De voortrekkersrol van ons land op ethisch terrein (Ontwikkelingen op ethisch terrein 1)

Voortrekkersrol
Vandaag gaat het over de voortrekkersrol die Nederland speelt op medisch-ethisch terrein. We leven niet op een eiland. In de landen om ons heen, zowel op het vasteland van Europa als op het eiland dat Engeland is, vinden er grote veranderingen plaats op het terrein van de medische ethiek en ook in het algemeen in de ethiek.
Enerzijds brengt de ontwikkeling van de medische wetenschap en met name van medische technieken, een enorme vergroting van mogelijkheden mee. Met die ontwikkelingen zijn ingrijpende vragen verbonden. Mag alles wat kan? We zijn tot veel in staat. Zullen we al die mogelijkheden uitproberen en in de praktijk realiseren?
Anderzijds vinden er grote veranderingen plaats in onze houding tegenover leven en dood. Daar hoort ook bij onze instelling ten opzichte van wat we op dat terrein nog wel doen of wat we menen te moeten nalaten. Het is opvallend dat enerzijds soms in de ene kamer op dezelfde etage van een ziekenhuis gevochten wordt om het leven te behouden, terwijl niet ver daar vandaan soms in een kamer ernaast een leven wordt beëindigd. Het wordt niet (meer) van waarde geacht.

Recente wetsvoorstellen van het kabinet
Recente voorstellen van onze regering ter zake van de beëindiging van het leven, zowel voor de geboorte als daarna, hebben veel onrust teweeggebracht onder de bevolking. Een zwangerschap afbreken na de vierentwintigste week van die zwangerschap - in het verleden de levenslijn in plaats van de deadline - moet in bepaalde gevallen mogelijk zijn. Een kind in de leeftijd tussen twaalf en zestien jaar moet, eventueel zonder instemming van de ouders euthanasie kunnen verkrijgen. Ik meen in deze situatie te moeten spreken van hulp bij zelfdoding. Suïcide is daarvoor de aangewezen term, zo komt het mij voor.
Weefsel van geaborteerde foetussen moet voor medische experimenten gebruikt kunnen worden.
Het homohuwelijk is in Nederland geaccepteerd. Of een dergelijke regeling in strijd is met de grondwet, moet alsnog bezien worden. Wie zegt dat daarvoor grondwetswijziging nodig is, moet het maar aantonen, nadat dit huwelijk bij wet reeds geregeld is. Het was kennelijk niet de moeite waard die noodzaak tot grondwetswijziging vooraf te onderzoeken. Dat dit niet gebeurd is wijst op de maatschappelijke en politieke druk - men kan nog beter van pressie spreken - die hierbij werd uitgeoefend.

Nederland voorop
Met name dit laatste voorbeeld en de wettelijke regeling van euthanasie voor kinderen tussen twaalf en zestien jaar zonder dat instemming van de ouders nodig is, rechtvaardigen de titel van dit artikel. Nederland vervult in de wereld een voortrekkersfunctie op dit terrein. Het moet allemaal kunnen. Het staat in de vrijheid van de mens om het zo te regelen. Wij zijn er als natie in zekere zin nog trots op ook, dat we al zo ver zijn. We trekken andere landen in onze beleidsgang mee. We hebben er onze argumenten voor. Als ergens de verandering van normen en waarden aan te illustreren is, dan wel aan deze plannen die tot wet zullen worden en voor een deel tot wetswijziging leiden.
Nederland vervult een voortrekkersrol. Wie zich zo'n rol aanmeet zal door twee bijkomende motieven worden gedreven om verder te gaan.

Twee bijkomende motieven
Enerzijds is er het verlangen om door te gaan. Het betrachten van een ruime mate van vrijheid, vergeleken met wat nu als knellende banden voor een vroegere periode wordt gezien, houdt in zich de dynamiek van verder gaan. Niet stilstaan bij wat nu mogelijk is, maar voortgaan tot wat mogelijk moet worden.
Men spreekt wel van de wet van het hellende vlak. Wie zich daarop beweegt, komt in de greep van de helling en heeft zelf niet meer de macht over zijn vaart benedenwaarts.
Ik spreek in dit geval liever over de dynamiek van het kwaad. Wie door God gestelde grenzen niet eerbiedigt, komt in de greep van het kwaad. De zonde van ongehoorzaamheid heeft een innerlijke kracht in zich die mensen verder drijft. Juist wie de gehoorzaamheid aan Gods wil verwerpt, komt in de greep van de ongehoorzaamheid. Hij wordt daardoor en daarin voortgedreven.
De andere kant is dat wie tegen deze beweging geen verweer meer heeft zichzelf wil rechtvaardigen. Hij tracht de indruk te wekken dat hij geen voortgedreven slachtoffer van een verkeerde keus is. Hij wil laten zien dat hij het stuur in handen heeft en daarom rechtvaardigt hij zichzelf. Dat brengt mee een gebrek aan zelfkritiek en ook aan zelfonderzoek. Hij moet verder. De macht van het kwaad manifesteert zich in zelfrechtvaardiging. In dit geval heeft zij een het kwaad versterkende werking.

Het milieuvraagstuk
Bovenstaande tekening geeft bepaald geen opgewekte indruk. Is er toch niet ook wat positiefs te zeggen van ontwikkelingen in onze samenleving?
Ik wil wijzen op de grote zorg om het milieu. Er zijn heel wat actiegroepen en verenigingen, die zich lokaal, regionaal en nationaal voor het milieu inzetten. Zij doen een beroep op het verantwoordelijkheidsbesef van de burgers het milieu te sparen. Deze actiegroepen hebben niet zelden behoorlijke invloed bij de politieke besluitvorming.
Ik ga niet dieper in op de motieven die door deze groepen worden aangevoerd. Soms krijgt men de indruk dat de drijfveer een heidense eerbied is voor moeder aarde. Niet zelden wordt in dit verband de naam van de Griekse godin Gaia genoemd, wier naam aan de aarde herinnert. Soms wordt de mens van zijn eigen betekenis ontdaan en vervalt de specifiek bijbelse notie dat de mens als beeld van God geschapen is. Hierdoor is de mens onderscheiden van elk ander schepsel.
Het gaat mij in de aandacht voor het milieu om een positieve factor. Christenen moeten helaas erkennen dat zij niet tot de voorhoede behoren, die op een verantwoord milieugebruik hebben aangedrongen. Typerend hiervoor mag zijn het feit dat het boek van de Utrechtse emeritus-hoogleraar dr. H.W. de Knijff „Tussen woning en woestijn. Milieuzorg als aspect van christelijke cultuur" (Kampen 1995) nauwelijks aandacht heeft gekregen.
Met de herinnering aan het pleidooi voor verantwoord omgaan met het milieu uit niet speciaal christelijke hoek, wil ik erop wijzen dat in onze samenleving niet alleen christenen de samenleving aan haar verantwoordelijkheid voor het geschapene herinneren. Niettemin is het wel zo, dat deze aandacht voor het milieu niet gelijk op gaat met de eerbied voor het leven als door God geschapen. Dit laatste motief ontbreekt bij veel milieuactivisten.
Soms vraag je je dan af, of de zorg voor het milieu voortkomt uit een vorm van zelfbehoud. Toch zullen wij ons moeten spiegelen aan dit pleidooi voor het milieu.
In het volgende artikel zullen we op achtergronden en motieven wat dieper ingaan.

W.H. Velema

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen