De beleving van de christelijke feestdagen in Israël (III)

De belangstelling voor het land werd pas in de 19de eeuw gewekt. Dit was de zendingseeuw bij uitstek. Op hun weg om de volkeren tot Jezus te brengen kwamen de zendelingen ook in het Midden-Oosten. In het Heilige Land waren de protestanten vooral gericht op de kerstening van de moslims en op de bekering van de joden die naar het Heilige Land waren getrokken. De anglicanen en luthersen hebben, van 1841 tot 1886 verenigd in een bisdom, nauw samengewerkt. Zij werkten o.a. met het zendingsgenootschap „The London Society for Promoting Christianity among the Jews". Op deze wijze ontstonden hier de eerste protestantse kerken die door politieke invloed een wettelijke status verkregen.
Bij hun zendingswerk legden zij een sterk accent op onderwijs, sociaal werk en medische zorg. De scholen en ziekenhuizen die door hen gesticht en onderhouden werden, zijn in vele gevallen tot op de dag van vandaag nog in functie.
De zending onder moslims en joden droeg slechts in bescheiden mate vrucht. De meeste leden van de protestantse kerken heden ten dage zijn voormalige leden van de orthodoxe kerken, die de weldaden van het onderwijs en de zorg waardeerden, maar die vooral getrokken werden door de prediking van het Woord in de eigen landstaal. De meeste autochtone protestantse gemeenten bestaan dus uit Arabische christenen.
Daarnaast vormden zich tevens gemeenten van joodse christenen, bijvoorbeeld in de oudste protestantse kerk van het Midden-Oosten, de Christ Church in Jeruzalem (1849). Dat waren dus joodse anglicanen of luthersen, die hun geloof beleefden vanuit, en bepaald door, de anglicaanse of lutherse traditie.

Zelfstandig
Sinds de stichting van de staat Israël in 1948 hebben de meeste joods-christelijke gemeenten zich van deze kerken losgemaakt en zijn het zelfstandige Messiasbelijdende gemeenten geworden. Daarmee hebben deze gemeenten zich geëmancipeerd van de niet-joodse christenen en zijn ze dichter bij hun eigen joodse traditie komen staan. Dat laatste heeft een verandering in de beleving van hun geloof teweeggebracht, zoals we in een volgend artikel nog zullen zien.
Sinds in 1923 the Southern Baptist Convention met haar werk in het Heilige Land van start ging, hebben zich met name in Galilea een aantal Arabische gemeenten van deze traditie gevormd.
De Pinksterbeweging wordt in het land gerepresenteerd door verscheidene Amerikaanse, Britse en Scandinavische missionaire organisaties. De reformatorische en evangelische kerken hebben, zoals u ziet, hier inmiddels in alle schakeringen hun bruggenhoofden gevormd en dragen op eigen wijze bij aan de beleving van het geloof en de christelijke feesten in Israël.

Beleving van de Stille Week
Om zicht te krijgen op de aard en wijze van beleving van geloof en feesten moet men, zeker onder de protestanten, onderscheid blijven maken tussen autochtone gelovigen en hier voor kortere of langere tijd wonende vanuit het buitenland afkomstige christenen.
Voor de Arabische christenen speelt de beleving bij de viering van de feesten zich af rondom de woordverkondiging en avondmaalsviering. Dat is stellig het hoofdaccent. In de week van Palmzondag tot Pasen worden er dan ook elke dag kerkdiensten gehouden. Als men echter in het land zelf woont dicht bij de heilige plaatsen, dan organiseert men ook als protestant processies en wandelt men liederen zingend, uit de schat der traditie waartoe men behoort, door de nauwe straten van Jeruzalem. De buitenlandse gelovigen sluiten zich doorgaans bij deze tradities aan. Aan de Palmzondag-processie uit de traditie van de katholieken van Bethfage naar de Via Dolorosa wordt door tal van protestanten deelgenomen. Naast liederen, waarin de tekst „Hosanna de Zoon van David, gezegend Hij die komt in de naam des Heren", onder woorden wordt gebracht, hoort men dan zomaar groepen liederen zingen uit de lutherse traditie. Op Witte Donderdag hebben alle protestantse kerken, na de dienst waarin de gedachtenis aan het Laatste Avondmaal is gevierd en waarin soms de ceremonie van de voetwassing plaatsvindt, een processie naar Gethsemane voor een kort moment van meditatie en gebed. De leden van kerken die zelf geen processie organiseren, zoals Baptisten en Pinkstergemeenten, voegen zich bij hen die dit wel doen. Op Goede Vrijdag wandelen de leden van de meeste protestantse kerken de kruisweg van Jezus. Tijdens deze tocht wordt bij de verschillende staties een passend bijbelgedeelte gelezen en een gebed uitgesproken.
Het doet blijkbaar de meeste christenen wat om ter plekke de vieringen mee te maken en eraan mee te doen. Voor de autochtone Arabische gelovige spelen bovendien de omstandigheden mee dat hij met familiebanden en volksbanden verbonden is aan de orthodoxe en katholieke christenen voor wie processies tot het gewone levenspatroon behoren. Zij leven in deze cultuur en kunnen zich voor hun gevoel daaraan niet onttrekken.

Pasen in de Graftuin
De buitenlandse christen uit het westen heeft overigens, sinds de Graftuin voor de Grafkerk een redelijk alternatief biedt, een eigen heilige plaats. Reformatorische en evangelische protestanten voelen zich bijzonder tot deze plek aangetrokken. Bij het lege graf, een graf uit de tijd van Jezus, in een prachtige tuin, als de hof van Arimatea, vinden dagelijks met vele groepen vieringen plaats. Op de Paasmorgen wordt hier vanaf vijf uur een hele reeks van diensten in verschillende talen gehouden. De Nederlandse dienst wordt altijd om elf uur gehouden en behoort tot de drukst bezochte diensten. Nederlandse protestanten uit de meest uiteenlopende kerken en gemeenten vieren dan uitermate betrokken, gezeten tegenover het open en lege graf in Jeruzalem, Pasen. Hier is minder sprake van sceptici dan bij een wandeling van protestanten langs de kruisweg van Jezus met schriftlezing en gebed. Dat is natuurlijk een gevoelsmatige zaak, want principieel is er geen verschil of men uit de bijbel leest, mediteert en bidt op de kruisweg of bij een open graf waarvan men niet weet of het het echte graf is. Voor mij staat, na wat jaren Jeruzalemervaring, vast dat ook protestantse gelovigen gevoelig zijn voor het vieren van de feesten en het beleven van hun geloof op plekken waar een heilsfeit geschied zou kunnen zijn. Beleven zij de processies en het verblijf bij een heilige plaats dan op dezelfde wijze als de orthodoxen of katholieken?
Stellig niet. Protestanten, zeker zij die afkomstig zijn uit westerse landen, beleven vieringen bij heilige plaatsen dikwijls als het bladeren in een bijbels prentenboek.

Bladeren in een bijbels prentenboek
Veel protestantse christenen die Israël bezoeken beleven de dingen hier op de manier zoals door een Amerikaanse studente in Jeruzalem, die met name het historische karakter van het christendom van groot belang achtte, als volgt onder woorden werd gebracht: „Ik heb ontdekt dat mijn geloof niet gebaseerd is op fantastische sprookjes of legenden, maar dat het verankerd is in de historie. Ik heb wat in de bijbel verteld wordt zelf aangeraakt". Zij beleefde het zien van de plaatsen waar God in de historie gehandeld heeft als een bevestiging van wat ze in de bijbel las. Ze wandelde als het ware in het bijbelse prentenboek.
Ik kan daarvan iets meevoelen. Als men in de woestijn gewandeld heeft dan kan men door de eenzaamheid, door het in de winter plotseling losbrekende natuurgeweld, zich iets van de werkelijkheid van het oordeel Gods voorstellen. Bij een oase kan men Zijn zegenende aanwezigheid ervaren. Men ervaart er bij het zien van de sterrenhemel de majesteit van God. De bloemenpracht na een regenbui vertelt daar de geschiedenis van een vriendelijk zorgende God. Het uit de bijbel gehoorde, beter gezegd, De in de bijbel verkondigde, komt dichter bij je.
Wie in de kale woestijn van Judea, bij de Dode Zee, zomaar bij de oase van Engedi, een strook groen ontdekt bij een plek waar levend water uit de bron tevoorschijn komt, ziet in een oogopslag wat de woorden van Jezus: „Ik ben het water des levens" betekenen.
Op dezelfde manier ervaren veel protestantse christenen ook de werkelijkheid van de ontmoeting met God tijdens de christelijke feesten op de plekken waar het geschied moet zijn. Het betekent voor velen een verrijking en een versterking van de beleving van het geloof. Dit temeer omdat men later, terug in het land waar men woont, bij het lezen van de bijbel de geziene werkelijkheid weer kan oproepen. Er kan een schaduwkant aan een dergelijke beleving zitten. Het kan ook een Thomaservaring zijn, waarbij je pas kunt geloven als je de plekken hebt kunnen zien en aanraken. Dat hoeft echter niet zo te zijn.

Verrijking
Het bezoeken van de heilige plaatsen en het vieren van de feesten aldaar kan zeer verrijkend werken.
Het kan ons tevens helpen de eenheid van het Oude en Nieuwe Testament te ontdekken. Immers de feiten uit beide Verbonden vonden aldaar plaats en hebben alles met elkaar te maken. Hier kan men, trekkend door het land en de christelijke feesten meevierend, niet louter uit het Nieuwe Testament lezen. Ik zelf kan hier bijvoorbeeld onmogelijk in de kerkdiensten en tijdens ontmoetingsavonden iets over Pasen zeggen zonder het Pascha er bij te betrekken. En mocht de bijbel me daartoe niet dwingen, dan is het wel het volk Israël, dat hier weer woont, z'n traditie leeft en de stad Jeruzalem weer tot een joodse stad heeft gemaakt, dat me met de neus op de feiten van de oorsprong van het christelijke geloof drukt. In Israël wonen en werken doet me mijn geloof als protestant toch anders beleven. Daar ontkom ik er niet aan.
Gelovigen uit evangelische kringen benadrukken nog weer een ander aspect. Voor hen heeft de terugkeer van het volk Israël alles te maken met het letterlijk in vervulling gaan van profetieen uit de bijbel. Zij hebben daardoor een dikwijls zeer sterke eindtijdbeleving en drukken dat uit in de viering van een christelijk Loofhuttenfeest.
Israël is een bijzonder land. Het maakt, zoals u begrepen zult hebben, altijd iets los bij christenen uit de meest uiteenlopende richtingen en tradities. Ook bij joden die Jezus als de Messias belijden. We zullen dat in het laatste artikel zien.

Jeruzalem, C.J. van den Boogert

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen