Depressie en geloof (III)

En nu de praktijk
Onze conclusie in het vorige artikel was dat gereformeerde prediking als prediking van wet en evangelie niet depressieverwekkend of -versterkend is, maar juist bevrijdt van depressie. De genade doet ons de juiste relatie tot God, de medemens, onszelf en het leven weer vinden. De kracht van God geneest ons van verstorende inzinkingen in die relaties.
Dit moge belijdend en dogmatisch waar zijn, is het ook feitelijk waar? Komt het zo ook over bij de hoorders van een gereformeerde preek? Werkt het ook zo? Hier ligt een probleem. Kennelijk kan een goede gereformeerde preek toch in haar uitwerking tekort schieten. Hoe komt dat?
Ik kom nu tot de vraag of het boekje van Aleid Schilder ons iets te zeggen heeft, en wat het ons dan te zeggen heeft. Naar mijn gedachte ligt dat op het gebied van het spreken over geloofservaring, op het terrein van de bevinding. Dat is het terrein van de reactie van de mens op de boodschap van het heil. Hoe werkt het heil door? Wat werkt het uit in de wereld van onze gevoelens? Het wil mij voorkomen dat hiervoor te weinig aandacht is in prediking die toch gereformeerd wil zijn!

Het werk van de Geest
De zojuist genoemde termen zijn alle aanduiding van het werkterrein van de Geest. We gebruiken daarvoor de term pneumatologie. Dat is de leer van de Heilige Geest. Daarbij komt ook het werk van de Geest ter sprake. Zou het kunnen zijn, dat gereformeerde prediking pneumatologisch tekort schiet? Ik bedoel hiermee niet te zeggen dat in een gereformeerde preek het werk of de persoon van de Geest niet wordt genoemd. Dat zal stellig wel gebeuren. Ook zal de dominee wel zeggen dat het de Geest is die het geloof werkt. Daaraan schort het niet. Het benoemen van de zaak zal wel zuiver zijn. Dat de Geest onmisbaar is zal ook wel worden gezegd.
Waar het mij om gaat, is nog iets anders. Ik heb nu het oog op het werk van de Geest in ons; hoe de Geest onze persoon aangrijpt en daarop inwerkt. Naast zelfverloochening noem ik nu ook zelfaanvaarding. Ik bedoel dit laatste niet als tegenstelling of vijand van het eerste. Een mens moet ook leren zien wat God hem heeft gegeven en wat God met ons wil. Je moet jezelf als door God geschapen en door Christus in genade toegesproken leren zien. Dan is er plaats voor droefheid over onze zonden, maar ook van blijdschap in God, en over Zijn onuitsprekelijke genade! Dan is er plaats voor inspanning en inzet. Niet als een prestatie of als een reden om trots op jezelf te zijn, maar „geroepen tot heilig leven".

De verandering
Hiermee is ook de ondraaglijke spanning doorbroken, die Aleid Schilder in gereformeerde prediking signaleert! Je bent hulpeloos, maar schuldig. Inderdaad. Beide gelden. Genade bevrijdt van de schuld en geeft hulp.
Het is niet zo, dat de schuld blijft staan en de hulpeloosheid voortduurt. Beide worden door Christus en Zijn Geest weggenomen. Wat wel blijft is: afhankelijkheid, het zich aangewezen weten op de genade van God. Maar deze afhankelijkheid maakt niet machteloos. Zij doet ons juist alle hulp van God verwachten. Dan komt er door de Geest beweging in ons leven. Het statische wordt door de dynamiek van de Geest veranderd in een andere zijnswijze (wedergeboorte), ook in een andere leefwijze en andere gerichtheid en gezindheid. Een gezindheid van leven in vrede, omdat ze de gezindheid is van de Heilige Geest (Rom. 8:6).
Het is deze gezindheid die ons in beweging zet. Een mens blijft daarbij niet passief. Paulus heeft het zo prachtig onder woorden gebracht: „werkt uwszelfs zaligheid met vrezen en beven. Want het is God, die in u werkt, beide het willen en het werken, naar Zijn welbehagen", Fil. 2:12,13.
Hier hebben we een aantal centrale woorden bij elkaar. God doet het, we zijn op Hem aangewezen: èn: wij worden er zelf actief bij betrokken. De meest merkwaardige formulering voor deze verhouding treffen we aan in Efeze 5:18b: „wordt vervuld met de Geest". Hoe kan nu aan jou bevolen worden, dat je iets moet ondergaan. Een ander moet het doen. Christus moet je met Zijn Geest vervullen. Dit bevel wordt niet tot Christus gericht, maar tot degenen, die vervuld moeten worden. We noemen dat: De gebiedende wijs van de lijdende vorm!
Het geheim is natuurlijk de bereidheid van Christus om ons met Zijn Geest te vervullen. Dat de gebiedende wijs wordt gebruikt, wil zeggen: wij moeten het zoeken. Bidt er om. Is dit geen paradox? Tenvolle, tegenover de paradox van „hulpeloos maar schuldig" is dit de paradox van de genade: helemaal geholpen, sterk gemaakt, zonder dat er reden is in jezelf te roemen.

De kern van het probleem is: genade
Naar mijn gedachte ligt hier ook de kern van Aleid Schilders probleem met de gereformeerde prediking. Je wordt veroordeeld én door genade geholpen.
Je wordt verlost én hebt geen eisen te stellen, maar alleen in dankbaarheid God je leven te wijden. Het is van het begin tot het eind genade, geschenk, en je wordt tegelijk voluit verantwoordelijk gesteld. De dynamiek die Aleid Schilder voorstaat verbindt ze met een ander Godsbeeld. Het is dat Godsbeeld, krachtens hetwelk God ons een handje helpt. We moeten het eigenlijk zelf doen. We krijgen een duwtje.
Gereformeerde prediking ziet en zegt het anders: We zijn restloos aangewezen op de genade van God, op het werk van Zijn Geest. Toch worden we verantwoordelijk gesteld voor het ontvangen van die Geest: De bevelende wijs van de lijdende vorm. Ik ken geen heerlijker gedachte dan de combinatie van deze twee. We moeten het alles ontvangen en tegelijk: we staan schuldig als het ons voorbijgaat, want God belooft genadig te zijn.
Het komt er op aan dat de gelovige, innerlijk door Gods Geest vernieuwd, mens Gods mag zijn (2 Tim. 3:17), mens voor Gods aangezicht. Die mens hoeft zijn emoties niet weg te. duwen. Die mens mag zijn gevoelens laten spreken. De blijde en de droeve, de gelukkige en de zwaar te verduren gevoelens - mits ze komen onder de tucht van Gods Woord. De mens is niet autonoom. Hij is zelf de baas niet. Hij mag zichzelf niet ten wet zijn. Hij moet zeggen: „spreek Here Uw knecht hoort".
Zo ook met zijn gevoelen: Deze mogen voor God worden uitgesproken. Zondige gevoelens moeten ook als zonde beleden worden. Doen wij genoeg aan persoonlijke vorming? Hebben wij oog voor de plaats van emoties in ons leven? Tot mijn verbazing ontbreekt in de literatuurlijst een boekje van James Dobson: „Emotions, can you trust them" (1980, Ned. vertaling: Emoties, Herkennen, begrijpen en vertrouwen. Voorhoeve 1985). Zulke lectuur is van betekenis voor het omgaan met emoties, ook al draagt dit boekje sporen van het Amerikaanse christelijke leven.
Het boekje van Aleid Schilder heeft ons wel degelijk iets te zeggen. Eerder ondanks wat er in staat, dan dankzij wat er in staat. Het wijst de leemte aan bevinding aan in gereformeerde prediking; de plaats van het onderwerp: omgaan met gevoelens.
Wat we nodig hebben is meer pneumatologie! Een duidelijker zicht op het werk van de Geest. De weerklank die het boekje van Aleid Schilder vindt zou wel eens op dezelfde leemte kunnen wijzen, als waarop ook de aantrekkingskracht van de groepen wijst. Een gebrek aan concreet spreken over het leven met de Geest van Jezus Christus, pastoraal-praktisch.

W.H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen