Generale Synode van Zierikzee (I)

Inleiding
De verslaggeving in de Wekker van wat er op de Generale Synode van 1995 te Zierikzee wordt gerapporteerd, besproken en besloten, kan niet in die mate actueel zijn, dat de Wekker u als eerste informeert over de belangrijkste beslissingen van de breedste vergadering in onze kerken. In de christelijke dagbladen kunt u meteen de volgende dag lezen van wat er de vorige dag op de Synode is gebeurd.
In de Wekker zetten we de belangrijkste zaken voor u nog eens rustig op de rij. Daarbij moeten we ons sterk beperken. In de Wekker hoeven geen Notulen te worden geschreven. In de rapporten, die de Synode worden aangeboden door deputaatschappen en commissies, staan zoveel belangrijke en wetenswaardige zaken, dat het geen moeite zou kosten om met een uittreksel ervan een aantal nummers van de Wekker te vullen. En dan leest u boeiende stof, die voor iedereen, die hart heeft voor de kerk van de Heere Jezus Christus, van belang is. Wat u dus leest in de hierna volgende verslagen, bevat een selectie van uw verslaggever, door de Synode benoemd, al zullen we trachten zo veel mogelijk het element van subjectiviteit en willekeur uit te schakelen. Maar er moet uit de zeer grote hoeveelheid stof nu eenmaal een keuze gemaakt worden, al krijgt u de besluiten objectief weergegeven.

De eerste dag
Over de opening van de Synode is reeds uitvoerig geschreven in de Wekker. Op de eerste vergaderdag, vrijdag 1 september, werden zoals gebruikelijk een aantal kleinere rapporten afgehandeld.
De Acta van de Synode van 1992 werden vastgesteld. Scriba 1 van de Synode van 1992, ds. P. den Butter krijgt lof van de praeses voor het vele werk dat hij verricht heeft om deze Acta - weergave van al wat er gebeurd is op de Synode van Apeldoorn 1992 - samen te stellen; waardering ook voor de snelheid van werken. Je moet dat kunnen en ds. Den Butter kan het. Ds. J. Westerink staat voor de zware klus om de Acta van de Synode van 1995 te verzorgen en niemand hoeft hem daarom te benijden, maar kan hem alleen maar sterkte wensen voor de komende maanden.
Verder werden op deze dag de rapporten van het moderamen van de Synode van 1992 en van de deputaten voor de uitgave van ons landelijke Jaarboek goedgekeurd. Het werk van deputaten wordt gewaardeerd. Dat u elk jaar weer nieuwe gegevens hebt over al onze kerken met alles wat daarin gebeurt, hebt u aan deze deputaten te danken. Ook het rapport van de deputaten voor de uitgave van de Kerkorde wordt goedgekeurd. Verder werden de zeven commissies van deze Synode samengesteld. Over het werk van deze commissies wil ik nog wat schrijven in een apart artikel. Zonder deze commissies en hun werk tussen de vergaderweken door zou een Synode onmogelijk kunnen functioneren en zo snel - wat is snel? - goed doordachte en voorbereide besluiten kunnen nemen. In zekere zin klopt in het vele vergaderwerk van deze commissies het hart van de Synode.
En een vast onderdeel van de eerste vergaderdag van de Synode is het verzenden van een telegram aan Hare Majesteit Koningin Beatrix. Nadat de tweede scriba, ds. D. Quant, de tekst ervan had voorgelezen, zongen we staande de twee meest bekende coupletten van het Wilhelmus. Burgers van het hemelrijk zijn op aarde getrouw aan het wettige gezag dat door God over hen is gesteld. In de kerk bidden we voor de overheden. Zo was dit een plechtig en ook waardevol moment op deze Synodedag.

Dinsdag 26 september
De eerste volle zittingsweek van de Synode begint op dinsdag 26 september en duurt tot en met vrijdag 29 september. Er wordt op drie dagen 's morgens, 's middags en 's avonds vergaderd. In de loop van de vrijdagmiddag kunnen de afgevaardigden naar huis en omdat Zierikzee niet centraal in Nederland ligt, betekent het voor vele afgevaardigden, vooral voor die uit het noorden en oosten van het land, dat ze een lange reis moeten maken. Door een commissie van de kerk van Zierikzee is het logeren van de afgevaardigden bij leden van de gemeente van Zierikzee voortreffelijk geregeld. De leden van Zierikzee, die huis en hart in gastvrijheid openstellen voor de afgevaardigden, verdienen een woord van hartelijke dank. Bij deze lezen ze dat woord van oprechte dank.
U begrijpt dat het leiden van zo'n vergadering geen kleinigheid is en dat ds. M.C. Tanis als de praeses (voorzitter), hoewel geroutineerd en terzake, er een zware taak aan heeft. Maar hij wordt geassisteerd door een deskundig moderamen en door de preadviseurs van de Synode, de hoogleraren uit Apeldoorn.
Bij de opening op dinsdagmorgen 26 september wordt het overlijden van ds. H.U. Westerterp gemeld. In het gebed wordt de familie aan de Heere opgedragen en ook wordt voorbede gedaan voor zieke predikanten en anderen, die in zware omstandigheden terecht zijn gekomen.
Ds. W. van 't Spijker uit Stadskanaal is onbezoldigd organist van de Synode. We vergaderen in de Nieuwe Kerk. Dat is die kerk, waarvan de toren los staat van de kerk en die toren domineert het stadsbeeld van Zierikzee. Bij wandelingen in de schaarse vrije tijd fungeert de toren als oriëntatiepunt voor de afgevaardigden. In de kerk is vloerbedekking aangebracht afkomstig uit Genemuiden. De bloemen zijn van de kerk van Zierikzee. Het was een hele toer om de geluidsinstallatie in deze grote kerk goed voor elkaar te krijgen. Experts van Philips hebben daarvoor onmisbaar werk gedaan.

Theologische Universiteit
De Synode behandelt het rapport van het curatorium van de Theologische Universiteit. Er ligt een rapport van het curatorium van 23 dichtbeschreven pagina's op A 4-formaat. Er komt geweldig veel voor kijken om een Gereformeerde Theologische Universiteit op niveau gaande te houden. Het werk aan de Universiteit ten dienste van de kerken mocht goede voortgang hebben. Het curatorium en de commissie van de Synode spreken grote dankbaarheid uit voor het door prof. dr. J. van Genderen uitgeoefende professoraat gedurende de periode 13 januari 1954 - 31 augustus 1993. „Het werd gekenmerkt door vroomheid, grote wetenschap, trouw en accuratesse". Drs. W. Meijer en dr. T. Brienen beëindigden hun werkzaamheden aan de Universteit. Tot assistente van prof. dr. H.G.L. Peels werd mevr. dr. A. Drint benoemd.
Ter Synode werden vele vragen gesteld, waarop in eerste instantie geantwoord werd door de rapporteur van de commissie van de Synode, daarna door president-curator ds. J. Oosterbroek, en vervolgens door de rector prof. dr. J.W. Maris en ook nog door anderen.
Vragen werden gesteld over het nieuwe vak gemeente-opbouw. Dit vak gaat een vaste plaats krijgen in het curriculum (leerplan). Uiteraard werd aan gemeente- opbouw de nodige aandacht besteed in Apeldoorn, maar tot nu toe was het geen apart vak. Moet dit vak encyclopedisch bij het kerkrecht worden ondergebracht, zoals het curatorium adviseert (en dit advies wordt door de commissie van de synode overgenomen) of bij de diakonologische vakken, zoals prof. dr. W.H. Velema graag had gezien? In het vak gemeente-opbouw moet volgens de commissie o.a. de bijbelse structuur van het gemeente zijn doordacht worden en het gereformeerd karakter van het vak benadrukt en praktisch ingevuld. Er moet nog een advies van het college van hoogleraren komen.
Verder ging de discussie op de Synode onder andere over de vooropleiding (onze studenten volgen die aan de Universiteit van de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) te Kampen en het curatorium oordeelt daar zeer positief over), over het studeren van buitenlandse studenten aan de Universiteit: ze moeten instemming betuigen met de Gereformeerde belijdenis.
Ook gaat het over het onderwijsklimaat in het licht van overheidsbesluiten en richtlijnen, waardoor de klassieke Gereformeerde theologie onder druk zou kunnen komen staan.
Besluitvorming over het zogenaamde stimuleringsfonds kan nog niet worden afgerond. De commissie moet zich er nog weer mee bezighouden. Het is een nieuw voorstel om financiële tegemoetkoming te geven voor een bepaalde tijdsduur aan bekwame predikanten om zich grondig en wetenschappelijk te verdiepen in de theologie om aldus de kerken te kunnen dienen. Vrijstelling voor een bepaalde tijd en met financiële tegemoetkoming zou een geweldige stimulans vormen om aan zo'n studie te beginnen en die ook af te ronden. Wetenschappelijke studie bij al het werk in de pastorie en de gemeente is een heel zware opgave.

Emeritering van drie hoogleraren
In de middagvergadering beleven we Synodale hoogtepunten. Aan drie hoogleraren, te weten prof. dr. W van 't Spijker, prof. dr. W.H. Velema en prof. dr. J. de Vuyst, wordt op de meest eervolle wijze emeritaat verleend. Voor de genoemde broeders en hun familie zijn het ogenblikken met een bijzondere betekenis. Het emeritaat van prof. Velema zal ingaan op D. V. 1 februari 1996 en van de beide andere hoogleraren waarschijnlijk een jaar later. Prof. Van 't Spijker en prof. De Vuyst zullen dus hun werk aan de Universiteit nog een tijdlang voortzetten.
De broeders worden op hartelijke wijze toegesproken door de voorzitter van de vergadering, ds. Tanis en daarna door de president-curator, ds. J. Oosterbroek en door de rector prof. Maris. Ds. Tanis wijst op het heel bijzondere moment voor de drie broeders. U hebt vele jaren mogen werken aan de Theologische Universiteit. U kon, mocht en wilde werken door de stuwende kracht van de Heilige Geest. God bleef u getrouw onder alle omstandigheden. De relatie van de Universiteit met de kerken dienst onderstreept te worden. Het devies „voor de kerk door de kerk" kwam in uw werk aan het licht. God heeft u geleid tot op dit moment. Het Gode alleen de eer onderstrepen wij vandaag.
Ds. Tanis richt zich tot elk van de drie broeders afzonderlijk. Prof. dr. W. van 't Spijker werd door de Synode van 1972 benoemd als opvolger van zijn schoonvader, prof. J. Hovius. „Uw bijzondere kennis van de kerkgeschiedenis, met name van de Reformatie, hebt u op een duidelijke wijze produktief gemaakt, zodat uw publicaties worden aangetroffen bij onze kerkleden én buiten onze kerkelijke muur. We hopen dat u straks de effectuering van deze emeritering mag meemaken." Het zijn ook ogenblikken van gemengde gevoelens vanwege de ziekte van mevr. I. van 't Spijker. De Heere geve steeds te beleven: „Mijn tijden zijn in Uw hand".
Prof. Velema werd door de Synode van 1965 benoemd als hoogleraar in de vacature van prof. W. Kremer. Bij de aanvaarding van de benoeming vond u destijds rust in art. 13 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis, in de voorzienige leiding van de Heere. En nu, na 29 jaren van intensieve arbeid, mag dit nog de werkelijkheid zijn. U hebt u gegeven. Niets was u te veel. God heeft Zijn trouw bevestigd en het leerling zijn van Christus bent u niet ontgroeid. Tot eer van de Heere en zegen van de studenten en heil van de kerken hebt u uw levensgave gegeven. Hartelijk dank ook voor uw werk op ethisch terrein. Ga door met studeren en publiceren.
Prof. De Vuyst werd in 1988 benoemd in de vacature van de zo vroeg ontslapen prof. dr. J.P. Versteeg. Toen sprak u: „De Heere heeft mij overreed". Zo hebt u uw werk mogen doen. De Heere heeft u hersteld van een nare ziekte. Vol liefde tot het Testament van de liefde en de genade van de Heere ging u uw weg.
Het woord van 2 Thessalonicenzen 3:16 wordt meegegeven en de Synode zingt Psalm 17:4 het tweede gedeelte gewijzigd en daarachter aan Psalm 79:7, ook enigszins gewijzigd.

Ds. J. Oosterbroek houdt een lange toespraak waarin hij met name het wetenschappelijke werk met de publicaties van de scheidende hoogleraren voor het voetlicht brengt. Het voert te ver om dat alles in de Wekker weer te geven. De Gereformeerde theologie en de kerken hebben veel aan deze broeders te danken. Ds. Oosterbroek besluit zijn toespraak met het verwijzen naar de wederkomst van onze Heere Jezus Christus. „In het licht van Zijn naderend komen moge u ook uw werk blijven verrichten in de wetenschap dat uw arbeid niet ijdel is in de Heere".

Prof. dr. J.W. Maris spreekt nu namens de minderheid van het college van hoogleraren! Maar het volledige gewicht van het college is in zijn toespraak aanwezig... Voor de nieuwkomers in Apeldoorn is deze emeritering iets als een breuk, niet om het nu voor het zeggen te hebben, maar om te laten zien hoe ingrijpend het is om u als actieve hoogleraren te moeten zien gaan. We waren op u en uw ervaring aangewezen. Als school staan we midden in de kerken: dat was steeds uw houding. Het ging u om het dienen van de Heere en Zijn kerk. Het snijdt in om u nu zo te moeten laten vertrekken al is er enige fasering in de uitvoering van het besluit tot emeritering.
Ook prof. Maris richt zich tot elk van de scheidende hoogleraren. Prof. Velema vertegenwoordigde een bijzondere veelzijdigheid: dogmaticus, nieuwtestamenticus, ethicus, ambtelijke vakken. U hebt steeds voor ogen gehouden dat het wetenschappelijk karakter van de opleiding van dienaren des Woords een vereiste is. Maar tegelijk benadrukte u de vereiste van vreze des Heeren en godsvrucht. U bracht ook de volle overtuiging van uw persoonlijkheid in het geding als het moest. De last was groot. „Apeldoorn en Velema": die verbinding is straks niet meer zo te leggen. Een van de nadelen van uw persoonlijkheid was dat u niet wat gas kon terugnemen. U gaf alles en wat u deed: daar stond u voor. Een halve verantwoordelijkheid dragen was u niet mogelijk.
Prof. Van 't Spijker is in de bijna 25 jaar van zijn hoogleraarschap een autoriteit geworden, een man van wetenschap in binnen- en buitenland. In het buitenland legde men de verbinding tussen „Apeldoorn en Van 't Spijker". U hebt ook vreugde aan uw werk beleefd. U was vooral de man die dieptepeilingen hebt gedaan door de hele geschiedenis heen. U hebt ons het hart van de Reformatie willen laten zien. U hebt ook de gave om u zelf te kunnen relativeren en meermalen is dat een kostelijke gave.
Uw weg, prof. De Vuyst, is een dikwijls onvoorspelbare weg geweest. Er zit een lijn in door het menselijke heen. Bij u was het de lijn van de gave van het doceren. De mensen hebben altijd van u geleerd. In de gemeenten zijn de sporen aan te wijzen van het onderwijs van De Vuyst. Er is vorming van u uitgegaan. U was bijzonder nuchter met een heel sterke motivatie om niet meer te (willen) zeggen dan het Woord zegt. Met het Woord moeten we het doen en we moeten het zo doorgeven. We zijn dankbaar dat de Heere u voortgeholpen heeft, ook bij ziekte.

Woord van de drie broeders tot de Synode
De geëmeriteerde broeders spreken elk een woord tot de Synode.
Tegen ds. J. Oosterbroek merkt Van 't Spijker op: het is wat vreemd om te zien dat een vroegere catechisant nu „de baas" is. Mijn relatie met Apeldoorn is 50 jaar geleden begonnen. Toen zei mijn vader tegen prof. Van der Schuit: je moet hem niet sparen... De gestalte van Van der Schuit staat nog steeds voor mij. Die man kon en durfde denken al was het soms moeilijk om hem in zijn denken bij te houden. Hij verstond de eenheid van denken en gevoelen. Ook zijn er dankbare herinneringen aan prof. Van der Meiden die met grote eerbied vervuld was voor de Schrift. En vooral is ook mijn schoonvader te noemen: prof. Hovius, een pastor eerste klas. Een man met een warm hart die wist te zwijgen en te spreken. Zijn afscheid op de Synode van 1971 was diep bewogen. Het fundament en het geheim van de kerk ligt in de woorden: „Hebt elkaar toch lief!" Ik ben dankbaar dat ik in mijn eigen werk heb mogen doorgeven wat hen bezielde. De waarheid van het verborgene zal straks openbaar komen. Dat verborgene ligt in Christus. De geschiedenis van de kerk is de geschiedenis van de geheimen Gods in Zijn gemeenten. Waarachtige dankbaarheid is stilte tot God. Het is niet te zeggen wat mijn vrouw in al die jaren voor mij heeft betekend.

Prof. Velema dankt voor de verlening van emeritaat. Tegen ds. Tanis zegt hij: wij zijn uit dezelfde school, broeder. Ik wist niet dat het leerjongere van Christus zijn zo'n diep spoor heeft getrokken in mijn leven als hoogleraar. Aan studeren, doceren en publiceren heb ik veel vreugde beleefd. Ik kreeg de gelegenheid van u als kerken en zo voel ik mij een bevoorrecht mens. Ik mocht ook elke zondag preken. Zonder dat preken zou ik mijn ambt niet hebben kunnen volbrengen. Ik heb ook buiten Apeldoorn mogen optreden. „Onze" theologie moet ook buiten Apeldoorn gebracht worden. Waar ik maar gesproken heb, ik heb me altijd hoogleraar van de Christelijke Gereformeerde Kerken geweten. Ik dank God voor de kracht die Hij mij gegeven heeft, ook na een hartinfarct in 1990. Ik heb tegen de stroom moeten ingaan en dat is me veel zwaarder gevallen in mijn hart dan menigeen denkt. Van binnen uit heb ik het krachtens gevoel en geweten gedaan zoals ik het gedaan heb. Ik zie er nu naar uit van de taak ontheven te worden. Ik kan iets niet half doen. Ik dank naast de Synode ook het curatorium en de president-curator. Het werk dat de curatoren doen, is omvangrijk. Ik heb diep respect voor de tijd en de energie die de curatoren aan de Universiteit besteden.
Geweldige steun heb ik aan mijn vrouw gehad. Ik noem ook mijn ouders. Mijn vader, overleden in 1948, wees mij op de noodzaak van studie. Mijn moeder heeft het mogelijk gemaakt dat ik mijn weg kon gaan. Ze was een vrouw van geestelijke adel in eenvoud van het kind van God zijn. Ik heb grote zorg over het kerkelijke leven! Mijn laatste woord is een lofprijzing op God. De kern van het Evangelie is dat God de goddeloze rechtvaardigt. Aan God alleen komt de eer toe. Dat is de kern van de Gereformeerde theologie en dat blijve zo bij de overgang naar de 21e eeuw.

Prof. De Vuyst zegt dat hij bekend staat als een man van weinig woorden. Dat ik nu niet goed weet wat te zeggen hangt samen met mijn toekomstig emeritaat. Ik weet niet eens of ik de officiële dag wel beleven zal. Ik ben intens dankbaar voor het feit dat de Heere God mij heeft willen gebruiken voor het werk van de laatste jaren. Mijn innige wens is dat Hij het gedane werk wil bekronen met Zijn zegen; dat het bij de studenten beklijft. Vivat, crescat, floriat Academia nostra: moge onze Universiteit leven, groeien en bloeien".

Ds. Tanis merkt op dat vanmiddag iets van het eigene van onze kerken mocht blijken. Dat komt uit in het schriftuurlijk-confessioneel-bevindelijk spreken. Dat is een rijke gave van God. Hierna drukken de leden van de Synode en de aanwezigen de hand van de broeders en de hunnen voorzover die er bij kunnen zijn.

In de loop van deze eerste week benoemt de Synode drie nieuwe broeders tot of universitair hoofddocent of hoogleraar. In de vacature van prof Velema wordt drs. A. Baars te Middelharnis benoemd. Hij zal - als God hem de vrijmoedigheid geeft om de benoeming te aanvaarden - een deel van de diakonologische vakken gaan doceren: homiletiek (predikkunde), poimeniek (pastoraat), liturgiek en catechetiek. In een later stadium moet de Synode nog over een tweede leerkracht in de vacature van prof Velema gaan beslissen.
Drs. T.M. Hofman te Rijnsburg wordt benoemd als universitair hoofddocent in de vacature van prof. J. de Vuyst en Dr. H.J. Selderhuis te Zwolle wordt gekozen als hoogleraar in de kerkgeschiedenis en het kerkrecht als opvolger van prof. Van 't Spijker. Als de broeders Baars en Hofman gepromoveerd zijn, worden ze automatisch hoogleraar.
Een enorme taak wordt op hun schouders gelegd. Maar ter Synode werd de leiding van de Heere ervaren bij deze benoemingen. De Heere geve de broeders wijsheid om de weg te zien en te gaan, die de Heere met hen voorheeft.
Een volgende keer verder.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen