De kerk van Antiochië
We hebben in het Nieuwe Testament geen brief van een van de apostelen aan de gemeente van Antiochië. Toch was de gemeente van Antiochië een heel belangrijke gemeente. Daarvoor zijn tenminste drie redenen te noemen.
In de eerste plaats was de gemeente van Antiochië een van de grootste gemeenten uit de eerste tijd na Pinksteren.
In de tweede plaats was de gemeente van bijzondere betekenis voor andere kerken. Samen met Jeruzalem gold Antiochië als de basis vanwaaruit de apostelen met een zendingsopdracht de wereld introkken.
In de derde plaats zijn in Antiochië verschillende beslissingen genomen, die bepalend zijn geworden voor de toekomst van heel de kerk. Op grond van dit alles is het waarschijnlijk, dat de kerk van Antiochië min of meer model gestaan heeft voor andere kerken die uit het zendingswerk van de apostelen zijn voortgekomen.
Daarom is het belangrijk om over de kerk van Antiochië iets te weten te komen.
Voorbeeld voor de kerk van vandaag
Hoewel we in het Nieuwe Testament geen brief aan Antiochië vinden geeft het boek Handelingen ons toch heel wat informatie over deze gemeente. Wanneer we alle opmerkingen bij elkaar brengen, die Lukas over de gemeente maakt, krijgen we een opmerkelijk volledig beeld.
Het is zeker niet teveel gezegd, dat de kerk van Antiochië - ondanks haar zonden en tekortkomingen - kan gelden als een inspirerend voorbeeld voor de kerk van vandaag.
Antiochië
De meeste informatie over de gemeente van Antiochië vinden we in de hoofdstukken 11, 13 en 15 van het boek Handelingen. Handelingen 11:19-21 vertelt, dat de christenen die uit Jeruzalem waren weggevlucht na de dood van Stefanus, zich ondermeer vestigden in Antiochië. Antiochië was een havenstad met een levendig handelsverkeer. Veel van de inwoners van de stad waren buitenlanders. Het zal voor de christenen dus niet zo moeilijk geweest zijn om zich in deze stad een nieuw bestaan op te bouwen.
Christenen
Aanvankelijk spraken de christenen in Antiochië alleen met de joden over hun geloof. Zo was het de gewoonte in de eerste tijd na pinksteren. De christenen handhaafden de gewoonte om op de sabbat naar de synagoge te gaan. Wanneer daar het Woord van God gelezen werd konden de christenen getuigen, dat Jezus de Christus is, de beloofde Messias van het Oude Testament.
Enkele niet-joodse christenen begonnen echter al spoedig het evangelie te prediken aan de Grieken. Het gevolg daarvan was, dat een groot aantal heidenen tot geloof kwam en zich bekeerde tot de Here (Handelingen 11:19-21).
Het was in Antiochië, dat de gelovigen voor het eerst „christenen", d.w.z. volgelingen van Christus genoemd werden (Handelingen 11:26).
Levende gemeente
Wat maakte de gemeente van Antiochië nu tot zo'n levende gemeente? Wat is de achtergrond van de geweldige aantrekkingskracht, die deze kerk blijkbaar uitoefende op de ongelovigen? Hoe kon Antiochië de basis worden vanwaaruit bijna heel het Romeinse rijk werd geconfronteerd met de boodschap van het evangelie?
Er zijn vanuit het boek Handelingen minstens vijf redenen te noemen die dat verstaanbaar maken.
1. Het Woord van God wordt verkondigd
In Handelingen 13:1 geeft Lukas een opsomming van de profeten en leraars, die de gemeente van Antiochië rijk was. De eerste van hen is Barnabas, die door de gemeente van Jeruzalem gezonden was (Handelingen 11:22). De laatste is Saulus. Hij is later de grootste evangelist geworden, die de wereld ooit gekend heeft.
Wat was de onzichtbare kracht waardoor deze gemeente van zo grote betekenis kon worden? Was het de uitnemende theologische scholing van haar voorgangers? Was het misschien een uitgekiende interne organisatie van het gemeentelijke leven?
Het geheim van het leven van de kerk van Antiochië was vooral de boodschap, die gebracht werd! Gods Woord stond centraal in deze kerk. Gods Woord werd niet onder de kritiek gesteld van menselijke inzichten. Gods Woord werd niet omgebogen in de richting van de moderne Griekse cultuur. Het werd in al zijn eenvoud en duidelijkheid met vreugde ontvangen en geloofd. Dat was het verrassende in de kerk van Antiochië. Men boog zich eenvoudig onder het gezag van de prediking van de apostelen.
Er wordt vandaag in allerlei toonaarden geklaagd over teruggang in het kerkelijk leven. De kerk verliest het beslag op haar leden. Overtuigdheid en bezieling maken plaats voor matheid en geestelijke ingezonkenheid. Naar buiten toe heeft de kerk haast al haar werfkracht verloren. Het valt te vrezen, dat de kerk de belangrijkste oorzaak van dit alles bij zichzelf moet zoeken.
Heeft de kerk in haar prediking werkelijk nog iets te zeggen? Wordt er een boodschap gebracht, die voor jonge mensen verstaanbaar is en die aan de wereld perspectief biedt? Een rechtzinnig belijden van het Schriftgezag alleen is niet genoeg. Reformatorische prediking is nodig, maar het leven van de gemeente is daarmee niet gegeven. Het is prima om elkaar van tijd tot tijd eens te wijzen op de criteria waaraan goede christelijke gereformeerde prediking moet voldoen. Maar biedt die prediking in de praktijk het voedsel, dat de gemeenteleden nodig hebben om hun roeping in het dagelijkse leven op te volgen?
Het is opvallend, dat de teruggang van de kerk parallel loopt met een geweldige groei van allerlei evangelische groepen. Natuurlijk is er dogmatisch gesproken heel wat op de meeste van deze groepen aan te merken. Toch valt het niet te ontkennen, dat juist daar het Woord dikwijls op een eenvoudige en concrete wijze wordt gebracht. Stellig is het niet de dogmatische onzuiverheid waartoe velen zich aangetrokken voelen, maar de praktische geestelijke leiding, die op zondag en in de week vanuit de Schrift gegeven wordt.
De gemeente van Antiochië laat ons zien welke kracht het Woord bezit. Een gemeente, die werkelijk leeft vanuit het Woord, kan weerstand bieden tegen de ondermijnende invloed van de verwereldlijking. De prediking van het Woord biedt een verweer tegen verachtering in de genade en moreel verval.
2. De Here wordt van harte gediend
Het tweede waardoor de kerk van Antiochië getypeerd wordt is de trouw waarmee de gemeenteleden de Here dienen. Lukas laat een essentiële trek van het gemeentelijke leven zien wanneer hij in Handelingen 13:2 zegt: „En terwijl zij vastten bij de dienst des Heren, zeide de Heilige Geest . . .". Op het moment dat de gemeente bezig is om God te dienen geeft de Heilige Geest aan de gemeente zijn instructies.
Het vasten waarvan Lukas spreekt is een teken van de ernst en de ootmoed waarmee men de Here diende. De gemeente was niet bijeen uit macht der gewoonte. Er was sprake van een verlangen om de Here te dienen en een bewust zich openstellen voor zijn leiding.
Dat is een belangrijk gegeven voor de kerk van Christus van vandaag. De indruk wordt soms gewekt, dat we elkaar in de kerk niet meer te bieden hebben dan de gezelligheid van een puzzlerit of de spanning van een bingo-avond. Serieuze bijbelstudie en gezamenlijk gebed doen het niet meer.
Wanneer gemeenteleden de wekelijkse erediensten beginnen te verzuimen, wanneer de catechisaties niet meer bezocht worden en het verenigingsleven verloopt, wordt de kerk niet langer gebouwd. Het kerkelijke leven wordt dan een uiterlijke vorm. De kerk verwordt tot een met moeite bijeengehouden groep van individuen met religieuze interesse. De Heilige Geest sprak tot de gemeente van Antiochië op het moment dat men bijeen was om de Here te dienen. Op dát moment ging de belofte van Jezus in vervulling, dat Hij Zelf vanuit de hemel zijn gemeente zou leiden in alle waarheid (Johannes 16:13). En op deze wijze kon Christus Antiochië gebruiken voor zijn speciale doel. Een voorbeeld voor de kerk van alle eeuwen!
3. Het evangelie wordt gebracht aan hen die nog verloren zijn
De derde trek waardoor de gemeente van Antiochië wordt getypeerd in het boek Handelingen is haar missionaire activiteit.
Terwijl de gemeente bijeen is om de Here te dienen geeft de Heilige Geest het bevel om twee mensen aan te wijzen. Daarop worden Barnabas en Saulus afgezonderd. Zij moeten het evangelie gaan verkondigen in de wereld.
Hier in Antiochië worden de eerste zendelingen de wereld ingezonden. Hun werk heeft op de geschiedenis van mens en wereld een ontzaglijke invloed gehad. Hoog ontwikkelde culturen worden door de evangelie-prediking totaal veranderd.
Beroemde namen van antieke goden zoals Zeus en Artemis hebben hun betekenis al lang verloren. Belangrijke filosofen zoals Plato en Aristoteles mogen nog enige invloed hebben, maar sterker is de doorwerking van het evangelie. God heeft de kerk van Antiochië willen gebruiken om een revolutie te beginnen, die in de wereldgeschiedenis zijn weerga niet heeft. De christenen in Antiochië hadden God lief en daarom hadden ze ook Gods schepping lief. Zij trokken er op uit om het verlorene te zoeken, zoals ook Jezus dat deed toen Hij op aarde was.
Een kerk die nalaat om het Woord van God te brengen tot hen die nog niet geloven verzaakt haar roeping. Opnieuw geeft hier een vergelijking met de kerk en verschillende evangelische groepen te denken. De kerk lijkt haar aandacht vooral te richten op de instandhouding van het eigen kerkelijke leven. Hoeveel energie gaat er niet zitten in het oplossen van interne kwesties? Ondertussen verslingeren jonge mensen in de wereld buiten de kerk hun leven aan alcohol en heroïne. De koude zinloosheid van het leven drijft duizenden per jaar tot zelfmoord. Laat de kerk deze uitdaging maar het liefste liggen voor de groepen? Schaamt de kerk zich voor het evangelie, dat toch een kracht is tot behoud?
Er zijn er in de kerk, die zeventig jaren achtereen meer dan honderd maal per jaar het evangelie van vrije genade voor zondaren hoorden verkondigen. Tóch durven zij nog te betwijfelen, dat God in Christus ook hén in genade aan wil nemen! Maar op hetzelfde moment leven er miljoenen elders in de wereld, die nog nooit de naam van Christus hoorden noemen. Is de kerk bewogen met het lot van deze mensen? Is er een onrustige drang om het evangelie nog steeds verder uit te dragen? Of wordt zendingswerk steeds meer een dure hobby van de zendingsdeputaten en een groepje zendingswerkers?
4. De naastenliefde wordt in praktijk gebracht
In de vierde plaats wordt de kerk van Antiochië gekenmerkt door haar praktische liefde voor de naaste. In het centrum van de bijbel staat het gebod van Jezus om God lief te hebben boven alles en de naaste als zichzelf. De broeders en zusters in Antiochië volgden dit gebod gehoorzaam op. Toen er profeten kwamen vanuit Jeruzalem om te waarschuwen voor een grote hongersnood gaf de gemeente van Antiochië aan dit appèl gehoor. „De discipelen besloten, dat elk van hen naar draagkracht iets zenden zou tot ondersteuning van de broeders, die in Judea woonden; dit deden zij ook . . ." (Handelingen 11:29.30).
Hier is een gemeente, die niet zegt: „Gaat heen in vrede, houdt u warm en eet goed" zonder de behoeftigen van het nodige te voorzien (Jakobus 2:16). Het geloof van de gemeenteleden in Antiochië leefde. Het ging gepaard met een daad. De liefde zocht en vond een wijze, waarop zij zich kon uiten.
Hier is een voorbeeld van naastenliefde, dat geldig is voor alle eeuwen. Michael Green schrijft in zijn boek Evangelie-verkondiging in de eerste eeuwen, dat het vooral ook de christelijke praktijk van naastenliefde was, die de groei van de kerk in de eerste eeuwen mogelijk maakte.
Als de kerk vandaag het beslag op de mensen lijkt te verliezen moet zij zich dus afvragen of de broederlijke liefde nog wel functioneert. De naastenliefde van christenen is als het ware de etalage waarin Gods liefde voor de wereld wordt uitgestald. Wanneer de naastenliefde begint te verkoelen en vervangen wordt door goedbedoelde humaniteit en filantropie, weerspiegelt de kerk niet langer de liefde van Christus.
5. Het gezag van het Woord van God wordt gehandhaafd
De laatste trek die de kerk van Antiochië typeert is de handhaving van het gezag van Gods Woord. In Handelingen 15 lezen we, dat een groep mensen vanuit Judea probeerde om het evangelie te verengen tot een stuk van de oudtestamentische wet. Het accent ligt daarbij op de handhaving van de besnijdenis als een voorwaarde voor het behoren tot het volk van God, ook voor de christenen uit de heidenen. Het is dan de kerk van Antiochië, die „Paulus en Barnabas en nog enigen" aanwijst om deze zaak in Jeruzalem te gaan bespreken.
Hier is een groep christenen, die weet van de rijkdom van het evangelie van genade en die daarom weigert om zich te laten binden door de prediking van hen, die de genade kleineren. Zij weten wat het evangelie inhoudt en zijn in staat om die inhoud te verdedigen. Opnieuw een voorbeeld voor de kerk van Christus van alle tijden. Waar de kerk verslapt in het uitoefenen van een gezonde tucht laat zij toe, dat de vrijheid in Christus plaatsmaakt voor een nieuwe gebondenheid door wet en zonde. Waar de heerschappij van Christus en zijn Woord over de gemeente niet gehandhaafd wordt belemmert de kerk de opbouw van de gemeente en de groei van de kennis van Christus in het leven van haar leden.
De kerk van Antiochië is zeker een van de minder bekende gemeenten van het Nieuwe Testament. Er is voor ons geen brief bewaard, die aan deze gemeente is geschreven. Maar het boek Handelingen laat ons duidelijk zien van hoe grote betekenis deze kerk is geweest. Wat in het boek Handelingen over de gemeente van Antiochië is geschreven lijkt op een spiegel, die aan de kerk van nu wordt voorgehouden. Vertoont de kerk van vandaag de bijbelse trekken van de kerk van Christus?
Het voorbeeld van Antiochië moge een inspiratie zijn ook voor onze eigen kerk.
Siloam Hospitaal/Venda, Ds. A.P. van Langevelde
Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt
voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen,
vragen, informatie: contact.
Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing.
Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this
database. Terms of use.
Bekijk de hele uitgave van vrijdag 26 februari 1988
De Wekker | 12 Pagina's