Om waarheid en eenheid

De eeuwen door, tot op de dag van vandaag toe, worden waarheid en eenheid tegen elkaar uitgespeeld. Terwille van de eenheid wordt de waarheid geweld aangedaan en wie de waarheid benadrukt bevordert de eenheid niet, zegt men. Maar het zijn menselijke redeneringen. Het is veeleer zo: de waarheid bevordert de eenheid; de echte eenheid is gegrond in de waarheid.
Paulus heeft op de bres gestaan voor de waarheid terwille van de eenheid van Christus' gemeente. Hij wil de eenheid dienen door de rechte weg van de waarheid van het Evangelie te bewandelen.
Onze tekst tekent een scherp conflict in Antiochië. Geen conflict tussen twee gemeenteleden, zelfs niet tussen twee kerkeraadsleden - voorkomend in verleden en heden - maar een conflict tussen Paulus en Petrus, de twee hoofdapostelen aan wie de prediking van het Evangelie, de een onder de heidenen en de ander onder de Joden is toevertrouwd.
Beider arbeid werd gezegend. Er kwamen christenen uit Joodse en heidense kring. Maar het samenleven in één gemeente gaf moeilijkheden - verschillende afkomst en instelling; ze komen uit verschillende tradities, zeggen we dan. De gemeenschappelijke maaltijden namen een grote plaats in in dit samenleven. Maar hier kwamen de moeilijkheden. Een gelovige Jood meed de tafelgemeenschap met heidenen. Hij was opgevoed bij de Joodse spijswetten en zette die zo maar niet over boord. Stel u voor. De christenen uit de heidenen aten zo maar voedsel, dat eerst aan de afgoden was geofferd of dat van onreine dieren kwam. „Zo hebben we het niet geleerd". Petrus bracht een bezoek aan Antiochië. Hij nam deel aan de maaltijden van de heiden-christenen zonder bezwaar. God Zelf had hem immers in Joppe duidelijk gemaakt dat het onderscheid tussen rein en onrein opgeheven was? En had men niet een principieel besluit genomen over deze zaken op het Apostelconvent? (Hand. 15). Maar toen kwam er een deputatie uit Jeruzalem. Kerkvisitatie? Het blijkt dat deze broeders de Joodse traditie in de christelijke gemeente wilden handhaven. Dus trouw blijven aan de spijswetten, zoals van huis uit geleerd. Petrus zwenkt en trekt zich terug van de gemeenschappelijke maaltijden. Was hij toch meer Jood dan hij zich de laatste tijd had geopenbaard? Paulus ziet het veranderde gedrag van zijn collega en trekt fel van leer. Niet onder vier ogen. Maar publiek. Petrus stelt zich publiek anders op. Hier mag niet gemarchandeerd worden. Ruzie tussen twee rivalen, die beiden aanhang hebben? Kan Paulus Petrus niet uitstaan? Zat er altijd al wat? Geen sprake van. Maar het gaat in dit conflict om de waarheid van het Evangelie. Omdat Petrus de waarheid van het Evangelie ondermijnt en de eenheid van de gemeente op het spel zet, weerstaat Paulus zijn collega openlijk. Het conflict is niet terug te brengen tot een verschil in theorie en praktijk of kan niet gerelativeerd worden tot een uiting van tactiek bij Petrus. Paulus doorziet de consequenties van Petrus' houding. Hij houdt niet van sussen, goed praten; hij reduceert het niet tot een meningsverschil over kerkelijke politiek. Maar Paulus weet dat hier het rechte verstaan van het Evangelie de mist in gaat. Het Evangelie wordt van zijn kracht beroofd. De mens wordt weer teruggeworpen op de werken van de wet. Paulus is niet moede geworden telkens weer nadruk te leggen op de grondtoon van het Evangelie: gerechtvaardigd alleen door het geloof in Christus Jezus. Petrus weet dat ook. In Jeruzalem is die grondtoon gehandhaafd en is principieel gebroken met het onderhouden van de Joodse wet. En nu in Antiochië weer terugkeren tot achter dit principiële besluit en daarmee een streep halen door het Evangelie van zalig worden puur uit genade? Petrus is te bestraffen. Hij maakt zich schuldig aan veinzerij.
Luther zal later zeggen dat „Petrus' houding een verloochening van Christus, een verachten van Zijn bloed, ja een bespotting van de Geest" was. Is dat niet veel te scherp? Maar hier moet het kwaad in de wortel worden aangetast. Dit tolereren is de gemeente, uit genade zalig worden, weer brengen op de weg van de wet als weg ter zaligheid. Daarom beter Petrus in het aangezicht weerstaan dan de ogen voor de Heere God neer te slaan, Die dit kostelijk evangelie „alleen uit genade" Paulus deed ontdekken, het hem deed prediken om daarop de gemeente te funderen. Liefde tot Gods waarheid is de drijfveer van Paulus' houding tegenover Petrus, die daarmee van zijn voetstuk wordt gehaald alsof hij onfeilbaar zou zijn.
Bovendien is de consequentie van Petrus' handelwijze dat zo de eenheid van de gemeente wordt gebroken. Petrus bevordert door zijn optreden twee typen gemeenten: Joods-christelijke en heidens-christelijke respectievelijk eerste- en tweederangs gemeenten! „Gescheiden avondmaalsviering is de denkbaar pijnlijkste breuk in het leven der Gemeente: dan is de kern van het lichaam van Christus aangetast en ziek geworden." Petrus dreigt de voortgang van het Evangelie en de ontplooiing van de gemeente tegen te staan. De diepste consequentie: verloochening van Christus. Petrus, broeder, keer terug; ik bestraf u uit liefde tot de waarheid, opdat Gods waarheid blijft zegevieren en daardoor de eenheid van de gemeente wordt bevorderd.
Welke conclusies moeten we trekken uit deze geschiedenis?
Allereerst wel dat het nauw steekt met zalig worden uit genade alleen. Er kan en mag niets van ons bijkomen. Niets dat ook maar lijkt op wetsonderhouding alsof we daardoor voor de Heere wat zouden zijn of worden. Niet onze kerkelijke activiteiten en niet ons opkomen voor de traditie noch onze ijver voor welk systeem, ligging of partij ook brengt ons dichter bij de verlossing. Het is Christus alleen en Christus altijd. Hij is de enige en de volkomen grond. Dat blijft Hij en wordt Hij steeds meer. Wee wanneer we elkaar aan andere criteria zouden binden. Als dit éne criterium „uit genade alleen" dan ook maar zonneklaar blijkt!
Vervolgens: dit Evangelie plaatst in de waarachtige vrijheid en doet niemand ontzien, die dit Evangelie ondermijnt. Die vrijheid is meer dan apostolische waardigheid en ambtelijke autoriteit. Paulus staat in die vrijheid en Petrus tast die vrijheid aan. Paulus zag dat Petrus bezig was de gemeente weer een slavenjuk op te leggen (Gal. 5:1 ) . Daarom zijn felle reactie. Wordt er vandaag in en uit die vrijheid geleefd?
Of wordt er nog geparadeerd met slavenjukken?
Nog een andere conclusie: alleen de waarheid van het Evangelie bevordert de eenheid. Echte eenheid is in de waarheid gegrond! De waarheid groeit niet uit de eenheid, maar de eenheid uit de waarheid. Wandelen wij recht naar de waarheid van het Evangelie? Dat is beslissend voor de waarachtige eenheid.
Tenslotte - niemand staat boven de ander. Allen hebben we te buigen onder het juk van Christus. Terecht is onlangs geschreven: „Zoals Paulus Petrus weerstaan heeft, zo dient men in de kerk te allen tijde gezagsdragers, kerkleiders en concilies te weerstaan als de waarheid van het Evangelie in het geding is, terwille van de eer van God, het heil van de zielen, de eenheid van de kerk, die gefundeerd is in het Woord alleen."
Kunt u van harte zingen, daaruit leven en u daarin verblijden:
Uw waarheid heeft noch paal noch perk.
Maar streeft tot aan het hoogste zwerk.

J.H.V.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen