Venus aan de leiband

Hij stond met ons stil bij 1 Tim. 4:11 t/m 5:2. Timotheüs krijgt van Paulus aanwijzingen voor een goed pastoraat. Hij moet een voorbeeld voor de gemeente zijn in woord en daad. Bij dat goede pastoraat hoort ook: een voorbeeld zijn in reinheid. In de eerste twee verzen van hoofdstuk 5 zegt Paulus hoe Timotheüs met de gemeenteleden moet omgaan. Hij moet niet hard optreden tegen oude mannen. Hij moet hen niet met woorden slaan, staat er letterlijk. Jonge mannen moet hij vermanen als broers. Oudere vrouwen moet hij vermanen als moeders; dus met respect. Jongere vrouwen als zusters, in alle reinheid. Het woord reinheid komt maar twee keer in het Nieuwe Testament voor. Beide keren in dit gedeelte. Ook al was er bij Timotheüs geen enkele aanleiding toe, toch waarschuwt Paulus hem om die reinheid in acht te nemen. Want de huwelijksverhouding is door Christus gezuiverd. Die zuiverheid moet blijken. In de beginperiode was de christelijke kerk opvallend anders dan de samenleving om haar heen. Is de christelijke gemeente er aan toe om in deze dingen weer een voorbeeld te vormen? Wij zullen ook in het pastoraat moeten beseffen, dat de duivel op dit punt niet stil zit. Het is goed in een sfeer van bezinning en ontmoeting met elkaar bij dit onderwerp stil te staan, zowel vanuit theologisch als praktisch oogpunt.

Venus aan de leiband
Na de openingswoorden kreeg prof. dr. H.W. de Knijff het woord. Hij heeft een boek geschreven over kerk en erotiek onder de titel: Venus aan de leiband. Hem was verzocht om het bezinnend-theologische aspect voor ons in te leiden. Het gaat, zo zei hij, om de verhouding tussen seksualiteit en huwelijk. Het huwelijk is zeer nauw met het christelijk leven verbonden. De zin van de seksualiteit zie je in het huwelijk. Er is strijd gevoerd om het huwelijk, maar het is de kerk gelukt om het ingang te doen vinden. Vandaag de dag is er een tegengestelde ontwikkeling aan de gang. De seksuele emancipatie - die heeft plaats gevonden - was noodzakelijk, maar toch worden veel dingen niet zuiver gesteld. De seksualiteit is altijd onderdrukt en het christendom krijgt daarvan de schuld. Dat is niet terecht. De levenshouding van een hele generatie vormt een breuk met het verleden. Er is sprake van een golfbeweging in de seksuele bevrijding. In de 70-er jaren werd de seksualiteit aangemerkt als het enige alomvattende geluksbeleven van de mens. In de 80-er jaren kwamen de verloederingsverschijnselen, zoals incest en pedofilie. Het bleek dus niet zo mooi als men had doen voorkomen. Wat heeft men hiervan geleerd? Eigenlijk niets. Want in de 90-er jaren gaat men ervan uit: Alles wat lust geeft is goed, tenzij men de ander schaadt. Als dat eerste de norm is: „alles wat lust geeft is goed", dan komt dat tweede „tenzij ..." niet meer tot zijn recht, want lust vraagt altijd om meer.

Geschiedenis
De hele geschiedenis door was er strijd t.a.v. de seksualiteit. In Israël was er de strijd tussen het dienen van de HERE en de vruchtbaarheidsgodsdiensten van Baal en Astarte. Die strijd is veel erger geweest dan op het eerste gezicht uit de bijbeltekst blijkt. De afgoden met de daaraan verbonden tempelprostitutie hadden grote invloed. Men offerde zich aan de godheid in seksuele overgave. Het was godsdienstig en werd daarom niet als iets kwaads gezien.
Hier tegenover staat nu de huwelijksmoraal, die onder Gods gebod wordt gebracht. Het lijkt wel huwelijk tegenover seksualiteit. In het kader van het huwelijk worden die dingen als seksualiteit en vruchtbaarheid op God gericht. Het huwelijk wordt zelfs een beeld van de relatie tussen God en zijn volk. Dat monogame huwelijk is in het Nieuwe Testament (bijv. bij Paulus) een vast gegeven. Paulus als anti-seksueel te typeren is gewoon slecht de Bijbel lezen. Seksualiteit hoort bij het huwelijk en wordt in dat kader positief benaderd. In de Europese geschiedenis heeft een vergelijkbare ontwikkeling plaats gevonden als in Israël. De verwording werd door het christendom ingekaderd in het huwelijk. In de Middeleeuwen komt er een ander denken op. Alle seksualiteit wordt verbonden met zonde. Dan komt de ascese; de kloosterlingen en het celibataire leven. Er komt een tweedeling. De kuise mensen en het gewone volk, dat het huwelijk niet missen kan. In de Reformatie-tijd wordt die tweedeling doorbroken. Luthers huwelijk met Catharina von Bora was cultuurhistorisch minstens zo belangrijk als het aanslaan van de 95 stellingen. Ook Calvijn strijdt tegen die tweedeling van monniken en gewone mensen. Er is een positief denken over huwelijk en seksualiteit.
In de 18e en 19e eeuw zien wij een merkwaardige verandering, die de cultuur weer eeuwen terugplaatst. Die verandering komt uit de cultuur (verlichting en romantiek) voort en niet uit de kerk zoals vaak beweerd wordt. In de Bijbel gaat het erom, dat de mens een persoon is en niet geleid wordt door iets neutraals (een drift). De huwelijkse staat is een element in de menswording. Open staan voor de ander. Daardoor leer je veel in het leven, waardoor de mens echt mens wordt. Het zou in onze tijd wel eens de taak van de kerk kunnen zijn om de seksualiteit te redden. Het gaat erom, dat de mens leert te kiezen voor een gelukkig leven.

Pastoraat
Op de tweede dag hield dr. J.C. Borst uit Welsum een lezing over Pastoraat in situaties van seksuele verwording en verwarring. Hij is o.a. gevangenispredikant en heeft veel ervaring met pastoraat onder incest-slachtoffers en daders. Een probleem is, dat de theologische opleiding hierin niet voorziet. Daarom was het goed, dat in zijn referaat veel praktische voorbeelden naar voren werden gebracht. De grote moeite is, dat incest-daders nauwelijks bereid zijn om schuld te erkennen. Ze betuigen altijd onschuld en schuiven de schuld op de ander. Het komt voor in alle milieus. In het kerkelijk milieu niet minder dan buiten de kerk.
De inleider schilderde de afweermechanismen, die in werking treden bij de dader als de incest openbaar komt.
Hoe hij op alle mogelijke manier de mooie kant laat zien en de werkelijkheid bagatelliseert en hoe een pastor daarmee heeft om te gaan. Ook schetste hij de typen dader en hoe te handelen als je in het pastoraat concreet ermee in aanraking komt.
Het was goed om zo eerlijk met elkaar de moeiten door te spreken, waar je in het pastoraat mee in aanraking kunt komen.

M.J. Oosting

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen