Geloofsopvoeding in gezin, school en kerk (I)

Opvoeding vraagt toerusting
De belangrijkste taak van ouders is de opvoeding van hun kinderen. Voor christenouders is dat vooral een onderwijstaak. Ze hebben bij de doop van hun kinderen beloofd dat ze hen naar hun vermogen zullen onderwijzen en doen onderwijzen in de waarheid van God en hun kinderen een voorbeeld van een christelijke levenswandel te geven. Dat betekent per definitie dat opvoeding in christelijke gezinnen geloofsopvoeding is. Deze geloofsopvoeding raakt alle terreinen uit het leven van de ouders en de kinderen. De geloofsopvoeding raakt het totale leven: in gezin, school, maatschappij en kerk.
Opvoeden is een moeilijke bezigheid en het verbaast me de laatste jaren meer en meer dat er nauwelijks in het onderwijs aandacht gegeven wordt aan christelijke pedagogiek. Vele christenouders weten zich slecht tot matig echt toegerust om de zware taak van de geloofsopvoeding ter hand te nemen. Nu kan men zeggen dat het aankomt in de opvoeding op de vreze des Heeren van de ouders, op het voorbeeld van geloof en hoop en liefde, dat ze aan hun kinderen hebben te geven. Ze zullen hun kinderen een voorbeeld van een christelijke levenswandel willen geven. Maar dit is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Opvoeden is een kunst, die niet alleen van de zegen van de Heere afhankelijk is; dat allereerst, maar die ook een bepaald inzicht, een wetenschap vraagt en waarvoor men toegerust moet zijn. Zelf heb ik deze toerusting om op te kunnen voeden in de loop van de jaren meer en meer gemist en ik weet dat vele ouders dezelfde ervaring hebben. Men probeert naar beste weten te handelen en men weet zich verantwoordelijk tegenover God en men laat zich terecht leiden door de liefde. Maar elke tijd vraagt een eigen benadering. Wat moet je doen? Wat moet je laten? Wat mogen de kinderen wel en waar ga je nee zeggen en waarom zeg je nee? En hoe pas je de grondbegrippen van het Woord van God toe in de opvoeding? Hoe vertaal je die concreet in het gezinsleven, waarin zo veel aan de orde is? Hoe benader je de kinderen, want elk kind is uniek en heeft een eigen aanpak nodig. Wij kunnen veel respect hebben voor veel ouders, die ondanks het gemis van een grondige kennis van de grondbegrippen van een christelijke opvoeding toch er in slagen op dikwijls voorbeeldige wijze aan de geloofsopvoeding gestalte te geven. Het is inderdaad de zegen van de Heere. Zijn genade over ons en onze kinderen, dat de opvoeding tot vrucht mag hebben dat onze kinderen de goede keuze voor de Heere en Zijn dienst gaan doen en dat hun harten geopend werden voor de Heere van het Evangelie en het Evangelie van de Heere. Toch moet ook gezegd worden, dat de opvoeding kan mislukken. Het is de werkelijkheid mooier voorstellen dan ze is wanneer we dit zouden verzwijgen.

Boek van Hofland over geloofsopvoeding
Drs. P.D. Hofland - lid van onze kerken - heeft in 1993 een heel mooi boekje geschreven dat ik alle ouders aanbeveel. Hij gaat heel concreet in op de geloofsopvoeding in gezin, school en kerk. In alles proeven we dat hier een christen en een deskundige aan het woord is. Hofland heeft jarenlange onderwijservaring, hij is pedagogisch geschoold en heeft ook nog de theologische studie afgerond. In een aantal artikelen wil ik op de inhoud van dit boekje nader ingaan. Vanwege het belang van de zaken, die aan de orde komen, volsta ik niet met een recensie, maar wil de belangrijkste lijnen uit het boek aan u doorgeven. Het boek is ook heel praktisch gehouden. Achter bijna elk hoofdstuk is een uitvoerige handreiking voor de praktijk opgenomen. Het boek is uit de praktijk ontstaan naar aanleiding van vragen van ouders.
Het boek bestaat uit vijf hoofdstukken. I. Een eerste verkenning. II. Waar gaat het om in de geloofsopvoeding? III. Geloofsopvoeding in het gezin. IV. Kind en school. V. Kind en kerk.

De doorwerking van de secularisatie
Uit verslagen van gesprekken met jonge kerkverlaters blijkt telkens weer dat het merendeel van hen thuis nauwelijks of geen echte geloofsopvoeding heeft gehad. Er werd thuis over geloof en kerk nauwelijks gesproken en de kerkgang was tot een gewoonte en sleur geworden. De jongeren spreken over een „leegte" en een gedurig „zwijgen" als het over kerk en geloof in het gezin gaat. In de puberteit kan dat tot een crisis leiden. Als het christelijk geloof voor hen geen zinvolle betekenis heeft, haken ze resoluut af en zoeken de zin van hun bestaan in de wereld van het werk, de sport, de ontspanning maar in elk geval in een wereld zonder God.
Hofland gaat diep in op de secularisatie, de verwereldlijking van het leven. God heeft geen plaats meer in het denken en gevoelen en Hij komt niet meer voor in het openbare leven. Het Woord van God is niet meer bepalend voor denken en handelen. De invloed van het christendom is zeer marginaal geworden. Sinds de zestiger jaren is deze omslag in de westerse cultuur aanwijsbaar. Voor veel kerkgangers is dan ook de periode van „de zekerheid van het geloof" voorbij. Als het Woord van God zijn gezag verliest, wordt het geloof tot een betwijfeld geloof. Cultuurfilosoof Van Peursen heeft getracht de veranderingen in geloven en denken te verklaren. Het geloven-van-mensen-uit-het-verleden is voor hem een vorm van mythisch denken uit een cultuurperiode dat de wetenschap nog niet zo ver was gevorderd en veel nog niet kon verklaren. Voorbeelden van mythisch denken in de Bijbel zijn volgens hem de wonderverhalen, de maagdelijke geboorte van Christus en zelfs de lichamelijke opstanding van Christus. Wij hebben nu het niveau van het mythisch denken verloren en daarvoor is het functioneel denken in de plaats gekomen. Wat het menselijk verstand te boven gaat, wordt afgewezen.
Terecht merkt Hofland bij deze uiteenzettingen van Van Peursen op dat Van Peursen denken en geloven verwart. Dat lijkt mij trouwens één van de feilen van de moderne theologie te zijn, dat men denken en geloven zo door elkaar heen haalt zonder juiste begripsbepalingen, dat veel van de verwarring mede hieruit is te verklaren.

Een „ontgelovingsproces"
Maar de desoriëntatie is er. Er is een omslag gekomen van zekerheid naar godsvervreemding, onkerksheid en kerkverlating. Er is geen sprake meer van eenheid-van-geloven. Onzekerheid en twijfel zijn authentieke kenmerken geworden van hedendaags geloven en kerk zijn. Kuitert noemt het geloven een „zoekmodel". De secularisatie werkt door in het leven van de kerkgangers. De Hervormde predikant Nijssen noemt het gevoel van mensen dat geloven nergens meer op slaat en niet meer mee is te maken het ontgelovingsproces. Een groeiend aantal kerkgangers zit in dit ontgelovingsproces. God zegt hun eigenlijk niets meer. Het is erg om neer te schrijven, maar het is wel de realiteit. Het maakt voor hen ten diepste geen verschil of ze wel of niet geloven. Dit ontgelovingsproces - je kunt over de term twisten, maar ik vind hem wel knap gevonden - vindt dus plaats bij mensen binnen de kerk.
De volgende keer verder.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen