat elders gepubliceerd werd, b.v. in De Reformatie en in een zelfstandige publikatie vanwege de Willem de Zwijgerstichting. De thema's zijn gericht op de gemeente, die in het eerste deel wordt omschreven als het huis van de Geest. Haar liturgie wordt getekend als eredienst voor God.
Bijzondere aandacht ontvangen dan de liturgie van het Avondmaal, van de doop en van de huwelijksdienst. Een sterk accent valt op de historische toelichting: het ontstaan van de formulieren wordt uitvoerig geschetst. Daarnaast zijn er tal van praktische en ook kritische opmerkingen.
Samen kunnen ze helpen om wat er van tijd tot tijd in de kerk gebeurt beter te begrijpen.

W. van 't S.


Ds. C.G. Vreugdenhil, Het Woord der verzoening, Vijf preken, Uitgeverij De Groot, Goudriaan 1983.
In 1974 werd ds. Vreugdenhil, die in Rotterdam aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten studeerde, uitgezonden naar Irian Jaya, Indonesië.
In dit boekje worden vijf preken uitgegeven, waarin de verzoening centraal staat en de rechtvaardiging door het geloof alleen.
Van harte aanbevolen.

W. van 't S.


Dr. J. Koopmans, Het oud-kerkelijk dogma in de Reformatie, bepaaldelijk bij Calvijn, 2e druk 146 blz., ƒ 39,50.
Deze bekende dissertatie van dr. Koopmans was lange tijd alleen tegen een forse prijs antiquarisch te verkrijgen. Zij behandelt voornamelijk de kwestie van de overname van het oud-kerkelijk dogma in de tijd van de Reformatie.
Daarbij is vooral gedacht aan het trinitarisch en het christologisch dogma: de belijdenis van de drieëenheid én die van de twee naturen in Christus. Bijzondere aandacht is daarbij geschonken aan Calvijn. Het werk van Koopmans behoort tot de werken waaruit eerbied blijkt voor de gehoorzaamheid aan Gods openbaring. „Het dogma heeft iets onherroepelijks. Wanneer een beslissing eenmaal is gevallen, dan is de kerkgeschiedenis zonder deze niet meer te denken". Van die overtuiging gaat dit boek uit. En het toont aan dat de Reformatie eerbied had voor de geschiedenis van het dogma en op welke grond die eerbied rustte en hoe zij zich openbaarde. De uitgever heeft menigeen met deze reprint aan zich verplicht.

W. van 't S.


G. van Dolderen, Langs de boorden van de Rijn van Arnhem tot Rhenen, 144 blz., ƒ 35,-. Uitgave Europese Bibliotheek Zaltbommel 1983.
De schrijver heeft zich al wandelend in de geschiedenis verdiept, en hij weet daarvan te vertellen op een boeiende manier, zodat het verleden herleeft.
Zijn informatie berust op een aantal oude reisbeschrijvingen en tijdschriftartikelen, voor een deel uit de vorige eeuw. Hier en daar een oud volksverhaal, een verslag van opmerkelijke gebeurtenissen, en dat alles op een manier, die tot lezen uitnodigt. Vooral voor hen, die in deze streek wonen of bekend zijn een fraai boek.

W. van 't S.


N. van Loo, Dieren in hun omgeving, Deel 1 en 2, Uitgeverij De Vuurbaak b.v. Prijs p.dl. (resp. 152 en 141 blz.) ƒ 22,50 (voor vrienden van de Vuurbaak ƒ 19,-).
Deze twee boekjes bieden een zeer lezenswaardig commentaar bij de schoolplaten van M.A. Koekkoek. Er worden 12 van deze platen opgenomen en beschreven. Wat is er aan de hand in en bij de rivieren, bossen, heide, sloten en plassen, meren en duinen enz. Het materiaal dat hier geboden wordt kan helpen om de afstand te overbruggen tussen ons leven en de natuur, waarvan we ons zo vér verwijderd hebben en het geschiedt op een manier die doet zeggen: hoe is het mogelijk!
Wat zijn we toch eenzijdig en wat weten we weinig. Maar daar is wat aan te doen. Van harte aanbevolen.

W. van 't S.


Verbi Divini Minister. Een bundel opstellen voor de dienaar en de bediening van het goddelijke Woord aangeboden aan L. Kievit V.D.M. ter gelegenheid van zijn vijfenzestigste verjaardag. Onder redactie van J. van Oort, A. de Reuver, M. Verduin. Uitgeverij Ton Bolland Amsterdam 1983, 267 blz., ƒ 39,50.
Aan dit prachtige vriendenboek (liber amicorum) hebben niet minder dan zestien auteurs meegedaan. Dat is een waagstuk. Al spoedig dreigt het gevaar van de versnippering. Maar dit gevaar is hier tijdig onderkend en bestreden. De redactie heeft een thema gekozen, dat karakteristiek mag heten voor degene, die dit cadeau aangeboden kreeg: Dienaar van het Woord Gods. Men kan zich indenken, dat er, ook al zou dit niet zijn geschied - ik bedoel dit redigerend optreden - er ook nog wel een eenheid zou zijn ontstaan. De predikanten en professoren die meededen zijn aan de „direkte kring rond ds. Kievit" (Ten geleide) op de een of andere manier verbonden, direct of indirect. En het hervormd-gereformeerd karakter verloochent zich niet. Waarom zou het dat trouwens moeten doen?
Het is niet goed mogelijk om alles te bespreken of naar voren te halen. De inhoudsopgave willen we in ieder geval vermelden:
W. Aalders: Profetische prediking; W. Balke: Calvijn en de Pinksterprediking; C. Blenk: Het Réveil en de predikanten; W. Dekker: Predikant zijn in een a-theïstisch tijdperk; C.G. Geluk: Predikant en jeugd. De Verbi Divini Minister te midden van de generaties; L.J. Geluk: Gereformeerd predikant in de Nederlandse Hervormde Kerk; S. Gerssen: Oudtestamentische profetie in het Nieuwe Testament; C. Graaf land: Heeft Calvijn een bepaalde orde des heils geleerd?; A.J. de Jong: Kohlbrugge, die me de Schriften doet verstaan; H. Jonker: De ambtelijke handoplegging. Praktisch-theologische notities over de betekenis van uitoefening en gebaar; L. van Nieuwpoort: Predikant en zwakzinnigenzorg; J. van Oort: Augustinus Verbi Divini Minister; B. Oosterom: Predikant en Apostolaat; A. de Reuver: „Een dienaar is niet meer dan zijn Meester". Luther over de aanvechting; C.A. Tukker: „... door 't lof van Zijnen knecht...". Over de verhouding van algemeen en bijzonder ambt; M. Verduin: Woordverkondiging in Handelingen.
Het boek bevat een register van bijbelplaatsen en een register van namen alsmede een Tabula Gratulatoria.
Inderdaad is de eenheid in deze bundel verrassend. De prediking staat centraal. En daarna pas de predikant. Over de prediking zelf schrijft W. Aalders: Profetische prediking - vanuit Luther; hoe kan 't anders. Over de Pinksterprediking bij Calvijn schrijft W. Balke. Hij analyseert de Pinksterpreken die in het Corpus werden uitgegeven na een uiteenzetting gegeven te hebben van Calvijns prediking in het algemeen. Ook het opstel van S. Gerssen raakt het thema van de prediking, terwijl dat van Graafland voor de inhoud van de prediking van grote betekenis is, ook al lijkt het op het eerste oog een historisch onderwerp. Graafland hield over het thema een boeiend seminarie tijdens het Calvijn-congres in Genève. Het thema van de aanvechting bij Luther wordt uitstekend uiteengezet door A. de Reuver.
De ambtsvragen komen aan de orde in de bijdrage van H. Jonker (handoplegging) en C. A. Tukker: algemeen en bijzonder ambt. Ik doe de andere auteurs onrecht: elke bijdrage is de moeite waard. Eén citaat uit een noot (L.J. Geluk), p. 86: „Een gerealiseerd „Samen op weg" zal het gereformeerd karakter van de her- of verenigde kerken eerder verzwakken dan versterken, naar ik verwacht". Ik weet dat een kerk niet gered is met het schrijven van feestbundels. Dat moet de preek doen, d.w.z. de Geest door de preek. Maar het gehalte van zo'n bundel zégt wel wat - ook t.a.v. het gehalte van hen die Gereformeerd én Hervormd willen zijn. Wie zou daarmee niet echt blij zijn. Ds. Kievit - gefeliciteerd, ook met dit boek.

W. van 't S.


Dr. W. van ' t Spijker, Luther - belofte en ervaring, Oosterbaan& Le Cointre b.v. Goes1983. 256 blz. Gebonden ƒ 29,75; ing. ƒ 27,90.
Nadat een jaar eerder de bundel Luther en het gereformeerd protestantisme met enkele bijdragen van zijn hand verschenen was, heeft prof. dr. W. van 't Spijker in het gedenkjaar van de geboorte van Maarten Luther een nieuwe studie over de reformator gepubliceerd.
Het is geen biografie en evenmin een weergave van de gehele theologie van Luther, maar er wordt van zijn levensgeschiedenis en van zijn levenswerk wel zoveel verteld, dat het een boeiend boek is geworden, waardoor Luther dicht bij ons gebracht wordt.
Het valt in twee delen uiteen, die elk tien hoofdstukken tellen. Het eerste hoofdstuk gaat over de doorbraak van het evangelie, het laatste over geloof en verwachting.
Wij komen niet alleen met Maarten Luther in aanraking, maar ook met zijn vrienden en zijn tegenstanders. Het register vermeldt een behoorlijk aantal namen.
De theologische ontwikkeling van de hervormer wordt getekend tegen de achtergrond van de situatie. Als men daar geen rekening mee houdt, kan men Luthers positie immers niet begrijpen. Zijn optreden tijdens de boerenopstand van 1525 is daar een voorbeeld van.
Hier en op enkele andere plaatsen bevat het boek een lichte kritiek op Luther. Zo is ergens sprake van het ontoereikende van zijn conceptie van de twee rijken.
"De harde Luther" ontmoeten we ook. In zijn verontwaardiging heeft hij zich soms zo laten gaan, dat het op een banale scheldpartij uitliep. Het lag in zijn aard de dingen onverbloemd te zeggen. Bovendien leefde hij in een tijd waarin men zich daar minder aan ergerde dan wij dat zouden doen. Toch hebben we onze bedenkingen. Als het over de harde en onaantrekkelijke kanten van Luther gaat, worden we ook herinnerd aan de strenge maatregelen die hij tegen de Joden genomen wilde zien. Daarbij dient men te letten op zijn waarschuwingen tegen de rabbijnse exegese, die hij als een bedreiging zag van het rechte verstaan van het Woord van God, waar tenslotte alles van afhangt.
Luther was geen heilige. Hij heeft dat zelf geweten. Hij leerde de rechtvaardiging van de zondaar door genade en door het geloof alleen en hij leefde daar ook bij. We denken als vanzelf aan de woorden uit de laatste dagen van zijn leven: Wij zijn bedelaars. Dat is waar.
Het tweede deel van het boek is wel korter, maar zeker zo belangrijk als het eerste. Luther is een groot theoloog geweest. Er is zoveel in zijn leer dat nog actueel is, dat de auteur maar een keuze behoefde te maken uit de diepe gedachten en originele formuleringen van Luther om de lezers van zijn boek te doen beseffen, dat dit alles van blijvende betekenis is. Het berust ook op een keuze - een gelukkige keuze - dat belofte en ervaring zo sterk naar voren komen.
Meer dan eens wordt het bekende woord uit 1520 aangehaald, dat God nooit anders met de mensen gehandeld heeft of nog handelt dan door middel van het Woord der belofte en dat wij nooit anders met God kunnen handelen dan door het geloof in dit beloftewoord. Belofte en geloof behoren bij elkaar!
Terecht wordt ook gewezen op de functie van de ervaring. Luthers theologie is inderdaad niet te denken zonder zijn eigen ervaring. Toch is het geen ervaringstheologie in die zin, dat de ervaring ook de bron was van zijn theologie.
Het is natuurlijk onmogelijk de gehele theologie van Luther te behandelen, als men daar 84 bladzijden voor heeft. Er blijft bij zo'n kort overzicht dus wat te wensen over. Maar we herkennen in de tien hoofdstukken die hieraan gewijd zijn, de echte Luther, de doctor van de Heilige Schrift en de reformator van de kerk. Met behulp van tal van aantekeningen is de weg naar de bronnen en de literatuur niet moeilijk te vinden.
De uitgever heeft heel veel zorg aan het boek besteed. De illustraties bij het eerste deel verlevendigen het en verhogen de waarde ervan. Het is een boek dat klinkt als een klok!

J. van Genderen


Ds. P. Vreugdehil (samenstelling), „Ik heb een vriend" (191 pag.), Oosterbaanen Le Cointre1982, Prijs ƒ 22,90.
Op de kaft van dit boek staat vermeld: „Lees-, kijk-en werkboek", met als ondertitel „„verstandelijk gehandicapte mensen en geloven". Het boek bestaat uit drie delen. Deel I, geschreven door de Ermelose predikant P. Vreugdehil, een man van de praktijk dus, bevat een aantal overwegingen over verstandelijk gehandicapte mensen. Hele fijne stukjes, om over na te denken. Iets daaruit: „Wanneer kennis voorwaarde is voor geloven, dan zullen veel verstandelijk gehandicapte mensen nooit gelovig genoemd kunnen worden. Of gaat het bij gelovigen om iets anders. Het gaat primair om het hart, de ervaring". Je vraagt je dan af of bij ons geloofsdoordenking en geloofservaring elkaar wel in evenwicht houden. Juist daarin gaat de verstandelijk gehandicapte ons vaak voor. Er zijn diensten voor hen, ook voor vele anderen nodig, om dat te ervaren! Deel II is samengesteld door gehandicapten zelf. Ze tekenen en schrijven over hun geloof. Het is meer dan schrijven over... Hier spreekt de taal van het hart. Het laatste deel bevat bijbelclubprogramma's. Wie leiding aan zo'n club geeft, kan hierin veel waardevolle suggesties vinden.
Al met al, een fijn boek. Niet een boek waarin alle problemen rond het gehandicapt zijn, of het hebben van gehandicapte kinderen aan de orde komen. Wel een boek dat u de gehandicapte beter doet leren kennen. Er wordt niet alleen over hem geschreven. Hij komt zelf aan het woord.

A. van der Veer


Ds. J. H. Velema: Denken over... Gereformeerd zijn; Uitgeverij Boekencentrum b.v., 's-Gravenhage.
Onder redactie van ir. J. van der Graaf, I.A. Kole en ds. J.H. Velema (red.), geeft Boekencentrum een reeks boekjes uit over actuele onderwerpen, bedoeld voor persoonlijk gebruik, voor het godsdienstonderwijs en maatschappijleer, voor bijbelstudiekringen en verenigingen.
Gespreksvragen en literatuuraanwijzingen voor verdere studie ontbreken niet.
Dit deeltje is gewijd aan: Gereformeerd-zijn. De schrijver heeft daarover zes hoofdstukjes geschreven, blijkbaar met de Pé in de picture: Positie, Problematiek, Peiling, Positief, Praktijk, Perspectief. Vanuit deze gezichtspunten wordt uiteengezet wat het betekent om gereformeerd te zijn in deze tijd.
Daarbij wordt verwezen naar de geschiedenis - immers „gereformeerd" is een historisch begrip, en ook naar de belijdenis wordt verwezen. De hoofdzaken van het gereformeerd belijden worden op een eenvoudige manier belicht. Ook tekent ds. Velema de nood van de kerkelijke verdeeldheid. Daar lijdt het gereformeerd-zijn het sterkst. Typisch - gereformeerd is immers - in onderscheid met het Lutherse denken - de nadruk op de kerk. En daar ligt hét probleem: in de gelatenheid en berusting waarmee we over de kerk praten ook binnen de gereformeerde gezindte, en zelfs binnen deszelfs contactorgaan. De verwarring der begrippen doet aan alles geen goed: evangelisch, reformatorisch. Ds. Velema gaat er even op in aan het eind van zijn boekje. Gereformeerd zou in onze actuele situatie wel eens kunnen betekenen, dat we ons opnieuw kerkelijk laten reformeren; dat betekent niet veel anders dan kerkelijk laten hergroeperen in Nederland. Wat zat er dan een perspectief in! Mogen velen zó dit boekje lezen. Anders blijft het een pover praatpapier, en dat is geenszins de bedoeling van de auteur.

W. van 't S.


A. van Andel-Mandersloot en C.P. van Andel, „Een vergeten schakel". Kok, Kampen, 1983 (124 pag.).
Wie thuis wil raken in de wereld van de verstandelijk gehandicapten moet dit boek kopen.
Bijna geen probleem wordt overgeslagen. In zeventien hoofdstukken stellen de schrijvers, een echtpaar dat de aanwezigheid van verstandelijk gehandicapten kent vanuit de eigen gezinssituatie, talloze zaken aan de orde zoals: wat zijn gehandicapten, maatschappelijke en kerkelijke aanvaarding, het gezin en de gehandicapte, de aangepaste kerkdienst, toelating tot het avondmaal, liefde en sexualiteit, ouderverenigingen, het gezinsvervangend tehuis enz. Juist deze stukken zijn van de hand van dr. C.P. van Andel. Hij is secretaris van de Raad van zaken van Kerk en Theologie in de Ned. Herv. Kerk. De andere, cursief geschreven, hoofdstukken bevatten het verhaal van Hanna, een verstandelijk gehandicapt meisje. Toch ook hoofdstukken om over na te denken. Zoals gezegd: vele vraagstukken komen in dit boek aan orde. Dat is het knappe van dit boek maar tegelijkertijd het punt waarom ik zeg dat je dit boek kritisch moet lezen. Er zijn hoofdstukken bij, zoals dat over liefde en sexualiteit waar ik ernstige kritiek op heb. Duidelijk komt naar voren de gewijzigde visie die velen in de samenleving, maar ook in de kerken op sexualiteit hebben. Een visie die de schrijver deelt en doortrekt naar de wereld van de gehandicapten. Ik zeg geen ja en amen op dit boek, maar kan het als een bijdrage die gegeven wordt aan de doordenking van de vele vragen die er in dit stukje van de samenleving zijn, zeker niet voorbijgaan. Kortom, een instructief boek, maar lees het kritisch.

A. van der Veer

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 januari 1984

De Wekker | 12 Pagina's

Boekbespreking

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 27 januari 1984

De Wekker | 12 Pagina's