God en onze cultuur: Christenen in de woestijn?

Cultuur en woestijn
Voor velen staat onze cultuur in het teken van de woestijn. Dat kan aanleiding zijn tot onverschilligheid en doemdenken. De cultuur „doet" ons iets. Ze richt iets aan in de ziel. Kan een gelovige volhouden, dat God iets met een dergelijke cultuur te maken heeft? Dat kan zeker wel, als men ziet dat „woestijn" in de bijbel aanduiding is van een diepe dubbelzinnigheid. Aldus prof. dr. J. van der Hoeven op het j.l. gehouden congres van de Stichting voor Reformatorische Wijsbegeerte over God en onze cultuur.

Woestijn
Van der Hoeven, hoogleraar wijsbegeerte aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, was de eerste spreker op dit drukbezochte congres. In zijn betoog stond hij uitvoerig stil bij de verhouding tussen cultuur en woestijn. De woestijn is in de bijbel steeds aanwezig, van Genesis tot Openbaringen. Men kan niet over cultuur spreken zonder de woestijn erbij te betrekken. Van der Hoeven wees erop dat voor het volk Israël de woestijn onder andere tussengebied was tussen het „angsthuis" Egypte met zijn geweldige cultuur en het beloofde land Kanaän waar het volk een andere cultuurweg zou moeten gaan. Het leven in de woestijn werd gekenmerkt door eenvoud. Maar die eenvoud hield geen cultuurloosheid in of culturele slordigheid. In de boeken van Mozes wordt veel verteld over de voorbereiding voor het maken van de tent der samenkomst. Toch bleef de woestijn woestijn. Het volk werd beproefd. In die beproeving was echter ook oefening, voorbereiding.

Cultuur
Cultuur, aldus Van der Hoeven, is geen extra, geen voorrecht van een elite. Cultuur, in de zin van vormend bezig zijn, hoort bij de mens. God roept ons daartoe, alleen al doordat Hij ons geschapen heeft. Deze roep komt tot ieder mens in elke situatie. Dat gaat verder dan de roeping van één mens, één volk of zelfs één tijdperk. Het maakt overdracht van cultuurresultaten en ontmoeting tussen mensen noodzakelijk.
Cultuur als antwoord op een oproep is in strijd met menselijke zelfgenoegzaamheid, zei Van der Hoeven. Zelfgenoegzaamheid uit zich in het streven naar macht, beheersing of naar genot, zelfbehagen en opschik. Daartegenover plaatste Van der Hoeven noties als zorgzaamheid, zorgvuldigheid, stilering en ingetogenheid. Kleding is bijvoorbeeld ook in de woestijn geen luxe opschik, maar: bekleed-zijn met waardigheid, zorg hebben voor het eigen bestaan. Ik ben de mens die ik mag zijn ook door mijn kleding.

Techniek
Behalve Van der Hoeven traden ook dr. F. de Graaff, A.J. van Heusden en prof. dr. ir. E. Schuurman als sprekers op. Een boeiend aspect van het congres was dat men twee bekende critici van de moderne techniek in actie kon zien. Zowel De Graaff als Schuurman hebben in hun geschriften felle kritiek naar voren gebracht op de ontwikkeling van de techniek in de geseculariseerde westerse maatschappij.
In hun kritiek gaan zij echter een verschillende weg en beiden hebben in protestants-christelijk Nederland hun aanhangers. Schuurman richtte zijn kritiek op de overspannen verwachtingen van de techniek. Deze komt tot uitdrukking in het zogenaamde technicistische denken. Dit technicistische denken heeft tot een ongeremde, nauwelijks genormeerde ontwikkeling van menselijke macht geleid en tegelijk tot een toenemend besef van onmacht. De Graaff ging in zijn kritiek nog verder. Hij verzette zich tegen de wetenschap en de techniek zelf. Deze bestuderen de verschijnselen los van God en proberen de werkelijkheid los van Hem te beheersen. De ontgoddelijking die de wetenschap noodzakelijk aankleeft leidt tot ontmenselijking. De ontmenselijking leidt tot vernietiging. Om dit te keren is een nieuwe of vernieuwde relatie met God nodig.
De kritiek van De Graaff was van zodanige aard, dat hij nauwelijks een zinvol perspectief voor wetenschap en techniek kon aangeven. Voor hem zijn het duivelse machten, die je helaas niet zomaar kunt afschaffen. Schuurman zag wel een zinvol perspectief. Hij wil met wetenschap en techniek in een andere richting gaan. In een geseculariseerde samenleving lijkt dat echter nauwelijks mogelijk. De gedachte dat christelijke cultuurvorming nog steeds mogelijk is, moet wel genuanceerd worden volgens Schuurman. Dit is alleen mogelijk als een geestelijke ommekeer in de samenleving een fundamentele koerswijziging bewerkt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen