Een standaardwerk over spiritualiteit (III)

Gereformeerde spiritualiteit
Hoe vult prof. dr. W.H. Velema de Gereformeerde spiritualiteit in? We zagen dat hij het kenmerkend voor Gereformeerde spiritualiteit acht dat de geloofsinhoud en de geloofsdaad op elkaar betrokken zijn. Het wat we geloven bepaalt hoe we geloven. En voor de inhoud van het geloof zijn we op Gods Woord aangewezen.
Prof. Velema noemt vijf punten, die voor Gereformeerde spiritualiteit karakteristiek zijn. Hij meent met die vijf aanduidingen de beslissende momenten uit Gods openbaring beschreven te hebben.
1. We belijden dat God als de Soevereine de Schepper is van hemel en aarde. Aan onze kant komt daarmee overeen een besef van afhankelijkheid, onderworpenheid in liefdevolle gehoorzaamheid aan Zijn wil en zo aan de Heere Zelf.
2. God openbaart Zich aan ons door Zijn spreken, handelen in en door de Heilige Schrift. Deze openbaring van God over Zichzelf en over ons is noodzakelijk. Hiermee correspondeert van onze kant het geloof.
3. Er is Gods genade voor schuldige mensen. Dan moeten we spreken over onze verdorvenheid en verlorenheid. God bereidt de verlossing in Jezus Christus. Redding uit de zonde van Gods kant en gelovig aanvaarden van de genade aan onze kant zijn hiervoor karakteristiek.
4. Er is het werk van de Heilige Geest Die ons het door Christus verworven heil toepast. De Geest vernieuwt ons tot geloof en heiligt ons leven, waardoor wij tegen de zonde gaan strijden. Het gaat hier dus over het werk van de Geest in ons, waardoor wij deelhebben aan Christus in de gemeenschap van de kerk.
5. Er is de belofte dat Jezus Christus Zijn werk voleindigt. Alles wat wij hier ontvangen, draagt het stempel van de voorlopigheid. De volkomenheid moet nog komen. We leven in de spanning van het Maranatha: Jezus, kom! De belijdenis van de wederkomst en de gespannen verwachting van de kerk zijn hier karakteristiek.
Deze Gereformeerde spiritualiteit is eigenlijk in vijf woorden samen te vatten:
- afhankelijkheid in liefdevolle gehoorzaamheid;
- geloof in de openbaring van God;
- gered worden door de genade in Christus;
- vernieuwd worden door de Heilige Geest tot de gemeenschap met Christus en Gods volk;
- verwachting van de voltooiing van de verlossing door Jezus Christus.
Prof. Velema wijst erop dat deze typeringen innerlijk samenhangen. Men kan ze niet los, per stuk, verkrijgen. De vijf facetten vormen een totaliteit. „Het boeiende van dit spirititueel gehalte is juist de innerlijke samenhang tussen de verscheidenheid van de facetten. De verscheidenheid doet geen afbreuk aan de eenheid. Omgekeerd heft de eenheid de verscheidenheid niet op" (Spiritualiteit, 421).

Spiritualiteit en bevinding
Dit leven in de Gereformeerde spiritualiteit is een leven, waarin Christus regeert en dat zich geheel afspeelt in het krachtenveld van de Heilige Geest. Het gaat om het vervuld zijn met en de leiding van de Heilige Geest. Dan vallen termen als bevinding en ervaring. Ervaren ziet op het ondervinden van bepaalde dingen en het resultaat daarvan. Ervaring is een zaak van heel de mens, dus van het hart. Ervaring met religieuze inhoud raakt de relatie tot God. Wij kunnen dat ook bevinding noemen. Bevinding is te omschrijven als datgene wat een mens ondervindt als God de Heilige Geest met het Woord in hem werkzaam wordt. Het gaat dan om geestelijke ervaringen. Bevinding zegt dat de Geest er de Oorsprong en Bewerker van is. Gods Geest doet het ons ondervinden. Ook de heiliging als vrucht van de Geest behoort tot deze bevinding.
De termen spiritualiteit en bevinding hebben niet precies dezelfde inhoud. De bevinding is wel mede een zaak van spiritualiteit. En omgekeerd: spiritualiteit gaat niet buiten bevinding om. Spiritualiteit ziet op meer dan bevinding alleen. Maar bevinding is niet denkbaar zonder spiritualiteit. Zij is gestalte van spiritualiteit, al is zij niet de enige gestalte ervan (zie Spiritualiteit, 424).

Spiritualiteit en praktijk
Tegenover het geschenk van de Gereformeerde spiritualiteit hebben wij verantwoordelijkheid. Het komt op het ontvangen en bewaren van deze spiritualiteit aan. Het gaat om de oefening in de godsvrucht. De oefening in de godsvrucht kunnen we zien als vrucht van de werkzame kracht van God in ons. Deze oefening dient tegelijk om ons bij het heil te bewaren, ons er uit te doen leven en ook om in de beleving ervan te groeien.
Oefeningen in de spiritualiteit vragen tijd en tucht. Spiritualiteit zet aan tot actie, maar het ontvangen, bewaren, beleven en groeien vraagt ook om actie. De tucht omvat regelmaat en discipline. We moeten er tijd voor vrijmaken. In onze tijdsbesteding moeten we tucht aanbrengen. En tucht moet weer resulteren in tijdsbesteding. Wie geen tijd besteedt aan de omgang met God, besteedt zijn tijd verkeerd en lijdt onder een groot gebrek aan geestelijke tucht. Achter onze inspanning moet toewijding zitten. De toewijding - door de liefde - geeft ons de kracht om het offer te brengen van loslaten en opgeven. Zonder de Heilige Geest slagen we er niet in om tucht in ons leven te brengen of tijd vrij te maken voor de dingen van de Geest. Tucht en tijd behoren bij een geestelijk proces. Van groot belang is een goede organisatie en ook de gemeenschappelijkheid kan niet gemist worden. Het kader van de oefening in de godsvrucht, het spirituele leven omvat dus organisatie in dienst van de Geest. Dit kader moet dan wel nader worden ingevuld. Twee essentiële gestalten in het leven van de gelovige zijn voor de oefening in de godsvrucht onmisbaar. Het zijn het lezen van de Bijbel en het gebed. Het Bijbellezen moet plaatsvinden in een vaste regelmaat. Minstens drie keer per dag lezen uit de Bijbel is aan te bevelen en dan moet de rijke gevarieerdheid van heel de Schrift aan de orde komen. Het gebed is onder andere uitdrukking van onze betrokkenheid bij de zaak van God en dienstbaar aan de komst van Gods Koninkrijk. Verder zijn te noemen als middelen om de spiritualiteit te oefenen en er verder in te komen: de kerkdiensten, het mediteren, de eredienst in het gezin. Ieder moet dit voor zichzelf invullen. Maar dat moet dan wel worden gedaan!

Een volgende keer willen wij ons bezighouden met andere vormen van spiritualiteit die er zijn binnen het geheel van het christendom, maar die toch niet gelijk zijn aan de Gereformeerde spiritualiteit. We denken aan de spiritualiteit van de evangelischen, van de charismatici en zelfs aan de (moderne) Roomskatholieke spiritualiteit. Daarover staan ook boeiende hoofdstukken in het standaardwerk over Spiritualiteit.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen