Wat blijft er van de preek hangen? (I)

Waarover gaat het?
Van de beluisterde preken blijft doorgaans niet zo veel hangen. Van tijd tot tijd horen we een preek, die ons meer aanspreekt en bezig houdt dan vele andere preken. Daarmee is niet gezegd, dat die andere preken slecht zijn. Het is een feit, dat de ene preek meer blijft hangen bij de hoorder dan de andere. De klacht is vrij algemeen, dat men van de preken niet zo veel kan onthouden. Of dat aan de preek ligt of aan de hoorder laat ik nog even in het midden. Maar elke predikant kan in de gemeente de wens horen, dat men graag de preek wat beter zou willen onthouden. Om enige lijn in de beide artikelen te houden, die ik aan dit thema wijd, gaan we eerst in op de prediker en de preken en daarna op de hoorder. We doen dat positief. Met een negatieve benadering wordt nimmer een zaak verbeterd.

Een ervaren collega over het thema
Wil een preek onthouden worden en doorwerken in de week na de zondag, dan moet die preek ook te onthouden zijn.

In het laatste nummer van het theologisch tijdschrift Theologia Reformata (december 1993) schrijft dr. A. van Brummelen in zijn Reflexen (op bladzijde 388): „Wij luisteren nogal eens naar preken. Het bedroeft ons zeer, dat je er zo weinig van terug kunt vertellen. Een heldere structuur zou de memorisatie dienen". Van Brummelen schrijft deze regels in een pleidooi voor de handhaving van een gedegen, klassieke opleiding voor predikanten. In dat verband zegt hij ook: „Juist door een goede klassieke vorming leert men een perfecte taalbeheersing en een methodische denktraining".

Duidelijke boodschap en verkondigingsspits
Het houdt mij de laatste tijd steeds meer bezig dat elke preek een glasheldere boodschap moet brengen. En ik zou bijna als slogan neerschrijven: Eén boodschap per preek! En de boodschap moet niet ondersneeuwen in een zich al maar uitbreidend woordgebruik. Ook in de preken toont zich in de beperking de meester. Elke preek moet dus een duidelijk omschreven verkondigingsspits hebben. Een predikant moet niet gaan preken als hij niet in één regel de boodschap van zijn preek, de verkondigingsspits kan formuleren. Dat vraagt training van de predikers. Maar die training loont! Predikanten dienen hun hoorders geweldig als ze hun preek structuur geven. Een heldere en tegelijk eenvoudige structuur: dat is het ideaal. En het moet het ideaal blijven. Het kan altijd nog beter. Er werd eens aan een ervaren predikant gevraagd wat hij zijn beste preek vond. Hij dacht even na en antwoordde: de volgende! Het antwoord getuigde van wijsheid en van het besef van een diepe afhankelijkheid van het licht van de Heilige Geest.

Vanuit de boodschap de (vorm van de) preek
Vanuit eigen ervaring kan ik zeggen, dat wanneer je de boodschap van een tekst of van een perikoop uit de Bijbel duidelijk hebt gezien, de preek zich daarbij aansluit. De preek groeit uit de voor je zelf verstane boodschap. Als de Heilige Geest ons het licht wil geven om een tekst te verstaan, wil Hij ons ook een preek schenken, die een geschikt instrument is om de boodschap door te geven en over te dragen. Daartoe moeten wij als predikers ons wel inspannen. De beste krachten en het beste denkvermogen moeten daarbij worden gebruikt. Een preek maken is een enorme opgave en het vraagt veel inspanning en energie. De leden van de gemeente hebben daar meestal weinig weet van en ik denk dat ze dat ook niet hoeven te hebben. Als ze maar getrouw voor hun predikant bidden, dat hij bij de voorbereiding van de preken het licht van de Heilige Geest mag ontvangen.
Een duidelijke boodschap en een heldere verkondigingsspits geeft aan de preek macht en gezag. Zo'n preek spreekt in zekere zin voor zichzelf. Het Woord van God klinkt er in met macht. De horende gemeente komt onder het beslag van het Woord. Zij wordt door het Woord gegrepen en het Woord gaat werken in de hoofden en in de harten.

Toch thema en verdeling
Dus: een duidelijk omschreven boodschap. Daarom pleit ik voor preken met thema en verdeling. Verstaan we voor ons zelf als predikers wel de boodschap en zien we wel de verkondigingsspits, maar lukt het een keer niet om bij het geformuleerde thema een goede verdeling te vinden, dan is dat op zich niet zo schadelijk. Want in de verdeling moet het thema op natuurlijke wijze worden ontvouwd.

Niet te vol
En de preek moet niet te vol zijn. Vooral beginnende predikers hebben de neiging te veel in één preek te willen zeggen. Voor de jongste en de oudste hoorders in de gemeente is een (over)volle preek moeilijk te verwerken. Tijdens het zich inspannen om toch de preek te blijven volgen, wordt men soms zo moe, dat ook vergeten wordt wat in een eerdere fase van de preek wel werd opgenomen. Dat wordt als het ware uitgewist door het te veel en te vol.

De lengte
Zo komt de vraag op, hoe lang een preek mag zijn. De enkele keren, dat ik zelf onder het gehoor van collega's mag zitten, verbaas ik me er steeds vaker over welke processen er allemaal op gang komen bij het luisteren naar een preek. Op die processen ga ik nu niet verder in, maar als resultaat van overwegingen bij het luisteren blijven als kernwoorden steeds hangen: kort, eenvoudig, sober. Een preek kan niet eenvoudig genoeg zijn. Wie zelf als prediker wel eens hoorder is, krijgt veel bewondering voor de leden van de gemeente, die doorgaans twee keer per zondag een preek tot zich nemen. Nu kan men in het horen geoefend worden. Er mag inspanning van de luisterende gemeente worden gevraagd. Maar de gemeente mag in het horen en verwerken niet overvraagd worden. Hoe lang een preek moet zijn? Ik denk dat we niet over het half uur moeten heen gaan. Het zou een goede zaak zijn als predikanten zich aanwennen om ongeveer een half uur te preken. Als een preek werkelijk zo goed en grondig mogelijk is voorbereid, kan men in een half uur de boodschap van een tekst op een uitgewerkte wijze brengen! Te kort preken is af te wijzen. Twintig minuten voor een preek lijkt me echt aan de te korte kant. Bepaalde aspecten van de te verkondigen boodschap moeten dan onderbelicht blijven en dat kan niet de bedoeling zijn.
Het volle Woord van God moet gebracht worden. Daar heeft de Heere recht op en de gemeente heeft er recht op. En als het eens een paar minuten over het half uur heengaat, is dat niet zo erg. Maar drie kwartier tot bijna een uur preken: het is echt te veel van het goede en het werkt daarom averechts uit bij de hoorders!

Voorbeelden in de preek
Elke dienaar van het Woord heeft een eigen manier van preken. Dat moet althans zo zijn. We moeten anderen niet gaan na doen, maar woekeren met de gaven, die de Heere aan elk van Zijn dienaren heeft geschonken. Beeldend preken is aan te bevelen. Maar het gebruiken van te veel voorbeelden in een preek is weer af te raden. Want de mensen onthouden dan wel de voorbeelden, zeker wanneer die raak gevonden zijn, maar het gevaar is dat ze de eigenlijke boodschap op het tweede plan zetten. Voorbeelden hebben slechts één functie: het dienen van de boodschap en het verwerken van de boodschap zo gemakkelijk mogelijk te maken.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen