De Lutherroos

Het geheim van de roos
Een van de symbolen die Luther koos om zijn theologie tot uitdrukking te brengen is de roos. Men kent haar als de Lutherroos. We mogen op goede gronden aannemen dat de roos in het familiewapen van het geslacht van Luther voorkwam sinds 1413. Er stonden in dit wapenschild boven elkaar twee witte rozen naast een halve kruisboog. Luther heeft dit teken van de roos overgenomen als een merkteken voor zijn eigen boeken. In een uitgave van het Oude Testament die in 1519 in Wittenberg verscheen, treffen we de Lutherroos aan samen met een afbeelding van het overwinnende Lam Gods. Daaronder staan de woorden die vertaald luiden: Dit teken is een getuigenis dat zulke boeken uit mijn hand komen, want er zijn vandaag velen die zich beijveren om valse drukken te bezorgen en boeken te bederven. Gedrukt te Wittenberg. Opmerkelijk is de nevenschikking van Luthers zegel met de afbeelding van het Lam Gods. Men ziet dat het zijn bloed stort in een avondmaalskelk. De kruisvlag draagt het als teken van de overwinning. Het plaatje herinnert aan het visioen van Johannes op Patmos, die het Lam zag, „staande als geslacht". Daarnaast plaatste Luther de afbeelding van de roos, waarboven hij de letters van zijn eigen naam zette. In een van zijn boeken uit 1519 liet hij de roos ook op het titelblad opnemen. Hij publiceerde een preek die hij in Wittenberg gehouden had toen hij daar met Eck in een dispuut was getreden. Deze uitgave is van betekenis omdat zij een van de eerste afbeeldingen bevat van Luther zelf. Hij staat er op weergegeven in de houding van iemand die het woord voert in een stevige discussie. Hij draagt het kleed van de Augustijner monnik. In spiegelschrift staat zijn naam er omheen geschreven: „Doctor Martinus Lutter Augustiner Wittenb.".
Onder deze vroege afbeeldling van Luther treffen we de roos aan. Het is een afbeelding van zijn wapen, maar zij is in dit geval zonder het kruis en zonder het hart, dat we in de latere afbeeldingen wel zien.

„Hij leeft"
Een van de fraaiste weergaven van Luthers zegel treffen we aan in de Lutherhal in Wittenberg waar het museum is ondergebracht dat zoveel kostbaarheden uit het leven van de reformator bevat. Het is de afbeelding van de roos, met daaromheen het woord: VIVIT, dit is: Hij leeft. De levende Christus was voor Luther de enige troost.
Het moet zijn voorgekomen, dat Luther een zeer neerslachtige, wellicht depressieve stemming had. Zijn vrouw merkte dat. Zij sloot de gordijnen. Op Luthers vraag waarom zij zo handelde gaf zij als antwoord: God is blijkbaar dood. Daarop greep Luther moed: God leeft! Christus leeft! Dat was zijn enige kracht.
Wij zouden moeten raden naar de betekenis die Luther hechtte aan het symbool dat hij als zegel uitkoos. Maar gelukkig, hij heeft zelf een duidelijke verklaring gegeven van dit teken. Hij sprak er zelfs over als het symbool van zijn theologie.
In een brief aan Spengler in Neurenberg van 8 juli 1530 gaf Luther een uitleg van de symboliek. Luther was toen in Koburg, waar hij zich als in een woestijn voelde. De rijksdag in Augsburg werd gehouden maar het werd te riskant geacht dat Luther daarheen zou gaan. Daarom kreeg hij onderdak op het gebied van de keurvorst, zodat hij onder diens bescherming viel, terwijl hij in deze omstandigheden zo dicht mogelijk bij de rijksdag in Augsburg was. Men kon hem op de hoogte houden en ook om raad vragen, wat vanuit Wittenberg veel omslachtiger zou zijn geweest.
In die omstandigheden klinkt hetgeen Luther omtrent zijn wapen schrijft bijzonder betekenisvol. We leren in een paar woorden zijn hele theologie kennen.

Symbool van Luthers theologie
Het gedeelte van de brief dat op de roos betrekking heeft, nemen we hier over: „Ik wil de gedachten kenbaar maken die het allereerst bij mij opkomen bij het zien van dit zegel, als een merkteken van mijn theologie.
Het eerste moet een kruis zijn, zwart van kleur in het hart, dat zijn natuurlijke kleur heeft. Op die manier zou ik mijzelf in herinnering roepen, dat het geloof aan de Gekruisigde ons zalig maakt. Want wanneer men van harte gelooft wordt men gerechtvaardigd. En ofschoon het een zwart kruis is, doet het ons sterven. Het moet ons ook pijn doen. Niettemin laat het het hart zijn kleur behouden. Het verderft de natuur niet, dit wil zeggen, het doodt niet, maar het behoudt in het leven. De rechtvaardige zal immers door zijn geloof leven, maar door het geloof in de gekruisigde.
Zulk een hart moet echter in het midden van een witte roos staan, om aan te geven dat het geloof vreugde, troost en vrede geeft. Kortom het plaatst ons in een witte, vrolijke roos. Niet zoals de wereld vrede en vreugde geeft. Daarom moet de roos wit zijn en niet rood. Want wit is de kleur van de geesten en van alle engelen.
Zo'n roos staat in een veld met hemelkleuren. Zulk een vreugde in de geest en in het geloof is een begin van de hemelse vreugde die komt. Zij is nu reeds van binnen aanwezig en in de hoop gevat. Maar zij is niet geopenbaard. En in zo'n veld een gouden ring, omdat deze zaligheid in de hemel eeuwig duurt en geen einde heeft, zij is kostelijker dan alle vreugde en goederen, evenals het goud het kostelijkste metaal is."
Inderdaad treffen we in deze toelichting Luthers theologie in een notedop aan. We kunnen haar afleiden uit de beeltenis die hijzelf had ontworpen.

W. van 't S.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen