Over catechese en (godsdienst)onderwijs

Catechese
Voor mij ligt deel 4 van de nieuwe serie „Rondom de Bijbel", zoals die momenteel door een aantal predikanten en leraren/pedagogen van onze kerken en de Ned. Ger. Kerken opgezet wordt. Na deel 1 („de Bijbel") is dit het tweede deel dat verscheen; het gaat over het bidden en is in een keurige blauwe ringband met opdruk toegezonden. Intussen is als derde ook deel 2 (het Oude Testament) verschenen. In totaal zullen D.V. 12 deeltjes in losbladige uitgave verschijnen.
Deze nieuwe serie is intussen in een groot deel van de kerken bekend. „Leer ons bidden" bestaat uit een tiental lessen rondom het Onze Vader. De opzet van iedere les is steeds: een paar gespreksvragen (om erin te komen) - bijbelstudie - toelichting - lesvragen - bijbeltekst - leskern - catechismusstudie - opdrachten. De laatsten zijn heel gevarieerd en leren werken met/opzoeken vanuit de Bijbel bijv. aan de hand van een kruiswoordpuzzel.
Men leert een catechisatiemethode het beste kennen door ermee te werken. In Hoogeveen doen we dat. En met plezier! Het is te merken dat de methode eerst hier en daar „beproefd" is alvorens in definitieve vorm te verschijnen.
Zeker bij de beoogde leeftijdgroep, 12-14 jaar, maar in de praktijk waarschijnlijk 13-15 jaar, is te waarderen dat de catechismus telkens uitdrukkelijk ter sprake komt, vanuit de Schrift. Zo hoort het ook.
Uiteindelijk tracht iedere methode te wijzen op Jezus. We hopen dat de samenstellers hun omvangrijke plan zullen kunnen volbrengen, en dat ze vooral dát als vrucht op hun werk zullen ervaren!
Al heel lang maakt de Evangelisatievereniging Filippus zich verdienstelijk met het uitgeven van korte, pakkende boekjes op het gebied van evangelisatie, bijbelkringen en catechese. Ten dienste van de huiscatechese - die meer en meer in Herv., Ger. kring en ook hier en daar onder óns ingang vindt - is verschenen in de serie „Onderweg" een tweetal deeltjes van de hand van J. Moes: Strafregels of spelregels (over de decaloog - bestemd voor 14-18 jarigen) en: Jij, in ontmoeting met jezelf en de ander (voor 16-18 jaar). Het zijn boekjes die in dit kader goede diensten kunnen bewijzen. Over het algemeen vindt er goede terugkoppeling naar de Schrift plaats. Wanneer men de boekjes doorneemt, maken ze een wat rommelige indruk. Veel tekst doorspekt met vragen, knipselkranten, cartoons, (soms wat profane) gedichten. Maar dit kan op een catechisant wellicht juist afwisselend overkomen. Ook hierin geldt dat zulks pas goed beoordeeld kan worden ná gebruik.
Een misser is het opschrift boven les 2 van het eerste deeltje: bij het tweede gebod gaat het nu net niet over „andere goden", zoals ook in de uitleg wel blijkt. Deze én andere passages doen soms de vraag rijzen of de schrijver misschien iets te vlot heeft willen schrijven. Is de kwestie van het „tot één vlees zijn" op blz. 69 wel goed doordacht? En de verhouding tussen homofilie en homosexualiteit? blz. 77. Men zou ook wel meer normerend gesproken willen zien als het gaat over het samenwonen. Op de catechese moet het ter sprake komen, maar ik proef in geen van beide boekjes een principieel standpunt. Dat is jammer, maar een eventuele gebruiker mag ook zélf zijn inbreng hebben.
Het tweede deel levert gespreksstof t.a.v. school, werk, vrede en liefde (zie boven).
Telkens weer worden boeken van oude(re) schrijvers herdrukt en telkens weer vinden ze aftrek. Van C.H. Spurgeon verscheen: „Rondom de schaapskooi", een boek voor ouders, onderwijzers en onderwijzeressen aan christelijke en zondagsscholen over de christelijke opvoeding van kinderen - zo luidt de ondertitel. Het is een bundeling van door hem gehouden lezingen voor bovenstaande doelgroepen. Men wordt bij lezing verrast door de actualiteit van deze toch meer dan 100 jaar geleden uitgesproken teksten. De baptist (!) Spurgeon breekt een lans voor de aandacht die kinderen in de kerk mogen, ja móeten, hebben. Láát het dan maar eens „juist voor negers geschikt" zijn, blz. 8. Dan zullen anderen het ook wel begrijpen. Spurgeon hamert op de grote verantwoordelijkheid die opvoeders hebben, nl. om de hun toevertrouwde kinderen bij de Here te brengen. Diep is zijn eerbied voor de Here en de Schriften. Pijnlijk mist hij in zijn tijd soms die eerbied (blz. 48) - en is dat vandaag ánders? Zoals Elisa één werd met het kind van de Sunamitische (blz. 111v), zo moeten wij één zijn met de jongeren. Herhaaldelijk moest ik bij lezing denken aan de prachtige Pastorale Adviezen, die van deze prediker in twee delen verschenen!

Godsdienstonderwijs
In Vrijgemaakt-Gereformeerde kring verscheen van F. Folkerts: Het fundament. Een binnen-kerkelijk schoolboek voor het godsdienstonderwijs. Binnen-kerkelijk: met N.B. wordt niet de berijming van 1967 bedoeld, maar de eigen onlangs afgeronde berijming (blz. 20). Herhaaldelijk komt de „gereformeerde kring" ter sprake; en de vraag waarom „wij" ons niet aansluiten bij de GOS of de ICCC, is óók duidelijk (blz. 151).
Dat daargelaten: men kan respect hebben voor dit boek dat in 183 bladzijden de Bijbel doorgaat; van boek tot boek bijna, met duidelijke heilshistorische lijnen. Compleet met leskernen, vragen en te lezen Bijbelgedeelten. Wanneer men kans ziet in de onderbouw van het voortgezet onderwijs dit de leerlingen bij te brengen, dan heeft men niveau bereikt. Of dat in de praktijk zal lukken, valt voor een buitenstaander moeilijk te overzien; woorden als syncretisme, hellenisme, gnosticisme: ze vereisen nogal wat toelichting en inspanning!
Heel handig zijn de bijlagen met o.a. korte inhoud van de Bijbelboeken en betekenis van maten en gewichten.
Bij een dergelijk boek speelt de vraag door het hoofd: wordt hier het godsdienstonderwijs niet bijna tot catechese? We wachten nog steeds op een uiteenzetting van het verband tussen die twee van de hand van één van onze predikanten. De spanning tussen deze twee zal er altijd wel blijven, zeker in onze kerken.
In het volgende boek zit men bij het ándere uiterste: daar is godsdienstonderwijs weinig meer dan het geven van informatie: kennisoverdracht, te ontkoppelen van geloofsoverdracht. Bedoeld is „Tussen leuren en leren", door J.D. Imelman e.a., een analyse van elf methoden voor godsdienstonderwijs. In de visie van de auteurs moet dit onderwijs niet meer zijn/worden dan onderwijs in de geestelijke stromingen. Op blz. 23 wordt toegegeven dat deze gedachte „haaks staat op de, in Nederland inheemse, idee en praktijk van godsdienstonderwijs dat confessioneel gebonden is". Men is zich op die zelfde bladzijde ervan bewust dat niet ieder hen zal volgen. Een schrale troost, want dát is voor mij inderdaad nu net de grote zorg na lezing van dit boek. Dit gekoppeld aan persberichten waarin gewaarschuwd wordt voor de wankele positie van het godsdienstonderwijs in het V.O., mag schoolbesturen wel alert doen zijn! Het is geen wonder dat een methode als „het blijvende Woord" sterk gekleurd wordt genoemd en overredend. Voor de samenstellers is dat een min-punt; voor de schrijvers van die methode zou het wel eens een plus-punt kunnen zijn! Moet ik uit de titel van het boek begrijpen dat zij (evenals bijv. Sipke van der Land met „Hou vast") leuren met de godsdienst.
Voor de betrokken vakgroepen op de scholen kan het boek als een doorlichting van 11 methoden een hulpmiddel zijn bij een uiteindelijke keus; daarbij mag men dan hopen op en bidden om een radicaal andere visie dan in dit werk verwoord.

Onderwijs
Ook in Zuid-Afrika verscheen een boek over onderwijs: „Venster op die onderwys", vanuit het Instituut vir reformatoriese studie. Het is een uitvloeisel van een RGN-onderwijsverslag in oktober 1981. Bedoeld verslag was zó „baie bekend" dat deze letters nergens worden toegelicht. In een voetnoot (!) op blz. 83 kan men het uiteindelijk vinden: Raad vir Geesteswetenskaplike Navorsing. Men schetst de Zuidafrikaanse situatie: alle Staatsscholen voor blanken zijn Christelijk en nationaal (in de wet is dat vastgelegd); daarnaast zijn er scholen ontstaan voor zwarten, kleurlingen en Aziërs.
Bij deze constructie ontstaat het gevaar dat ouders en kerken het t.a.v. het onderwijs wel „geloven": de Stáát draagt immers de verantwoordelijkheid? Het is de verdienste van de medewerkers dat men dit gevaar ziet en wil indammen; verband tussen school en ouders/kerk/maatschappij blijft noodzakelijk voor een wederzijdse bevruchting. Onderwijs moet aan de levensbeschouwing van thuis trouw blijven, zo lezen we op blz. 63 en moet betrokken zijn op de „fabriek", blz. 68. Ouders laten het teveel afweten in hun betrokkenheid, blz. 95 (hoe was dat onder ons ook alweer?).
Hoe ver men gaat in de doordenking van de problematiek blijkt wel uit het feit dat men zich ook moeite getroost de vraag te beantwoorden „hoe wiskunde byvoorbeeld Christelik aangebied behoort te word", blz. 100. Of dat nu zó gemakkelijk is zoals gezegd wordt, nl. dat het Gods orde is dat 5 + 2 gelijk is aan 7 en „nooit iets ander as 7 sal wees nie. . . "?
Natuurlijk vragen wij in Nederland naar de integratie van blank en zwart/gekleurd. Prof. A.M. Heyns schrijft daarover op blz. 134-141 en wijst op gelijkwaardigheid (waarvan akte), zonder gelijkheid. Een eerste aanzet. . . ? Des poedels kern staat midden in het boek, blz. 82: „Deur die verhelderende bril van die kruispad van Jesus Christus is daar egter hoop en perspectief en kan elke onderwyser en leerling blymoedig bou aan die toekoms van ons mooi land, Suid-Afrika".

Aanhangsel
Als laatste iets over het samen doorgeven van het geleerde in de praktijk. Inge Oostdijk schreef „Voor wie het doorvertelt . . . ", bestemd voor evangelisatie-werkgroepen in de Vrijg. Ger. Kerken. Na een tekening van de geseculariseerde wereld (die, meen ik, toch wel méér is dan een wereld van exorcisme, drank en krakers) komen praktische adviezen t.a.v. de vraag: hoe confronteer ik mijn naaste met Christus én win ik deze met Gods hulp voor Hem? Ook hier - dat is onder ons vaak niet anders - het probleem van de gemeente die niet mee wil en waarbij het „niet leeft", blz. 84. Inderdaad: de start ligt in de gemeente, die missionair dient te zijn! En als de kerk dan op de bioscoop lijkt, waar ieder gaat zitten, kijkt/luistert en vervolgens weer gáát, dan is daar nóg veel aan te sleutelen (blz. 124). Nuttig voor een bezinnende inleiding telkens op werkgroep-vergaderingen voor de evangelisatie bijvoorbeeld.

Naar aanleiding van
- ds. C. van Atten e.a.. Rondom de Bijbel deel 4, leer ons bidden, uitg. Buijten en Schipperheijn te Amsterdam 1986, prijs ƒ 7,90 (bij afname van meerdere exx. korting)
- J. Moes, Strafregels of spelregels? uitg. Filippus te Arnhem 1985, prijs ƒ 14,95 (korting bij grotere afname)
- idem. Jij, in ontmoeting met jezelf en de ander, prijs ƒ 11,75 (dezelfde regeling als boven), 1986
- C.M. Spurgeon, Rondom de schaapskooi, uitg. Kool te Veenendaal 1986, prijs ƒ 14,95
- F. Folkerts, Het fundament, uitg. De Vuurbaak te Barneveld 1986, prijs ƒ 27,75
- J.D. Imelman e.a.. Tussen leuren en leren, uitg. Kok te Kampen 1986, prijs ƒ 35,-
- Prof. J.L. van der Walt e.a.. Venster op die Onderwys, uitg. Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys 1985
- Inge Oostdijk, Voor wie het doorvertelt. . ., uitg. Oosterbaan & Le Cointre te Goes 1986, prijs ƒ 23,90.

Hoogeveen, D. Quant

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen