Eenzaamheid (I)

Ik wil met u wat nadenken over eenzaamheid. De stimulans hiertoe kreeg ik tijdens het lezen van het mooie boekje van Elisabeth Elliot: Eenzaamheid; wildernis of weg tot God? Het is in 1992 uitgegeven bij J.J. Groen en Zoon te Leiden. Dit boekje is een aanrader voor allen, die met eenzaamheid tobben. Ik geef u geen afgewogen verhaal, maar probeer praktisch en pastoraal een aantal overwegingen te geven in de hoop dat we daaraan wat hebben en er in onze situatie wat mee kunnen doen. Al zet het alleen maar aan tot nadenken over wat eenzaamheid is.

Een beschrijving van eenzaamheid
We kennen allen van tijd tot tijd gevoelens van eenzaamheid. Zelfs in goede huwelijken kunnen gevoelens van eenzaamheid ervaren worden. Al is het huwelijk bedoeld als de principiële opheffing van eenzaamheid, er zijn momenten dat we ook binnen het huwelijk door gevoelens van eenzaamheid heen moeten. Nu zijn niet alle mensen eenzaam. Gelukkig niet. Als we van tijd tot tijd met gevoelens van eenzaamheid te kampen hebben, wil dat nog niet zeggen dat we eenzaam zijn. Er zijn inderdaad eenzame mensen. Ze zijn er meer dan wij denken. In onze maatschappij komt veel eenzaamheid voor. Vooral onder ouderen kan de eenzaamheid groot zijn. Alleen zijn is een gevoel van gemis. Je mist anderen. Je mist de ander, van wie je zoveel gehouden hebt; met wie je gepraat, gehuild en gelachen hebt; met wie je lief en leed hebt gedeeld. Die ander, die er nu niet meer is, maar met wie je zoveel fijne dingen samen hebt beleefd. Of je mist die ander met wie je graag zoveel zou willen delen en met wie je samen wilt zijn, maar die ander is er niet. Hij of zij is niet je leven binnengekomen. Je gaat eigenlijk min of meer alleen door het leven.
Gevoelens van eenzaamheid zijn diepe en pijnlijke gevoelens. Het is alsof we geen wortels hebben in deze wereld. Alsof we niet wortelen in dit aardse leven. Echte eenzaamheid is dat we vervreemd zijn van ons eigen, concrete bestaan. We hebben de macht over en de greep op ons bestaan verloren. We gevoelen ons een persoon zonder herkomst en zonder toekomst. Waar leven we voor? Voor wie ben ik bezig? Waarom zou ik me nog inspannen? Voor wie en wat? Wat voor zin heeft het alles? Wat voor zin als je zoveel uit handen is geslagen? Zo wordt het eenzaam zijn als een wildernis beleefd. Een dooltocht door een woestijn, waar niets te beleven en te genieten valt. Maakt het wat uit welke kant ik op ga? Overal is de wildernis. Ik kom er toch niet uit. Ik ben gedoemd om erin rond te blijven dwalen. Het vliegt me aan met een kracht, die me benauwt. Ik word er angstig van. Maar kan dit leven heten? Nee. Dat weten we ook wel. Maar wat als we ons zo hopeloos verloren gevoelen in de wildernis van gedachten en gevoelens en we er geen orde en structuur in kunnen aanbrengen, omdat de krachten van de eenzaamheid ons te sterk zijn?

Vorm van lijden
Eenzaamheid is een ernstige vorm van lijden. Totale eenzaamheid wordt ervaren als een schaduw van de dood. Overigens begint eenzaamheid vaak daar waar we moeten lijden. Er zijn vele vormen van lijden. Als mensen in een concrete vorm van lijden ook nog eenzaam zijn, is dat dubbel lijden. Als we lijden door rouw en we voelen ons zo mateloos eenzaam, is dat een wildernis waardoor we dreigen te verstikken. We gevoelen ons maar niet eenzaam, we zijn het. Een-zaam, een-samen: en een is niet samen. Het lijden is een ervaring van de wildernis en in de wildernis en hoe die wildernis er uit ziet, wordt door ieder voor zich ervaren. Wat zijn we kwetsbaar. Het is niet om uit te houden. We weten het: zo kan ik niet verder. Dit moet veranderen. Ik moet verder, maar hoe? Ik vrees ervoor. En toch moet ik.

Gebrokenheid door de zonde
In de eenzaamheid ervaren we hoe ernstig en hoe diep de gebrokenheid is als gevolg van de zonde. Een gelovig mens weet dat het ten diepste door de zonde is gekomen dat we allen alleen zijn komen te staan.
We wéten dat. Daarom is de ervaring van het alleen zijn op zichzelf geen slechte zaak. Het wordt ernstig als we door de eenzaamheid zo bevangen, gevangen, beheerst worden dat we er niet meer uit kunnen komen, ook niet voor bepaalde tijden. We raken vast in de eenzaamheid en daar gaat een mens min of meer aan kapot. In de gemeente moeten wij ook in dit opzicht oog en hart voor elkaar hebben. Een bezoekje, een attentie, even oprechte aandacht kunnen zo veel goed doen.

Toevlucht in eenzaamheid
Er is een toevlucht in onze eenzaamheid. Dé toevlucht is de Heere Zelf. Door de zonde zijn we van Hém vervreemd. Vervreemding van God brengt altijd eenzaamheid mee, al neemt deze vervreemding van de levende God allerlei vormen en gestalten aan, die niet direct als eenzaamheid worden onderkend. Agressiviteit bijvoorbeeld kan wel degelijk een uiting van eenzaamheid zijn. Maar als we God maar beginnen te kennen is dat al een eerste doorbreking van de eenzaamheid. God zorgt voor de Zijnen. Hij is een Vader voor Zijn kinderen. Ook de eenzaamheid mogen we op Hem werpen omdat Hij ook in onze eenzaamheid voor ons wil zorgen. God zorgt werkelijk voor ons. Hij zorgt ook voor Zijn kinderen, die zich eenzaam gevoelen. De zorg van God blijkt bijvoorbeeld hierin dat Hij ons doet zien dat we niet tot de eenzaamheid veroordeeld zijn. Eenzaam zijn is een feit in het leven van velen. Het feit van het zich eenzaam gevoelen moet niet door anderen worden weggepraat. Dat helpt niets. Het helpt de ander niet.

Aanvaarden van eenzaamheid
We moeten beginnen met het aanvaarden van de gevoelens van eenzaamheid als die veroorzaakt zijn door gebeurtenissen buiten onze schuld. Als wij een geliefde verloren, of in idealen en verlangens van samen-zijn teleurgesteld bleven, moeten we niet gaan wrokken, maar trachten te verstaan wat de Heere wil met ons leven. Welke taken heeft Hij nu voor mij weggelegd? Wat wil de Heere van mij in deze fase van mijn leven, waarin ik het lijden moet aanvaarden en verwerken?
Het aanvaarden van eenzaamheid uit Gods hand is moeilijk. Maar het kan als we het aanvaarden uit Zijn hand. We hebben tijd nodig om naar deze aanvaarding toe te groeien. Dat gaat niet buiten de Bijbel en het gebed om. De Heere gunt ons die tijd. Hij gaat vaderlijk om met allen die Hem vanuit hun nood aanroepen. Hij spaart ons niet steeds voor het lijden, maar Hij doet ons een weg gaan in het lijden, met Hem. Hij gaat mee.
Het aanvaarden van eenzaamheid opent de weg voor de omvorming van eenzaamheid en verdriet, zodat we er niet in onder gaan, maar er taken in gaan zien. We zijn niet veroordeeld tot de zinloosheid van ons bestaan, al kunnen gevoelens van zinloosheid heel diep gaan. Je kunt er angst voor hebben.
Er is een liefhebbend Doel achter eenzaamheid en lijden. Het liefhebbend Doel moeten we weer in het oog krijgen als we gegrepen zijn door de ervaring van de zinloosheid van alles. Zelfs in de scherpte van het lijden is een grote tederheid aanwezig. Daarom houdt eenzaamheid ook een opgave in. Ja, eenzaamheid kan zelfs als een gave worden verstaan.
Daarover een volgende keer wat meer.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen