Wijsheid en bestuurlijke vaardigheid bij kerkelijke conflicten

Voor een goed functioneren als kerkenraden zijn dat onmisbare voorwaarden. Aan het werk in de gemeente van Christus zijn voor een kerkenraad behalve vreugden ook zorgen verbonden. Vroeg of laat kan hij ook met spanningen en conflicten te maken krijgen. In alle kerkgemeenschappen kent men gemeenten die als oasen van rust en vrede bekend staan. Maar er zijn ook gemeenten waar interne spanningen en conflicten van een kerkenraad grote geestelijke wijsheid en bestuurlijke vaardigheid vragen. Wie enig zicht heeft op de ontwikkelingen die het kerkelijke leven vandaag te zien geeft, weet dat er kerkeraden zijn die naast hun normale ambtelijke werk zeer veel tijd moeten investeren in het gladstrijken van plooien en het effenen van hobbels, die het leven van de gemeente veel schade kunnen toebrengen.
De gecompliceerdheid van de tijd waarin wij leven, draagt daartoe sterk bij. Natuurlijk heeft elke tijd in de geschiedenis van de kerk zijn eigen zorgen en problemen gekend en in elke tijd heeft men daaraan, naar men het voelde, meer of minder gewicht toegekend, maar zonder overdrijving kan toch wel worden gezegd dat de kerk vandaag gemeente van Christus moet zijn in een wereld, waarin maar weinig op zijn plaats wordt gelaten en waarin de ontwikkelingen nauwelijks bij te houden zijn. Deze ontwikkelingen roepen ook binnen de gemeente van Christus vragen op waarop niet altijd éénduidige antwoorden worden gegeven, zeker niet wanneer een gemeente is samengesteld uit mensen, die qua aard, aanleg, herkomst, opleiding en ontwikkeling en vooral geestelijke gerichtheid, sterk uiteenlopen. Meningen en gevoelens kunnen onder broeders en zusters, met dezelfde bijbel in de hand, zó sterk uiteenlopen dat er tegenstellingen ontstaan, die diepe en langdurige, soms blijvende verwijdering tot gevolg kunnen hebben. Te denken valt in dit verband aan de vele politieke en ethische vraagstukken die ons bezighouden.
Op een kerkenraad als geheel en op elke ambtsdrager individueel, wordt in zulke situaties in de regel een zware wissel getrokken, zeker wanneer men in het werk van de kerkenraad en in de gezamenlijke verantwoordelijkheid die men voor het welzijn van de gemeente draagt, met echte betrokkenheid participeert.

Enkele voorbeelden van conflictsituaties
Het moeilijkste waarvoor een kerkenraad en de ambtsdrager persoonlijk kunnen komen te staan is misschien wel de situatie, waarin leden van de gemeente geestelijk tegenover elkaar komen te staan en zich in groepen tegenover elkaar gaan opstellen, bijvoorbeeld omdat men het niet eens is over de wijze waarop men in de wereld van nu kerk van Christus moet zijn.
Onze kerken - en ook andere - tellen niet weinig gemeenten met sterke geestelijke liggingsverschillen, gemeenten die vrij constant onder de spanning staan van fricties rond zaken, die het ene deel graag gerealiseerd zou willen zien, terwijl het andere deel er zich uit alle macht tegen verzet.
Vooruitstrevenden en behoudzuchtigen komen voortdurend met elkaar in aanvaring, nu eens om dingen die de inrichting van de eredienst raken, dan weer vanwege standpunten die rond ethische, politieke en maatschappelijke vragen worden ingenomen. Hoe verschillend wordt er niet gedacht over en hoe hoog kunnen de meningsverschillen niet oplopen rond zaken als de samenwerking met verwante gereformeerde kerken, homofilie, euthanasie, ongehuwd samenwonen en andere vraagstukken van onze tijd. Wanneer het in zulke situaties aan goede ambtelijke leiding ontbreekt, kan de innerlijke verscheurdheid binnen een gemeente zó groot worden dat een gezonde functionering van het geestelijke leven er door in de weg wordt gestaan. De gezamenlijke viering van de geloofsgeheimenissen in de gemeente, zowel in de zondagse samenkomsten als in de onderlinge omgang met elkaar, komt dan onder druk te staan. De prediking loopt gevaar geen nut (meer) te doen en een proces van geestelijke vervreemding van elkaar dreigt op gang te komen.
Meerdere gemeenten leiden op deze wijze een kwijnend geestelijk bestaan. Alle dingen die tot een geordend kerkelijk leven behoren worden nog wel trouw in gang gehouden en individueel mogen door leden van de gemeente misschien nog veel goede dingen worden ervaren, maar in onderlinge geestelijke verbondenheid is men als gemeente ver verwijderd van het beeld dat de Here Jezus van Zijn gemeente verlangt. Wat voelen kerkenraden en ook ambtsdragers persoonlijk zich soms machteloos om in zulke situaties de gemeente te corrigeren en bij te sturen, om maar niet te spreken van situaties, waarin kerkenraden of ambtsdragers individueel, op volstrekt ongelukkige wijze de problemen te lijf gaan. Ook daarvan kent de geschiedenis van de kerk voorbeelden.

Positie van de predikant
Vooral in de kerken van traditioneel-gereformeerde signatuur neemt de predikant in het leven van de gemeente nog altijd een centrale plaats in, en wel in deze zin, dat behalve prediking, catechese en pastorale zorg voor zieken, ook andere activiteiten van de gemeente hun beginpunt bij de predikant vinden en in de voortgang sterk van de initiatieven en inventiviteit van zijn persoon afhankelijk zijn. Dat alles maakt hem in zijn dienende rol enerzijds min of meer belangrijk, maar tegelijk ook erg kwetsbaar. In al zijn doen en laten heeft hij namelijk te maken met mensen die over lang niet alles gelijk denken.
Het komt nogal eens voor dat de wijze waarop een predikant in zijn ambtelijk werk functioneert, bij sommigen in de gemeente weerstanden en irritaties oproept. Nu eens manifesteert zich ontevredenheid over de prediking. Dan weer voelt men zich tekort gedaan in het ontvangen van pastorale aandacht. Wat zijn initiatieven voor de inrichting van het plaatselijke kerkelijke leven betreft vindt de één hem te progressief en een ander te conservatief.
Verwijdering tussen leden van de gemeente en de predikant kan ook ontstaan doordat de laatste, in situaties waarin pastorale vermaning nodig is, ontactisch optreedt of vanuit onvoldoende inzicht in achtergronden en bijkomende omstandigheden op een zaak ongelukkig inspeelt. De ervaring leert dat in de ontevredenheid en misnoegdheid van enkelen in de gemeente, vulkanische conflictstof voor de gemeente als geheel opgeslagen kan liggen. Enkele malcontente broeders en zusters weten soms hele groepen uit de gemeente tegen de persoon en het werk van de predikant te mobiliseren. Kerkenraden die in zulke situaties handelend en bemiddelend moeten optreden, zijn in de regel niet te benijden.

Problemen en conflicten buiten eigen gemeente
Een kerkenraad komt niet alleen voor problemen en conflictsituaties in de eigen gemeente te staan. Veel ouderlingen en diakenen zien hun dienst in de kerk beperkt tot de zorg voor de plaatselijke gemeente waartoe men zelf behoort. Voor sommigen is er van tijd tot tijd echter ook de afvaardiging naar meerdere kerkelijke vergaderingen aan verbonden, dikwijls de vergadering van de classis, soms van de particuliere synode en in een enkel geval die van de generale synode. In deze afvaardiging ligt ten opzichte van de aangewezen ambtsdrager een zeker vertrouwen besloten. Hij wordt geacht enig zicht te hebben op al datgene wat tot een geordend kerkelijk leven behoort, in staat te zijn om in cruciale kwesties mee te denken en aan een goede besluitvorming bij te dragen; in elk geval wordt van hem verwacht dat hij zich op de bespreking van zaken, die op de meerdere vergadering ter tafel komen, grondig zal voorbereiden. Welnu, onder die zaken bevinden zich niet zelden ook conflicten of problemen rond zaken en/of personen uit andere gemeenten.
Deze conflicten en problemen kunnen van allerlei aard en van verschillende herkomst zijn. Zij vragen om onderscheidingsvermogen, wijsheid en vooral ook om eerlijkheid en zelfstandige oordeelsvorming van afgevaardigden.

Geen algemeen recept
Het zal duidelijk zijn dat op de vraag welk beleid van een kerkenraad en welke bijdrage van een ambtsdrager persoonlijk mag worden verwacht om conflicten in de gemeente van Christus te voorkomen, te verzachten of op te heffen, geen antwoord kan worden gegeven dat voor alle conflictueuze situaties als een algemeen recept toepasbaar is. Elke situatie heeft eigen achtergronden en omstandigheden en de vraag hoe daarop door een kerkenraad als geheel of door ambtsdragers persoonlijk moet worden ingespeeld, zal geval voor geval onder ogen moeten worden gezien.
Voor een verantwoorde behandeling van conflicten die de inrichting van het kerkelijk leven, de liturgische vormgeving, de functionering van de predikant en van diens prediking in de gemeente en de toepassing van kerkelijke tuchtzaken raken, is nodig dat de ambtsdragers beschikken over het vermogen om de dingen die in geding zijn te beoordelen in het licht van Schrift en belijdenis. Voorzover het gaat om zaken, waarvoor door de kerken in breder verband onderling afspraken zijn gemaakt, is een goede kennis van de kerkorde onontbeerlijk.
Wat voor de uitoefening van het bijzondere ambt in de gemeente van Christus als algemene eis geldt, is in elk geval ook voorwaarde voor het beoordelen van controversiële zaken in de gemeente, namelijk dat men zich gedurig oefent in het verstaan van de Heilige Schrift en in samenhang daarmee in het luisteren naar wat de kerk van vroegere tijden in toelichtende zin over het Woord Gods in haar belijdenissen heeft vastgelegd. Moet niet met spijt worden geconstateerd dat het meedenken en meespreken in moeilijke zaken bij sommige ambtsdragers te weinig gedrenkt is in bijbelse wijsheid en daardoor meer gevoelsmatig dan bijbels gefundeerd is? Over communicatieve vaardigheid is dan nog niet gesproken.
Het thema „conflictbeheersing in de kerk van Christus" zal centraal staan in de landelijke ambtsdragers-conferentie van zaterdag 5 april 1997, waarvan aldus in dit nummer een aankondiging te lezen staat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen