Nalezing op de akker van de afscheiding

De herdenking van de Afscheiding heeft heel wat nieuwe studies opgeleverd. Sommige ervan zijn reeds eerder in ons blad vermeld. Bijzondere aandacht verdient de uitgave van de Verzamelde Geschriften van Hendrik de Cock.
Ds. Boersma wees reeds op de betekenis ervan voor de bestudering van wat de vader van de Afscheiding bewoog. Ook werd reeds genoemd het boek dat op onze schooldag werd aangeboden: In trouw gescheiden.
Het is een bundel opstellen, die het thema van de Afscheiding direct of indirect raken. Het bevat bijdragen die van blijvende betekenis zijn.
Maar er verscheen nog veel meer dat de aandacht verdient. In de eerste plaats dient hier verwezen te worden naar een bundel opstellen over de beweging van 1834, verschenen onder de titel: Afscheiding - Wederkeer. Zij werd uitgegeven onder redactie van D. Deddens en J. Kamphuis. We ontvingen reeds de tweede druk ervan, een blijk dat het boek het goed deed. Vijlbrief in Haarlem verzorgde de uitgave op een uitstekende manier. Op 304 bladzijden schrijven tien auteurs over de geschiedenis en het beginsel van de Afscheiding. Ze doen dit met grote kennis van zaken en in een sterke affiniteit aan wat er in de beweging gaande was. Ds. H. Bouma belicht vanuit de geschiedenis de Acte van Afscheiding. Ook schrijft hij over het begin van de zendingsactiviteit in de afgescheiden kerken, terwijl een zeer waardevolle bijdrage bestaat in de uitgave van een vijftal zeldzame brieven die nog niet eerder werden uitgegeven. Daaronder bevinden zich er twee van De Cock zelf, en een brief van de bekende voorman van de kruisgezinden W.W. Smit, die karakteristiek is voor diens opvatting van de geloofservaring. Drs. D. Deddens geeft een breed overzicht van de afscheidingsbeweging in Genève, waarvan de berichten in Nederland doorkwamen. Het Credo van de Afscheiding, de lijn Dordrecht-Ulrum wordt beschreven door dr. L. Doekes. J. Kamphuis wijdt een stevige studie aan de betekenis van de kerk in de Acte van Afscheiding. Drs. H. van Veen biedt een uiteenzetting van de gezangenstrijd in en voor de afgescheiden kerken. Drs. M. te Velde tekent de vervolgingen waaraan de afgescheidenen hebben bloot gestaan. Dr. J. Wesseling schetst de plaats en betekenis van de oefenaar in de kerken van de Afscheiding. Dr. C. Smits bespreekt de Amsterdamse twist en rehabiliteert (terecht) S. van Velzen daarbij. Tenslotte laat dr. C. Trimp zien op welke manier van Velzen door zijn prediking en homiletische opvattingen de afgescheiden kerken heeft beïnvloed. Het is bijna verleidelijk om op dit laatste artikel vooral in te gaan, omdat het een thema raakt, dat niets van zijn betekenis heeft verloren. Dr. Trimp typeert de prediking van van Velzen als een door morgennevels gedempt licht. Eerder heeft D. van Dijk op een soortgelijke manier kritiek uitgeoefend op de prediking of de preektrant van 1834-1869. Het is de vraag, of de laatste daarmee recht deed aan de bedoeling van de afgescheidenen. En ook in dit artikel zou men iets willen lezen over de plaats die de ervaring op een legitieme manier zou kunnen krijgen in het leven uit het geloof alleen. Maar men voelt aan dat dr. Trimp met grote sympathie schrijft over van Velzen. En het is de crisis der jeugd geweest binnen de afgescheiden kerken, die voor een groot deel samenhing met déze vragen. Die crisis kon worden opgelost, doordat men elkaar trachtte te verstaan. En dat zou ook voor vandaag onze roeping kunnen zijn. Eén type prediking binnen een kerk moet wel een verschraling betekenen, die aan de rijkdom van een bediening der menigerlei genade te kort doet. Maar deze laatste opmerking plaats ik terzijde omdat ze naar alle zijden geldt, niet alleen aan het adres van dr. Trimp. Wie dit boek ter hand neemt heeft ongetwijfeld een van de meest waardevolle bijdragen voor zich, die in dit jaar van herdenken geschreven zijn. Wanneer men naast elkaar legt wat van onze zijde verscheen en déze bundel, kan men constateren dat er van overlappingen geen sprake is. Dat is heel gelukkig zo, want dat herhaling de beste leermeester van de studie is geldt hier niet. We zouden veel meer dingen samen kunnen doen, zonder elkaar te overlappen. De aard van een boekenaankondiging verbiedt mij echter op dit thema voort te borduren en daarom volsta ik met een warme aanbeveling van dit boek en met een hartelijke gelukwens aan redactie en schrijvers. De prijs is ƒ 38,95.
Tegelijk met deze fraaie uitgave ontvingen we twee delen van een heel bijzonder werk, waarvan nog één deel moet verschijnen. De auteur heeft met een verbazingwekkende ijver gegevens verzameld van alle predikanten die gediend hebben in de kerken van Nederland en Duitsland voorzover ze zijn voortgekomen uit de Afscheiding van 1834. De schrijver, Joh. de Haas, dankt in zijn voorwoord vele, vele bibliothecarissen, maar ook zijn vrouw voor het geduld, dat zij met hem had. Menig schrijver heeft dit voor hem gedaan. En menigeen zal het nog na hem doen. Maar ik denk dat het in dit geval wel heel bijzonder op zijn plaats geweest is: wat een geduldwerk, wat een zoeken en vragen en opdiepen. Nu, het resultaat is een werk dat spoedig een geheel eigen plaats zal hebben in de boekenkast. Wie iets over wie dan ook wil weten, die neme dit boek ter hand. Het eerste deel van Gedenkt uw voorgangers bevat gegevens over voorgangers uit de periode van 1834-1880. Het tweede deel omvat de tijd van 1880-1915. Ook hier is de uitgever Vijlbrief uit Haarlem. De drie delen kosten samen ƒ 60,-.
In de serie Anderhalve eeuw gereformeerden in stad en lande kwamen drie nieuwe afleveringen uit: Groningen, Zuid-Holland Noord en Zuid-Holland Zuid. Ze geven een beeld in woord en plaat van het leven der Gereformeerde Kerken sinds 1834. Heel wat materiaal is hier verzameld. Grote lijnen worden aangegeven maar ook de „kleine geschiedenis" ontbreekt niet. De uitgever. Kok Kampen, stelde een band beschikbaar waarin de afleveringen gemakkelijk kunnen worden bijeengebracht, zodat men, wanneer de hele serie voltooid is, een overzicht voorhanden heeft van een tijdperk dat voor de Gereformeerde Kerken binnen niet al te lange tijd afgesloten schijnt te worden. De afleveringen kosten ƒ 12,60 en de band ƒ 19,90. Er is heel wat werk verzet om dit alles op deze manier bijeen te brengen.
Drie herdrukken van bekende boeken vallen nog te vermelden. De bekende roman van Gera Kraan-Van den Burg Brandende harten, werd ter gelegenheid van de afscheidingsherdenking opnieuw uitgegeven. Het boek beschrijft de geschiedenis van Maurits en Suze van Hall, het edele echtpaar, dat zich bij de Scholtianen voegde. Men ontvangt heel wat informatie over de periode, waarin H.P. Scholte een sterke invloed oefende op het leven van de afgescheiden kerken. Het boek is voorzien van een naschrift van de hand van prof. J. Kamphuis, die op de blijvende betekenis van het werk wijst. Een andere herdruk betreft het werk van A. Janse, die in de jaren dertig de weg beschreef die het gereformeerde protestantisme in Nederland ging Van Dordt tot '34. De auteur doet dit op een geheel eigen manier, die de moeite van het overwegen waard is, ook waar zij niet altijd gevolgd behoeft te worden. Een oude uitgave is die van J.A. Wormser, die een verhaal biedt uit de tijd van de Afscheiding in Nederland. Het boek heet: De vurige oven. Het berust op authentieke gegevens en laat de lezer(es) de hitte van de vervolging meebeleven. Deze laatste uitgave is van Uitgeverij De Groot, Goudriaan, die zo een bijdrage leverde aan een herdenking waarbij men zich zeer aangetrokken kan gevoelen.
Een klein boekje verscheen in de serie Denken over. . . De Afscheiding. Het is een bundeling van gemengde aard: artikelen, referaten, gesprek over voor en tegen van de Afscheiding. Vanwege de beknoptheid gemakkelijk en overzichtelijk en toch zakelijk. Wil men een reeks argumenten nog weer eens voor zich hebben dan kan men hier terecht. Vermelding verdient vooral de bijdrage van ds. J.H. Velema, een referaat, oorspronkelijk gehouden voor het COGG, dat voorlopig zijn actualiteit wel zal behouden. Boekencentrum, Den Haag gaf het keurig uit. Graag noem ik nog de Catalogus die men in het rijksmuseum Het Catharijneconvent in Utrecht kan verkrijgen: Anderhalve eeuw gereformeerden 1834-1984.
Het boek is fraai uitgegeven, een goede gids bij de tentoonstelling. Een tweede druk is reeds noodzakelijk waarin een paar foutjes hersteld zullen worden. Men moet deze tentoonstelling gaan zien en de catalogus bewaren als een herinnering. Onze koningin was in Utrecht om een beeld op te doen van wat er was uitgestald. Zij ontving en ontmoette er vertegenwoordigers van vijf kerken die hun geschiedenis herleiden tot 1834. Zij gaf blijk van een grote en zelfs gedetailleerde kennis van zaken en het gelukte háár, wat tot nu toe nog niemand in Nederland vermocht: zij verenigde al die vertegenwoordigers van de kerken tot een groep die met haar op de foto ging. Zoiets deed men graag, heel graag mét haar. Helaas was dit vrijwel het enige wat in dit gedenkjaar gemeenschappelijk was onder die kerken die zeiden: we mogen niet vergeten.
De Afscheiding is voorbij. De herdenkingen zijn voorbij. De voorbereidingen voor de volgende worden al weer getroffen. En de verdeeldheid duurt voort. Er is maar één medicijn. Geen afscheiding meer. Maar wederkeer, inkeer, bekering, noodzakelijk voor al dat afgescheiden volk.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen