Generale Synode van Zierikzee (6)

Samensprekingen met de GKV
In de middag- en avondvergadering van woensdag 18 oktober komen de samensprekingen met de Gereformeerde Kerken (Vrijgemaakt) - in het vervolg afgekort als GKV - aan de orde. Ter synode zijn van de deputaten van de GKV aanwezig dr. A.N. Hendriks, drs. H.J. Boiten en ds. M.H. Sliggers. Dr. Hendriks krijgt van de praeses gelegenheid om de synode toe te spreken. En zijn toespraak maakt indruk! Ik geef u hoofdmomenten uit zijn toespraak weer.

Toespraak dr. A.N. Hendriks
Hij begint met het wijzen op de historische verbondenheid van beide kerkverbanden en noemt het jaartal 1834: toen vond de Afscheiding plaats. Samen willen we staan voor het geloof dat eenmaal aan de heiligen is overgeleverd. Daarom is de verbondendheid niet vrijblijvend. Onze Heiland stierf ook voor de eenheid van Zijn kerk. Uw deputaten schrijven dat er opmerkelijke vorderingen zijn gemaakt in de samensprekingen. De Nota's van deputaten van de GKV over de toeëigening des heils en het belijden van de kerk zijn positief gewaardeerd. Er zijn verschillen overgebleven bijvoorbeeld over de bijzondere werking van de Heilige Geest met het Woord, over het spreken over de ware kerk, over hoe de verhouding is tussen de onzichtbare en de zichtbare kerk, over de tweeërlei kinderen van het Verbond en dus over de gemeentebeschouwing. Maar er is niet veel nieuws onder de zon want deze verschillen speelden ook al in de Afgescheiden Kerken. Dr. Hendriks gaat daar verder op in en laat zien hoe de afgescheiden vaderen de katholiciteit van de kerk hebben gehonoreerd. Men ging elkaar dragen in de verschillen (1852, 1854). Ondanks de verschillen in visie op de kerkregering en de bijzondere Geesteswerking met het Woord vond men elkaar. Onze vaderen konden zo katholiek handelen. Er is een principieel verschil tussen de uniformiteit van de secte en de katholiciteit (algemeenheid) van de kerk.
Dr. Hendriks doet een dringend beroep op de synode uit te spreken dat de verschillen ten aanzien van de toeëigening van het heil een gescheiden optrekken niet rechtvaardigen. Ook in de Christelijke Gereformeerde Kerken kan men leven met vrij grote verschillen. Hij verwijst naar het boekje van ds. J.H. Velema uit 1992: „Wie zijn wij?" Wat zal het een zegen zijn als we elkaar kunnen vinden in de katholieke ruimte van de Gereformeerde Kerken. We moeten dan wel doorspreken over de zaken die onze aandacht moeten hebben. Van de kant van de GKV hebben we aan u als CGK ook een aantal vragen. Te denken is vooral aan uw verhouding met de Nederlands Gereformeerde Kerken. De trouw aan de gereformeerde belijdenis is daarbij wel in het geding. In de NGK zijn (op sommige plaatsen) vrouwen in het ambt toegelaten en mogen kinderen aan het Avondmaal deelnemen. Dat is afwijken van de confessie en de kerkorde. Is het ongepast dat de GKV u vragen om te komen tot een schriftuurlijke positiebepaling? Reeds dertig gemeenten in de CGK kennen kanselruil met de NGK.
Dr. Hendriks verwijst ook naar een publicatie van dr. B. Loonstra over de geloofwaardigheid van de Bijbel waardoor oude vragen opnieuw bij ons wakker worden. En mogelijk hebt u zaken die u met ons wilt doorspreken. Wij zijn de hete hangijzers niet uit de weg gegaan.

In de samensprekingen hebben we een diepe verbondenheid in het allerheiligst, christelijk geloof geproefd en beleefd. Wij konden samen als zondaren naderen tot de troon van de barmhartige Vader. Daarom doet de kerkelijke gescheidenheid ons zo veel verdriet. De voortgaande samensprekingen stellen ons onontkoombaar voor de vraag: Hoe katholiek zijn wij? Zijn we te eng gebonden? In onze kerken wordt veel gebeden voor uw vergadering. De Heere zegene uw beraadslagingen.

Beantwoording door de praeses
Ds. M.C. Tanis antwoordt op de toespraak. De openheid waarmee u hebt gesproken, waarderen we zeer. Het is een zegen dat in de samensprekingen vooruitgang is gebleken. Maar zoals u al stelde: van onze kant zijn er nog vragen. Wat in de vorige eeuw in de kerken van de Afscheiding mocht gebeuren, was een verblijdende zaak. Eenwording is voor de Heere noodzakelijk. Maar er mag een kanttekening geplaatst worden: uw en onze ontwikkelingsgang is toch wel onderscheiden geweest. Onze deputaten gaan niet om onze interne verschillen heen maar ze gaan er open en eerlijk op in. U hebt ons veel meegegeven ter overdenking. In het bijzonder hebt u gewezen op de Koning van de kerk en Zijn wil. Wij hebben zo nodig de machtige werking van de Heilige Geest. Wij mogen niets forceren en besluiten nemen ten koste van; anders komt er een repeterende breuk.

Uit het deputatenrapport
Onze deputaten geven in hun rapport verslag van hun arbeid ten aanzien van de contacten met de GKV. Ze zijn aanwezig geweest op de synode van Ommen 1993 van de GKV, ze hebben een negental samensprekingen gevoerd en ze hebben onderzoek gedaan naar de contacten die er in onze kerken bestaan met de GKV. Er zijn dus heel intensieve contacten geweest. De sfeer was goed tot zeer goed.
Uit de evaluatie van deputaten citeer ik: „Het kan gezegd worden dat er in deze serie samensprekingen opmerkelijke vorderingen zijn gemaakt. Met dankbaarheid kon meer dan eens worden geconstateerd dat er een bepaalde mate van overeenstemming werd bereikt in de visie op de toeëigening des heils. De nota die over dit onderwerp door de GKV-deputaten op tafel was gelegd, kon op vele punten onze instemming krijgen. Ook ten aanzien van de wijze waarop de visie op de kerk was geformuleerd in de daarop betrekking hebbende nota kon positief worden gereageerd".
De ontwikkelingen in de GKV staan niet stil. Er zijn bepaalde veranderingen gaande.
In de praktijk blijken toch nog - grote - verschillen te bestaan. En de vraag is of wat via de samensprekingen aan overeenstemming wordt bereikt wel gelijke tred houdt met de praktijk in de kerken. Niet elke deputaat taxeert de verschillen op gelijke wijze. Deputaten spreken uit dat er bij het voortzetten van de contacten met de GKV grote voorzichtigheid geboden is mede met het oog op de grote gevarieerdheid die er in onze kerken bestaat ten aanzien van de relatie tot de GKV. Er is daarbij zelfs sprake van tegengesteldheid in de meningen. De een zegt ja, de ander nee en tussen ja en nee zijn er allerlei nuances. Onze deputaten stemmen met de GKV-deputaten in als deze zeggen dat eventuele plaatselijke ontwikkelingen niet uit de pas mogen lopen met de landelijke ontwikkelingen.

Momenten uit de discussie ter synode
In de synode komt een uitvoerige en ook diepgaande discussie op gang. Het wordt een te uitgebreid verslag als ik al de vragen weergeef. Gevraagd wordt naar hoe lang de samensprekingen moeten doorgaan - tot aan de jongste dag? -. Ziet men de eenheid werkelijk dichterbij komen? Is geestelijke integratie aan de basis mogelijk als de samensprekingen zo blijven? Gevraagd wordt naar hoe je het functioneren van de zaken in de praktijk kunt meten. Wanneer functioneert iets voluit? In een sfeer van vertrouwen kunnen de verschillen diepgaand aan de orde komen. Dat er uit de gehouden enquête gevarieerdheid naar voren komt in de contacten met de GKV is begrijpelijk. Is het beeld ook niet historisch bepaald? Is het niet wenselijk dat er toch vanuit de synode een oproep uitgaat naar de plaatselijke kerken om elkaar meer te ontmoeten?
Een andere broeder wijst er op dat eenheid op dit moment nog niet mogelijk is. Deputaten van de GKV en de CGK moeten een weg uitstippelen met voldoende haltes om terug te blikken en vooruit te zien. De gesprekken moeten stappen zijn op een weg naar een doel. Van Godswege moeten we een zijn.
Een andere afgevaardigde zegt dat eenheid een tere zaak is. Juist in de praktijk komt het tot moeilijkheden en botsingen. Daarom is het een zaak van ernst om voort te gaan. De goede vorderingen geven hoop. Maar er moet worden doorgesproken. Hebben deputaten gesproken over lijnen waarlangs de plaatselijke kerken met elkaar kunnen samenspreken? Dat moet op goede wijze worden begeleid opdat we geen verwarring krijgen. De verhouding met de NGK speelt ook mee.
Gevraagd wordt waar de „ruimte ligt voor de ruimte". Een ander meent dat deputaten niet voldoende zijn ingegaan op „ernstige en wezenlijke verschillen". Als er geen vereniging mogelijk is vanwege de interne verschillen dan moeten we dat eerlijk zeggen. Ook wordt wel een geluid gehoord om met de samensprekingen maar te stoppen.

Rapporteur
De rapporteur van de commissie, die het rapport van deputaten heeft bestudeerd en met voorstellen tot besluit is gekomen, ds. T.M. Hofman, gaat in op de vragen die aan de commissie zijn gesteld. Hij roemt het integere optreden van deputaten ondanks dat deputaten niet allen gelijk denken. Het woord „functioneren" kan een gevaarlijk woord worden, maar het is ook een eerlijk woord. Bij het spreken over wezenlijke verschillen valt volgens hem toch veel onder dit „functioneren" (in de praktijk).

Voorzitter van deputaten
In de avondvergadering gaat de voorzitter van het deputaatschap, ds. J. Westerink, op de vele vragen in. Hij spreekt een woord van dank uit aan de deputaten van de GKV voor de wijze waarop ze in de afgelopen periode de samenprekingen zijn ingegaan en de gesprekken hebben gevoerd.
Deputaten van de CGK zijn met één voorstel gekomen ondanks verschillen in taxatie van verschillen en ten aanzien van de vraag hoe nu verder te gaan. De gehele breedte van onze kerken is in het deputaatschap vertegenwoordigd. Op de naar de kerken uitgegane enquête hebben 140 kerken geantwoord en dat is een grote respons te noemen. Zo kwam er een duidelijk antwoord en bleek de gevarieerdheid. Uit de enquête kwam een bont palet van aanbevelingen naar voren. Deputaten zijn het er over eens dat er inderdaad opmerkelijke vorderingen zijn gemaakt. Op verrassende wijze was er op een aantal punten een verrassende herkenning. Met name over de „tweeërlei kinderen van het Verbond" en over de bijzondere werking van de Heilige Geest met het Woord moet worden doorgesproken.
Wat van onze kant benadrukt wordt dat het belijden ook moet functioneren in de kerken, daarvan hebben de deputaten van de GKV gezegd dat ook binnen hun kerken de vraag wordt gehoord: Hebben die zaken in het verleden bij ons wel voldoende aandacht gehad? Het gaat om zaken die we samen belijden.
Wat de verhouding tussen de landelijke besprekingen en de plaatselijke kerken betreft is er in de GKV de opwekking geweest om plaatselijke samensprekingen aan te gaan. Maar deputaten van de GKV hechten er heel erg aan dat landelijke en plaatselijke ontwikkelingen gelijke tred houden. We moeten geen situatie krijgen dat plaatselijke gemeenten ver uit de pas gaan lopen met de landelijke ontwikkelingen. Het aandringen op een snelle vereniging hebben deputaten van de GKV wel losgelaten.
Als vereniging misschien onmogelijk zal blijken vanwege de diversiteit in eigen kerken, daarvan zeggen deputaten GKV: zeg ons dat eerlijk, dan hebben wij er begrip voor maar kom niet met vragen rondom de toeëigening des heils als de eigenlijke reden is de verdeeldheid in eigen kerken. De deputaten van de CGK hebben gezegd: wij zoeken geen vereniging ten koste van de eenheid van de eigen kerken. Het is ons heel veel waard elkaar vast te houden. Maar de vragen rond de toeëigening des heils zijn voor ons wezenlijke vragen.

Er komen amendementen en voorstellen uit de synode.

Preadviseurs
Preadviseur prof. dr. W.H. Velema krijgt het woord. De rapportage van deputaten maakt duidelijk dat het positieve overheerst in de verslaggeving. Toch is er het gevoel dat er iets mats is in de hele bespreking. Een van de winstpunten is dat de GKV er begrip voor hebben dat het gebod van Christus niet binnen een korte tijd moet worden uitgevoerd, maar er is het gevaar dat we het uitstellen „tot weet ik wanneer". De samensprekingen zijn niet vrijblijvend. Wat men in Enschede doet - namelijk samenspreken via een duidelijk omschreven structuur - heeft hem erg aangesproken. Structuur in de samensprekingen en het formuleren van doelstellingen is nodig. Met vrijblijvende samensprekingen moeten we stoppen. Is het niet mogelijk dat beide deputaatschappen datgene wat ze besproken hebben en de problemen die er nog zijn in een handzaam pamflet samenvatten om zo ook te dienen in de plaatselijke samensprekingen?
Prof. dr. J. van Genderen zegt dat hij denkt dat we op de goede weg zijn! In het verleden waren er momenten waarop of de een of de ander dacht dat we niet op de goede weg waren. Het is zondermeer verblijdend wat er nu is gebeurd. Hij heeft de Nota's van de GKV met grote instemming gelezen. Maar hoe nu verder? De Enschedese opzet van de samensprekingen spreekt hem erg aan: eerst samen-spreken, dan samen-werken en dan samen-gaan. Dat is de roeping van de Heere: begeren een in Hem te zijn. Openheid en eerlijkheid zijn in de komende periode van het grootste belang.

Besluit
De synode neemt unaniem het volgende besluit:
De synode overwegende
1. dat eerdere synoden hebben uitgesproken, dat de Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt zich in alles willen stellen op de grondslag van en begeren te leven naar de gereformeerde belijdenis;
2. dat eerdere synoden hebben uitgesproken dat er tussen de GKV en de CGK ernstige en wezenlijke verschillen bestaan;
3. dat deputaten indringend met de deputaten GKV gesproken hebben over de toeëigening des heils en het belijden omtrent de kerk;
4. dat in die gesprekken toenadering tot en een beter verstaan van elkaar geconstateerd kon worden;
5. dat ten aanzien van beide gespreksonderwerpen gezegd kan worden, dat in de GKV veranderingen in denken en praktijk te constateren zijn, maar dat er tegelijk ten aanzien van beide onderwerpen aspecten zijn waarover nader gesproken dient te worden;
6. dat de deputaten GKV hebben aangegeven, dat bij voortgaande contacten ook aan de orde moeten komen de verhoudingen met de NGK en bestaande gewoonten en situaties in ons kerkverband;
7. dat de gehouden enquête te zien geeft dat in onze kerken op een zeer gevarieerde wijze de relatie tot de GKV wordt beoordeeld en dat zelfs van tegengestelde waardering van die relatie gesproken moet worden;
van oordeel
1. dat het verheugend is dat op een aantal punten wezenlijke vorderingen zijn gemaakt;
2. dat afgaande op de door de deputaten GKV geformuleerde visie op de toeëigening van het heil en het belijden omtrent de kerk geconcludeerd mag worden dat in het licht van de confessie de verschillen minder ernstig zijn dan in het verleden wel is gesteld, maar dat op grond van wat uit de kerken gehoord en in de praktijk waargenomen wordt de vraag open blijft of datgene wat op het niveau van deputaten is bereikt, ondanks positieve ontwikkelingen in prediking en gemeentebeschouwing, in de GKV ook voluit functioneert;
3. dat er ten aanzien van de overgebleven verschillen deels van een verschillend spraakgebruik en deels van een verschillend geestelijk klimaat sprake kan zijn en dat het mede daardoor van belang is over de overgebleven verschillen nader door te spreken;
spreekt uit
1. dat de gesprekken met de deputaten GKV op basis van de bereikte punten van overeenstemming dienen te worden voortgezet,
a. waarbij de vragen die nog zijn blijven liggen nader besproken dienen te worden en
b. waarbij ook aandacht dient te worden gegeven aan de vraag hoe datgene waarover deputaten overeenstemming hebben bereikt in de praktijk gestalte krijgt;
2. dat het tot de taak van deputaten behoort in voortgezette besprekingen in te gaan op eventuele bezwaren die de GKV-deputaten tegen de verhoudingen met de NGK en tegen bepaalde situaties en gewoonten in de CGK zouden willen inbrengen;
3. dat de plaatselijke kerken in hun contacten met GKV in het zoeken naar meerdere eenheid zorgvuldig moeten omgaan met de eenheid die we in eigen kerkverband ontvangen hebben;
4. de plaatselijke kerken op te roepen voortdurend de zaak van de eenheid van de verschillende kerken ootmoedig aan de Heere voor te leggen in de gebeden;
en besluit
1. de brief van de generale synode van de Gereformeerde Kerken in Nederland (1993) te beantwoorden;
2. de GKV te verzoeken deputaten te benoemen om het gesprek voort te zetten;
3. deputaten op te dragen het gesprek over de genoemde punten voort te zetten.

Praeses
Dat dit besluit unaniem kon worden genomen is een zeer verblijdende zaak, zegt ds. Tanis.
Voor de broeders van de GKV moet het een verblijdende zaak zijn om met dit besluit naar hun synode terug te gaan. Wij verwachten van u openheid naar ons toe want wij wensen ook van u te leren om elkaar op de weg naar eenheid nader te verstaan en te vinden opdat het einde zal mogen zijn dat we voor Gods aangezicht tot de schriftuurlijke eenheid zullen zijn gekomen. Het ga u wel, als kerken, persoonlijk.
Zo gaat dit hele verslag over de verhouding tot de Gereformeerde kerken (vrijgemaakt) maar vanwege het belang van de zaak lijkt me deze uitgebreidheid nuttig en nodig.
In het volgende verslag hoop ik in te gaan op de behandeling ter synode van de samensprekingen en contacten met de Nederlands Gereformeerde Kerken.

J. Jonkman

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen