Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Vakantietip: Musculus in Augsburg (Vakantietip: steden van Musculus 2)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Vakantietip: Musculus in Augsburg (Vakantietip: steden van Musculus 2)

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Augsburg. Onderweg naar Oostenrijk of Tsjechië of Italië zult u ongetwijfeld op de verkeersborden de naam Augsburg tegenkomen. Augsburg is een grote universiteitsstad met een schat aan historische bouwwerken, waaronder vele prachtige kerken. Het is de stad van de familie Fugger, de rijke bankiersfamilie die met hun geld beslisten over oorlogen, reformaties en andere politieke ontwikkelingen. Het is ook de stad waar Luther in 1518 moest verschijnen voor een kerkelijke vergadering onder leiding van kardinaal Cajetanus. Toen Luther de stad binnenkwam stonden de mensen langs de kant van de weg om hem toe te juichen en hem welkom te heten als een held.

Dat zal u als reformatorisch reiziger wel niet gebeuren als u de stad bezoekt en daarin deelt u het lot van Wolfgang Musculus. Hij kwam in een stad waarin op religieus gebied grote verdeeldheid heerste. Een deel van de inwoners wenste met Rome verbonden te blijven en het andere, grotere deel viel uiteen in een doperse groep, een lutherse groep en een groep die in het spoor van Zwingli wilde gaan. In zo'n situatie waarin vanuit de verdeeldheid de eenheid gezocht moet worden, voelt een leerling van Bucer zich als een vis in het water en zo gaat Musculus aan de slag, bijgestaan door Bonifacius Wolfhart, ook van Straatsburg afkomstig.

Kerk en overheid
In de situatie van de zestiende eeuw was de verhouding tussen kerk en overheid zodanig, dat een reformatie van de kerk sterk afhankelijk was van de keuze van de overheid. Als in Augsburg de raad voor de Reformatie gekozen heeft, wordt men meteen geconfronteerd met de groepen die hierboven al genoemd zijn. Onder invloed van het daadkrachtig optreden van Musculus neemt de raad in 1537 een ingrijpend besluit.
Alle acht kerken die nog rooms-katholiek gebleven waren werden aan de protestanten toegekend en de inwoners van de kloosters werden voor de keuze gesteld gereformeerd te worden of de stad te verlaten. Tevens werd een kerkorde aangenomen die hoofdzakelijk rust op voorstellen van Bucer. Musculus werkt verder vooral door prediking en pastoraat aan de opbouw van Gods gemeente te Augsburg. Zo is Musculus' verblijf in Augsburg een bijzonder vruchtbaar verblijf.

Vertrek
In 1546 breekt de schmalkaldische oorlog uit. Protestantse vorsten en steden verliezen de strijd tegen de Rome-getrouwe keizer Karel V. Gevolg is dat in 1548 in de stad Augsburg in Interim door de keizer wordt afgekondigd. Interim betekent letterlijk: ondertussen. Het gaat dus om een tijdelijke oplossing zolang de verhouding in kerk en politiek niet definitief geregeld zijn. Dit Interim betekent voor Augsburg, net als bijvoorbeeld voor Straatsburg, dat de viering van de mis weer toegestaan moet worden. Dat is bij alle bepalingen het ergste, want de mis is in feite de concentratie van alles waarin Rome dwaalt. In Straatsburg preekt Bucer tegen het Interim en hij wordt geprest de stad te verlaten waarna hij naar Engeland vlucht. Bijna 150 kilometer oostwaarts gebeurt hetzelfde met zijn vriend en leerling Wolfgang Musculus. Hij moet vertrekken uit deze mooie en boeiende stad, waar hij zo zegenrijk heeft gewerkt. Als zendeling had men hem laten komen, als vluchteling moet hij gaan. Zo kan het predikanten zelfs vandaag nog vergaan. In ieder geval zien wij op een nacht 10 mensen de stad verlaten, vader en moeder Musculus en hun acht kinderen. Ze vinden toevlucht in Konstanz, vervolgens in Basel en St. Gallen en tenslotte komen ze in Zürich terecht. Dan komt het verzoek van de stad Bern. Men kent Musculus' gaven en zijn betrouwbaarheid en daarom vraagt men hem hoogleraar in de bijbelse vakken te worden.

Bern
Bern is de stad van de beren. Overal in Bern kom je beren tegen, geschilderd op muren, op vlaggen, in beeldjes van steen en van koper. Zelfs zijn er nog echte beren in twee grote berenkuilen net buiten het centrum. Leuk voor de kinderen, als ze maar niet te dicht bij komen.
Ondanks de beren werd Musculus niet door Bern afgeschrikt. Integendeel, een geweldige uitdaging was het voor hem om daar de boodschap van het Evangelie te onderwijzen aan hen die deze boodschap vanaf de preekstoel moeten gaan verkondigen. Een hoogleraar begaafd in de wetenschap en ervaren in het pastorale werk in de gemeente en door deze combinatie uitermate geschikt toekomstige predikanten op te leiden. In februari 1549 begint Musculus zijn werk. Om u een indruk te geven van de arbeidskracht van Musculus geef ik een overzicht van zijn publicaties. Nadat hij in Augsburg al commentaren op Mattheüs en Johannes had gepubliceerd, volgen in Bern uitvoerige verklaringen op de Psalmen (1550), Genesis (1554), Romeinen (1555), Jesaja (1557), Corinthiërs (1559), Galaten en Efeze (1561). Postuum verschijnt in 1565 nog een commentaar op de andere brieven van Paulus. Het gaat hier om forse boeken, stuk voor stuk voorbeelden van heldere, bijbelgetrouwe en geestelijke uitleg van Gods Woord.
Als samenvatting van alles wat hij uit de schriften geleerd heeft, publiceert Musculus in 1560 een dogmatiek, de Loci Communes, een werk dat vergelijkbaar is met de Institutie van Calvijn.
Met Calvijn is er ook contact, evenals met Heinrich Bullinger. Ondanks verschillende aanbiedingen om in andere steden en landen te komen doceren, blijft Musculus in Bern, waar hij op 30 augustus 1563 in vertrouwen op zijn Heiland sterft.

Tip
In Augsburg is deze hele zomer een indrukwekkende tentoonstelling over de Reformatie van deze stad te zien. Het aandeel van Musculus daarin wordt apart belicht. In de kerk van de Heilige Anna, waarin ook zonder tentoonstelling al veel te zien, kunt u tot 10 augustus heel veel moois te weten komen. Na die datum zult u voor deze dingen naar Bern moeten. Of u de genoemde plaatsen nu bezoekt of niet, Musculus is in ieder geval voor u geen onbekende meer.

Bern
Onze laatste halte is tevens de laatste halte voor Musculus. Bern de stad van de beren. Vrij kort na zijn aankomst begint hij met zijn colleges. Om zich helemaal aan zijn hoogleraarschap te kunnen wijden stopt hij met preken. Juist daardoor kan hij de prediking van het Evangelie nog beter dienen, want nu verschijnen in sneltreinvaart de commentaren. Van begin af aan heeft Musculus bij zijn exegetische onderzoek een schrift bijgehouden waar hij systematisch de bijbelse gegevens noteert. Hiermee volgt hij het advies van Erasmus van Rotterdam op, die aan allen die de Bijbel bestuderen de raad gaf zo'n verzameling van bijbelse gegevens aan te leggen. Melanchthon was door diezelfde raad op te volgen al in 1521 in de gelegenheid een kleine maar o zo mooie dogmatiek op tafel te leggen. Musculus publiceert het resultaat van zijn bijbelstudie in 1560, nadat hij het grootste deel van het Nieuwe Testament heeft uitgelegd. Dit boek heet Loci communes en dat betekent letterlijk „gemeenschappelijke plaatsen", dat wil zeggen samenvatting van wat de bijbel op verschillende plaatsen over een onderwerp zegt. In feite hebben we hier een beknopte gereformeerde dogmatiek uit de zestiende eeuw. Over de inhoud valt nog het een en ander te vertellen, maar dat moet misschien na de vakantie.

Selderhuis

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 8 augustus 1997

De Wekker | 16 Pagina's

Vakantietip: Musculus in Augsburg (Vakantietip: steden van Musculus 2)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 8 augustus 1997

De Wekker | 16 Pagina's