Liturgie en kerkgebouw (II)

Een omschrijving
Wie over het kerkgebouw gaat spreken en nadenken, kan er niet omheen zich er rekenschap van te geven wat er in dit kerkgebouw gebeurt, waartoe dit kerkgebouw dient. Hierop is direct te antwoorden; hier vindt de liturgie plaats. We zullen dan ook eerst moeten weten, wat de liturgie van de gemeente van de Here God is. De naam „liturgie" is vrij laat opgekomen in de kerkgeschiedenis van het Westen. In de Vroege Kerk sprak men meestal van de „samenkomst" van de gemeente.
Het is goed om die naam vast te houden, omdat die zo door en door bijbels is. Telkens weer lezen we in het Oude en Nieuwe Testament over het samenkomen wan de gemeente. Reeds in de dagen van Enos kwam men al samen om de Naam des Heren aan te roepen (Gen. 4:26). Hierin ging het om een opzettelijk en gemeenschappelijk dienen, loven en aanbidden van de Here God. In de gezinnen, waar de kennis en dienst van God bewaard bleven, werd dit voortgezet, soms door tijden van verval heen. De vaders zullen aanvankelijk in deze samenkomsten wel de leiding gehad hebben.
In Israël, het volk dat God zelf uitkoos om er mee om te gaan, wordt dit samenkomen van God met zijn volk en dat volk met Hem en met elkaar meer gekaderd. Het wordt een gezamenlijk ontmoeten van de Here en een openbaar dienen van Hem. Er komt een speciale centrale plaats waar God met hen wil samenkomen: eerst de tabernakel en later de tempel. Er komen bepaalde personen die de ceremoniële handelingen in die samenkomsten verrichten nl. levieten, priesters en hogepriesters. Bij de handelingen hoort het volk aanwezig te zijn en er aan deel te nemen, zoals we kunnen lezen in Ex. 25:40, 27:21 en Num. 10:3.
Telkens was er een heilige samenroeping, geconcentreerd om het wonder der verzoening. God openbaarde de rijkdom zijner genade in de vergeving der zonden door het offer dat werd gebracht (Ps. 65:2-5). De gemeente was bijeen om in dit heil onderwezen te worden, er deel aan te ontvangen, Gods vriendelijk aangezicht te leren kennen en Hem te loven in zijn liefde.
Ook in het Nieuwe Testament komen we telkens het samenkomen van de Here met zijn volk tegen, al treden er ingrijpende veranderingen op. Uit de tempeldiensten verdwijnen: het altaar, het symbolisch offeren, het priesterschap naar de orde van Levi en Aäron en de tot in details uitgewerkte voorschriften voor alle liturgische handelingen. Het wordt nu een saâmvergaderen op grond van het volbrachte offer van Jezus Christus en onder de leiding van de Heilige Geest. De gemeente, door de Here God samengeroepen voor de gemeenschap met Hem en elkaar, mag onder de dienst van charismatici en oudsten zelf de rijkste vormen zoeken voor de dienst van God.
Verschillende elementen voor dit samenkomen werden overgenomen uit de synagogale diensten. De eerste gelovigen waren ook Joden! Zo kende men in de christelijke gemeenten: Schriftlezingen en -uitleg, gebeden, liederen en zegenspreuken. In Hand. 2:42vv. wordt gezegd dat zij die tot geloof gekomen waren telkens bijeen vergaderden en dat daarin vier belangrijke kernmomenten waren: de leer der apostelen, het breken van het brood, de gebeden en de gemeenschap.
Dat het er soms levendig kon toegaan in de bijeenkomsten, laat ons I Cor. 14 horen. Daar moet Paulus zelfs afremmend optreden en tot orde manen.
Zo vergaderde men, hoorde het evangelie en antwoordde daarop in gebed en lied, belijdenis en lofprijzing, maar het gebeurde alles in de werkingskrachtige presentie van de Here Christus zelf en onder aanroeping van zijn Naam. Vanuit al deze gegevens kan gezegd worden, dat het in de liturgie gaat om de ontmoeting of gemeenschapsbeoefening tussen de sprekende God, die in genadige vrijmacht op de wijze van het Woord, bijzonder in Schriftlezing en prediking en sacramentsbediening tot zijn gemeente komt, én de antwoordende gemeente als het volk van Gods verbond en handelen, dat reageert en antwoordt op Gods spreken en opgeroepen wordt dat te doen in geloof en zo deel te ontvangen aan het heil van de verzoening in Jezus Christus, dat in het Woord aan de gemeente gepresenteerd wordt.
De liturgische gedachten van Calvijn liggen ook helemaal in de lijn van deze bijbelse omschrijving van de samenkomst van de gemeente.

De vormgeving
Het gaat dus in de liturgie om de ontmoeting met God en het gaat om de ontmoeting als gemeente Gods. Deze ontmoeting, dit gebeuren vindt op een bepaalde plek plaats, in een ruimte, een gebouw. Daar krijgt het vorm. Dat vraagt van het kerkgebouw, dat het geschikt zal zijn om als een werkelijke ontmoetingsruimte te dienen, als een huis voor gemeenschap en van gemeenschap. Het moet er goed te toeven zijn. Er moet goed de gemeenschap met God en met elkaar te beleven zijn. Er moet goed te zingen, te bidden, te preken, te luisteren, te dopen en het avondmaal te vieren zijn.
Het goede kerkgebouw heiligt niet, maar geeft wel ruimte voor de bloei en de vrucht van gemeenschapsleven. Zo mag een kerkgebouw een „tehuis" zijn voor de gemeente om er te leren, te loven, te zingen en te werken, 's zondags en door de week.
Dit alles stelt bepaalde eisen aan het kerkgebouw en zijn inrichting.
Daarover de volgende keer.

Grc. (Gorinchem), T. Br.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen