De morele standaard van een samenleving

Geen nummer van een dagblad, of men komt er wel een fraudeverhaal in tegen. Belastingfraude, examenfraude, stembusfraude, steunfraude, verzekeringsfraude, maritieme fraude, het zijn maar enkele vormen van fraude die zich in onze samenleving diep hebben ingevreten. Wat ervan aan de oppervlakte van de samenleving zichtbaar wordt, af en toe, jaagt schrik aan. Of misschien ook niet, want het heeft er de schijn van dat fraude in het gevoel en het denken van veel mensen als een aan de welvaart inherent verschijnsel is geaccepteerd. De schrik zou misschien groter zijn als de werkelijke omvang van alle vormen van fraude, gepleegd door enkelingen of binnen verbanden van mensen, zichtbaar zou worden. Uit de mate waarin een samenleving fraudeert kan namelijk haar morele standaard worden afgelezen...

Fraude en fraude zijn twee
Naar het oordeel van veel mensen is dat zo. Men onderscheidt grote en kleine fraude. Onder grote fraude verstaat men het door middel van intelligente en handige manipulatie met geld of geldwaardige papieren zichzelf op min of meer grote schaal verrijken, ten koste van de gemeenschap of van de enkeling. Mensen die op deze wijze het onderscheid tussen „mijn en dijn" uit het oog verliezen, komen in de publiciteit en worden nagewezen. In de voorbije periode heeft een aantal burgemeesters, wethouders, verzekeringsmanagers, en ook christelijke bestuurders dat op gevoelige manier door eigen toedoen ondervonden. En ook op dit moment zijn enkelen weer heftig in opspraak.
De kleine fraude blijft doorgaans verborgen, zo het al als fraude wordt gezien. Er is op dit terrein, zeggen sommigen tegen zichzelf en tegen anderen, een groot grijs vlak.
Een werkloosheidsuitkering combineren met zwart werken is natuurlijk niet goed maar men duidt het voor zichzelf niet als fraude aan. Men verantwoordt het voor zichzelf als een gerechtvaardigde poging om met een niet belaste aanvulling op het gezinsbudget het leefniveau aantrekkelijker te maken.
En men is er niet alleen in. Het is een gemeenschappelijk kwaad. Dat ontlast het geweten. Bovendien: wat de meesten op kleine schaal doen wordt door niet weinigen op grote schaal gedaan. De omvang van het zogenaamde zwartgeld-circuit is niet bekend, maar velen weten dat liquidatie van dit circuit ontwrichting van onze economie tot gevolg zou hebben. Christelijk Nederland participeert ook in dit circuit, bij sommigen onder het argument dat de besteding van belastinggelden aan doelen waaraan het christelijk volksdeel zich niet verwant kan voelen, deze participatie rechtvaardigt... Verzekeraars kunnen een boekje opendoen over pogingen van het publiek gechargeerde (extra opgevoerde of gefingeerde) claims gerealiseerd te krijgen, met name in de sfeer van de reisverzekering. Nu de vakanties zijn begonnen is men op de schade-afdelingen weer extra alert.

Het is toch algemeen gebruik?
In de wereld van de internationale goederenhandel werd en wordt fraude niet altijd als fraude gezien, met name niet als zij dient om de concurrentiepositie van het exporterende bedrijfsleven op de buitenlandse markten te handhaven of te versterken. Voorbeeld: nog werkzaam in de dienstverlening aan het exporterende bedrijfsleven, ben ik meerdere malen geconfronteerd met de vraag van exporteurs transportpolissen af te geven met verzekerde sommen, die aanzienlijk onder de werkelijke waarde van de goederen lagen (met later aparte afgifte van een addendum met een suppletie), teneinde bij binnenkomst van de goederen in het land van bestemming de invoerrechten te drukken. „Niet ongewoon meneer", merkte een functionaris van het bedrijf op toen ik medewerking hieraan weigerde. Wie kent de omvang van de exportsubsidies die in het verleden meermalig verleend zijn op partijen zuivelproducten, die het land legaal verlieten, daarna illegaal weer binnen kwamen om het daarna opnieuw gesubsidieerd, weer te verlaten? En welke bank, met kredietverlening bij internationale goederentransacties betrokken, heeft nooit eens te maken gehad met transactie die door middel van vervalste documenten volstrekt gefingeerd waren? In de hele wereld, ook in ons land, vormen maritieme fraude en de georganiseerde verdwijning van goederenladingen een bijna onoplosbaar probleem. Er zouden veel meer voorbeelden te geven zijn. We beseffen waarschijnlijk niet hoe diep fraude in zijn duidelijk grove en op het oog „onschuldige" vormen in onze welvaartssamenleving is ingevreten en hoe bedreigend dat is voor het voortbestaan van een volk.

In de formatieonderhandelingen rond Paars II is men nog op zoek naar de aanduiding van wat voor het tweede paarse kabinet een „motto" of een „missie" wordt genoemd. Een niet onbekend cabaretier en columnist van NRC/Handelsblad, die bij tijd en wijle de meest verschrikkelijke uitspraken doet maar misstanden in de samenleving op soms bijzonder scherpe wijze analyseert, heeft de onderhandelaars de slogan „terug naar normaal" geadviseerd. In zijn argumentatie lag voor mij ook iets van bijbelse normering besloten. En die gaat ook over financiële integriteit.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen