Prediking en bevinding (III)

Preken over Psalmen als voorbeeld
Misschien mag ik het probleem zoals we dat nu voor ogen hebben verduidelijken aan de hand van preken over de Psalmen. Er is grote verscheidenheid in de Psalmen. Ieder weet dat. Er zijn Psalmen die heel sterk over de geschiedenis van het volk Israël gaan en daaruit belangrijke lessen aan de lezer, hoorder voorhouden. Er zijn ook wat men wel noemt Natuurpsalmen. Dat zijn Psalmen waarin de machtige hand van God in het natuurgebeuren wordt bezongen. Er zijn ook Psalmen over de weg en de wet. Daarmee is bedoeld hoe God wil dat de mens zal leven, voor Zijn aangezicht en naar Zijn geboden. Er zijn echter ook talloze Psalmen waarin dichters met God worstelen en de vrede met God zoeken. Ze zijn die kwijt, ze hebben door omstandigheden van het leven en ervaringen van elke dag hun geloof misschien niet verloren, maar staan toch op het punt het kwijt te raken. In hun worsteling met God bidden ze om vastgehouden te worden en een nieuw zicht op God te krijgen. Ze smeken om de reële ervaring van Gods aanwezigheid in hun benarde situatie.
Hoe moet men over zulke Psalmen preken?
Waar moet men beginnen? De verzoeking voor een predikant is om bij de mens met zijn ervaring in te zetten. Om te beginnen bij de mens in zijn nood en zijn moeite. Het heeft er alles van weg dat men vanuit die mens in zijn moeite gemakkelijk de weg zal vinden naar de mens van vandaag, met zijn moeite en zijn aanvechtingen. Toch zou dat een verkeerde aanpak zijn. Deze aanpak is er misschien ook wel de reden van dat er preken over de Psalmen zijn die mislukken. De mislukking wordt veroorzaakt doordat men bij de mens begint. En laten we het goed onthouden: we kunnen van de mens uit nooit tot God komen. Er loopt geen weg van beneden naar boven als God niet eerst de weg van boven naar beneden heeft gelegd. Dat is van grote betekenis met het oog op preken over de Psalmen. Natuurlijk, men moet iets zeggen over de dichter en zijn situatie, als een bepaalde Psalm bepreekt wordt. Men kan niet voorbijgaan aan de moeilijkheden waarin de dichter zich bevindt. En men vindt in zo'n Psalm dan dikwijls ook nadere omschrijvingen, in elk geval aanduidingen van de noodsituatie. Beslissend voor preken over de Psalmen is echter dat in die Psalmen op God een beroep wordt gedaan. Dat de dichter alles van God verwacht en pleit op Zijn goedertierenheid en barmhartigheid, de dichter grijpt soms het verleden aan om God aan Zijn eigen daden te herinneren en zo te vragen: o God, betoon U ook vandaag Dezelfde als die U voor mij geweest bent in het verleden. Als we een Psalm zo benaderen, zien we dat het niet gaat om de dichter en zijn noden, maar om wie en wat God wil zijn voor de dichter in zijn noden. Wij kunnen uit de nood van de dichter geen boodschap halen voor de mens van heden. Hoogstens kan men zeggen dat een hedendaags mens in moeite en nood, een ook in de Bijbel voorkomend mens is. Noden en moeiten zijn de Bijbel en de mensen die daarin voorkomen niet onbekend. De boodschap in de prediking over de Psalmen ligt echter in wat God is, en wat God doet, en hóe God dat doet. Juist daarover worden ook dikwijls in de Psalmen prachtige dingen gezegd. Dan komt het aan op de schuldbelijdenis en de verootmoediging, op de erkenning van het gebrek aan dankbaarheid of op het inzien dat een dichter Gods weg verlaten heeft; of op het opnieuw voeden van het vertrouwen in de Here God. Uit dit laatste mag duidelijk blijken dat de mens met zijn geloofservaring wel degelijk aan de orde komt in de Psalmen. Hij komt echter ter sprake onder het gezichtspunt vanuit wat God voor hem wil zijn en in zijn leven wil doen. Ook bij preken over de Psalmen zullen we het uitgangspunt moeten nemen in God en in Zijn genade, in Zijn barmhartigheid en goedertierenheid.
Vanuit dit voorbeeld gaan we terug naar ons eigenlijke onderwerp. Met nadruk wil ik stellen dat in de prediking de gelovige met zijn bevinding een plaats moet krijgen. Over de bevinding van het geloof moet gesproken worden.
Die bevinding staat echter niet voorop. Zij is niet het eerste. Zij is niet het produkt van wat de mens tot stand brengt of wil ervaren. Het woord bevinding zegt het al. Het gaat om een reactie op wat God doet. Het is het bevinden van de waarachtigheid en betrouwbaarheid van Gods Woord en van Gods toezeggingen. We kunnen dus over bevinding in de prediking niet spreken als we dat niet doen vanuit het Woord van God. Als we niet beginnen bij wat God voor mensen wil zijn, ook voor schuldige mensen, juist voor schuldige mensen. U voelt wel, het is er mij niet om te doen aan de schuld van de mens voorbij te praten of te preken. Integendeel, een preek waarin de schuld van de mens geen plaats krijgt, is een preek die eigenlijk geen adres heeft. Zo'n preek, zeggen we wel eens, landt niet. Het gaat er echter wel om hoe we over de schuld van de mens preken. Niet zo dat de mens eerst met zichzelf en met zijn schuld in eigen kracht moet klaarkomen, voordat de genade van God in zijn leven komt. Wie het zo stelt en dat in de prediking ook van mensen vraagt, gaat wettisch te werk. Hij stelt een voorwaarde aan de beleving van de genade. Daartegenover willen we vanuit het hart van de Reformatie juist zeggen: kennis van zonde is vrucht van genade. Men kan zondekennis tot een werk van de wet maken. Dan is het een prestatie van de mens en staat deze tegenover de gratie van God in Jezus Christus. Dat is de meest verfijnde hoogmoed die zich denken laat. Dat een mens zijn onwaardigheid en schuld tegenover God zou kunnen aanvoeren als een voorwaarde om genade te verkrijgen. Er is niemand die scherper en heftiger tegen deze karikatuur van geloofsbeleving heeft gevochten dan Luther. Men kan ook Kohlbrügge noemen.
Neen, God komt met Zijn Woord. En met Gods Woord moeten we altijd spreken over zonde en genade; over de mens die het niet waard is en die toch door God opgezocht wordt. Tot de mens die voor God schuldig staat, maar die door God niet in zijn schuld aan zichzelf overgelaten wordt. Genadeverkondiging is met twee woorden spreken: wet en evangelie. Het werk van de Heilige Geest brengt deze twee woorden tot werkelijkheid. Door de wet wordt een mens beschuldigd en weet hij zich schuldig. Door het evangelie wordt hem de weg van vergeving en vrijspraak gewezen. Op verschillende manieren komen we in de Bijbel het werk van de Geest tegen, als Deze de weg met een zondig mens gaat. En dat is de weg van zelfkennis en verootmoediging, van schuldbelijdenis en verbrokenheid voor God. Dat is tegelijk ook de weg van hoop op Gods genade en uitzien naar Hem. Wij kunnen bevinding alleen een plaats geven in de prediking als wij dat doen, onder het gezichtspunt van de Heilige Geest. Het is de Geest die ons doet bevinden, Die ons doet ervaren. Ik denk aan die prachtige woorden van de Here Jezus over de Trooster, de Geest der waarheid, die tot in eeuwigheid met u zal zijn, Die bij u zal zijn en Die in u zal zijn. Er wordt in dit verband wel gesproken over het in-werk van de Heilige Geest. Dat is een goede typering van wat de Geest doet. En dat in-werk bestaat niet alleen in Zijn aanwezigheid - hoewel dat zeker ook - maar in Zijn werkzame aanwezigheid. De Geest doet dan wat. De Geest leert dan wat.
Die Geest doet wat ondervinden. Men kan niet over de Geest spreken zonder ook van bevinding te spreken. En men kan niet over God spreken en preken zonder over de Geest, en dus ook over bevinding te spreken. Het is een voorrecht dat wij het onderwerp Prediking en bevinding, zo een volstrekt bijbels onderwerp mogen noemen.

W.H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen