De beleving van de christelijke feestdagen in Israël (I)

We gedenken. Dat is een prachtig woord. Het is veel meer dan alleen maar zich herinneren. Het is gelovig terugdenken aan Gods verlossend handelen in het verleden, om zo God in het heden te ontmoeten, om op deze wijze te delen in het heil, en dat met het oog op wat nog komt, de volkomen verlossing. Op deze manier beleven we, althans dat is de bedoeling van gedenken, elke zondag wanneer we als gemeente samenkomen, ons geloof.
De zondag voert ons telkens opnieuw naar Gods bevrijdende daad in de opstanding van Jezus Christus, opdat we van daaruit iedere dag van de week uit de kracht van de opstanding zullen leven, de toekomst tegemoet zullen gaan.
U, in Nederland doet dat rondom de geopende bijbel.
Wij, in Israël, doen dat op overeenkomstige wijze. Elke zondag, en het kerkelijk jaar door op gezette tijden, met de christelijke feesten. In de Adventsweken, met Kerstfeest, gedurende de Lijdenstijd, met Pasen, Hemelvaart en Pinksteren.
Het gedenken van Gods bevrijdende daden in een land als Israël, geeft een extra dimensie aan de beleving, een dimensie die lijkt op wat u meemaakt als u het Heilig Avondmaal viert. Dan komt bij het Woord het zichtbare teken. Het heil wordt dan zichtbaar en tastbaar. Wat u hoort wordt bekrachtigd door wat u ziet en ervaart. Welnu, die uitwerking heeft het land Israël in een zeker opzicht ook. Wij horen het Woord terwijl wij leven in het land waar de verlossingsdaden van de Here hebben plaatsgevonden en waar de wederkomst van Jezus met het oog op de volkomen verlossing zal plaatsvinden. Wij zien en tasten dagelijks wat we horen uit het Woord.
De beleving van de christelijke feestdagen draagt daardoor hier in Israël een specifiek karakter. We zouden kunnen zeggen dat de beleving van het geloof door het vieren van de feesten in het land Israël zelf, in positieve zin wordt versterkt.
Terwijl ik dat als hier wonende protestant neerschrijf, zie ik echter tegelijkertijd een heleboel andere mensen voor me, die eveneens in Israël wonen en die onze beleving van de christelijke feestdagen alhier op heel onderscheiden wijze beïnvloeden.

De joden
In de eerste plaats de joden. Zij beleven, voorzover ze Jezus niet als Messias hebben aangenomen, doorgaans niets positiefs aan de christelijke feesten. Deze feesten staan buiten hun traditie en derhalve buiten hun gezichtsveld. Voorzover het joodse volk weet heeft van de betekenis van de christelijke feesten, ervaart zeker de oudere generatie de viering ervan dikwijls negatief. Terwijl ik dit artikel schrijf naderen we Goede Vrijdag, de dag van de kruisiging van Jezus. Juist de Lijdenstijd roept bij velen uit het joodse volk angstige herinneringen op aan de vele pogroms die door de eeuwen heen juist in deze tijd plaatsvonden. Het werpt een schaduw op het gedenken van wat God in Christus deed, want wij leven hier als een kleine minderheid tussen bijna vijf miljoen joden die de stichting van de staat Israël doorgaans ervaren als een opstanding uit de dood van de Sjoah. Een dood die hen mede door christenen werd aangedaan.
Deze pijn veroorzakende gevoelens worden nog versterkt door het feit dat de christelijke feesten niet tegelijk met de joodse feesten gevierd worden. Wij, geworteld in Israël, zoals Paulus in Romeinen schrijft, hebben Pasen en Pinksteren losgekoppeld van Pesach en Shavoeot (Wekenfeest), terwijl we aan het Loofhuttenfeest in het geheel geen aandacht schenken en de sabbat vervangen hebben door de zondag. Deze loskoppeling is officieel sinds het Concilie van Nicea 325 en werd aldaar gemotiveerd met de woorden, dat de kerk de Paasdatum niet meer zou berekenen „met de joden, die sedert zij God ter dood hebben gebracht, verblind zijn en niet meer tot leidsman dienen kunnen". In een dergelijke uitspraak worden de woorden van Paulus „Ik heb grote smart en een voortdurend hartzeer....ten behoeve van mijn broeders, mijn verwanten naar het vlees" (Rom. 9:2,3) wel op zeer brute wijze terzijde geschoven. De uitspraak heeft er toe bijgedragen dat op de plaats van de door Jezus afgebroken tussenmuur (Ef. 2:14) een nieuwe muur werd opgetrokken. Tegen deze muur lopen wij als christenen die de joden vanuit de liefde van Christus willen ontmoeten, met name rond de feesten nogal eens aan. Vervolgens zie ik de verscheidenheid van christenen, verdeeld over vele kerken en levend vanuit zeer uiteenlopende tradities, voor me. Binnen elk van deze tradities worden de christelijke feesten op een eigen wijze beleefd. Dat springt direct in het oog als we het bonte geheel van de kerken in Israël aan ons voorbij laten trekken.

Kerken in Israël
Tussen de circa vijf miljoen joden en de 800.000 moslims (Arabieren) leven in de staat Israël om en nabij 190.000 christenen. Daarmee zijn we als christenen als een duidelijke minderheid getypeerd.
We beslaan slechts 3% van de bevolking.
De kerken zijn in te delen in vier of vijf families.
- De oosters (Grieks) orthodoxe of byzantijnse kerk.
Deze beschouwt zich als de moederkerk omdat zij teruggaat tot op de eerste christengemeente. Met ongeveer 60.000, veelal Arabische leden is het een van de grootste kerken alhier.
- De oriëntaals orthodoxe kerken.
Daartoe behoren de Armeense, Syrische, Koptische of Egyptische en Ethiopische kerken.
Dit zijn voor een deel meer pelgrimskerken dan kerken met leden uit de autochtone Arabische bevolking. We kunnen dat direct aflezen uit het aantal leden, zo ongeveer 5000.
- De katholieke kerken, met als grootste de rooms katholieke kerk.
Het is met zo'n 90.000 leden de grootste kerk hier in Israël. De parochies bestaan uit leden uit de autochtone Arabische bevolking, terwijl er ook ongeveer 300 Messiasbelijdende joden tot deze kerk behoren.
- De anglicaanse kerk en de protestanten uit de reformatorische en evangelische tradities.
Deze kerken, die zich hier pas in de 19de en 20ste eeuw vestigden, waren of zijn missionaire kerken. Hier gaat het om kleine gemeenten met deels gelovigen uit de westerse wereld en deels uit de Arabische bevolking. We hebben het dan over circa 5000 gelovigen.
- De Messiasbelijdende gemeenten. Tot deze gemeenten behoren in hoofdzaak joden die Jezus als de Messias aanvaard hebben. Ook hier spreken we over ongeveer 5000 gelovigen, doorgaans protestanten. Wat hen onderscheidt van de vierde familiegroep, en dat is zeer belangrijk voor de manier waarop men in deze kring de christelijke feesten beleeft, is het hanteren van de joodse kalender. Zij vieren de feesten gelijkop met hun joodse landgenoten en houden zich aan de sabbat.

De beleving van de christelijke feesten
De beleving van de christelijke feesten draagt voor de verschillende groepen een heel onderscheiden karakter en wordt door een aantal factoren bepaald. De autochtone Arabische christenen, die voornamelijk tot de Grieks orthodoxe en rooms-katholieke kerk behoren, kennen heel sterk het tweevoudige van het leven bij Schrift en traditie en het wonen in het Heilige Land. Zij kunnen de heilige plaatsen regelmatig bezoeken en aldaar deelnemen aan processies die er gehouden worden. Omdat ze tot kerken behoren waarin het heil vooral via het sacrament wordt bemiddeld, speelt voor hen het bezoeken van de plekken waar Gods verlossingsdaden plaatsvonden een zeer belangrijke rol. Aan de andere kant benadrukken ze dat het voor hen toch meer wezenlijk is zelf als levende stenen in het Heilige Land te mogen leven dan de dode stenen van de heilige plaatsen te kunnen bezoeken. Het is een eer voor hen gemeente te mogen zijn op de plek waar alles geschied is en van waaruit het evangelie zich over de gehele wereld verspreid heeft. Hoewel ze het toejuichen dat vele pelgrims tijdens de christelijke feesten de heilige plaatsen, dus de dode stenen, bezoeken, betreuren ze het dat de pelgrims nauwelijks aandacht schenken aan de gemeenten die aldaar wekelijks samenkomen. Gemeenschap hebben met God is huns inziens onlosmakelijk verbonden met de gemeenschap der heiligen.
Hoewel deze gemeenten nu reeds vijftig jaar temidden van het joodse volk leven, moet gezegd worden dat de beleving van de feesten nauwelijks in positieve zin door de aanwezigheid van het volk Israël beïnvloed wordt. In vele opzichten leven joden en christenen hier in twee werelden en gaat de plaatselijke gemeente alhier nog steeds uit van de gedachte dat de kerk in de plaats van Israël gekomen is.
Ik benadruk dit, omdat het voor de beleving van de christelijke feesten enorm veel uitmaakt of men Israël nog als het volk van het Verbond beschouwt of niet.

Voor Messiasbelijdende joden bepalen weer andere dingen de beleving van de feesten.
Hier speelt de joodse traditie juist een zeer grote rol. Zij vinden het van wezenlijk belang dat de eerste gemeente uit joodse gelovigen bestond, en dat de profetieën met de terugkeer van het joodse volk in het land en met het alhier opnieuw ontstaan van een joods-christelijke gemeente in vervulling gaan. Zij benadrukken niet alleen dat het evangelie zich vanuit Jeruzalem over de wereld heeft verspreid, maar dat Sion tevens de plek is van waaruit de wet zal uitgaan tot de volken (Jes. 2:3).

Pelgrimskerken
Dan zijn er de pelgrimskerken, de gemeenten met gelovigen uit allerlei landen die zich hier gevestigd hebben vanwege wat God in Christus gedaan heeft, zoals de Armeniërs, de Kopten, de Ethiopiërs en de Assyriërs. Zij zijn hier gewoonweg om te bidden, te luisteren, te lezen, te studeren en om de vele pelgrims, die hier met name tijdens de feesten komen, op te vangen. Zij bieden de pelgrims de gelegenheid de ontmoeting met God ter plekke te vieren in hun eigen liturgie, binnen de belevingswereld van hun eigen traditie. Dat laatste blijkt overigens voor elke christen die het land bezoekt van wezenlijk belang te zijn. De ontmoeting met God op de plaats waar het alles geschied is, wordt het sterkst beleefd als men deelneemt aan een processie waarbij teksten gelezen worden en liederen gezongen worden over de heilsfeiten die op die plek plaatsvonden, maar dan wel met de vertrouwde liturgische teksten en liederen waarmee de pelgrim van huis uit vertrouwd is.
Ook protestanten hebben dat. Zij rijden Jeruzalem niet binnen zoals men een willekeurige stad binnenrijdt. Neen, zij gaan op naar Sion onder het zingen van Psalm 122. En bij de plekken waar mogelijk iets geschied is, - protestanten zijn er altijd veel minder zeker van of iets precies op de aangegeven plek gebeurd is dan andere christenen -, lezen ze een passend bijbelgedeelte. Op die wijze beleven ook zij iets aan het bezoek aan het heilige land.
Welnu, in de komende artikelen wil ik aan de specifieke belevingswijze rondom de christelijke feesten van drie groepen nader aandacht geven, aan die van de orthodoxen, van de protestanten en van de Messiasbelijdende joden. Tevens zal ik dan nog aandacht schenken aan een aantal culturele, maatschappelijke en politieke factoren die van invloed zijn op de beleving van de christelijke feesten in Israël.

Jeruzalem, C.J. van den Boogert

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen