Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

De tranen van Cunhaú

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

De tranen van Cunhaú

4 minuten leestijd Arcering uitzetten

Bewerking, door ds. B.A.T. Witzier, van een artikel van ds. F.L Schalkwijk uit: Informe, kwartaalblad van de I.E.R.- kerken in Brazilië

Kort geleden berichtten de kranten de zaligverklaring van de martelaren van Cunhaú, een plaatsje in het Noordoosten van Brazilië, door paus Johannes Paulus II. Tijdens de eerste weken van de Portugese opstand tegen de Hollandse aanwezigheid in Brazilië (1630-1654) vond daar in 1645 een bloedbad plaats, waarbij ook een aantal rooms-katholieke geestelijken viel. Enkele kranten zeiden dat deze slachtpartij werd uitgevoerd op last van de Hollandse regering in Recife, met medewerking van een "calvinistische" predikant. Zonder op het barbaarse van deze gebeurtenis af te dingen, moeten wel drie feiten worden vermeld uit de historische context van die oorlogsjaren, die het begin van het einde van de Hollandse bezetting in Brazilië aankondigden.

Wreedheden van Nederlandse calvinisten?
1. De Hollandse regering heeft deze slachting niet bevolen; het ging om een wraakneming van Indianen als reactie op berichten over wreedheden van de Portugezen. Sinds het begin van de Portugese opstand werd steeds duidelijker dat, wanneer de Portugezen de macht weer in handen kregen, de Indianen een vreselijke dood te wachten stond. Gevolg was dat de 'Brazilianen" (zoals de Tupi-indianen genoemd werden) hun toevlucht zochten bij de Hollandse forten, die onneembaar geacht werden. Andere groepen grepen echter naar de wapens. Dit gebeurde ook in Cunhaú.
In de streek van Cunhaú bestond de inheemse bevolking grotendeels uit menseneters, de Tapuias, onder leiding van hun stamhoofd Nhanduí. Voor de Hollanders waren de Tapuias onstandvastige bondgenoten: ze namen van niemand orders aan en besloten zelf wat het beste was voor hun stam. Bevriend met deze stam was een zekere Jacob Rabe die met een Indiaanse getrouwd was. Hij fungeerde als schakel tussen de Tapuias en de Hollandse regering.
Onder veel Tapuias heerste een diepe haat tegen de Portugezen, die terugging op gebeurtenissen vóór de komst van de Hollanders. Die werden gezien als bevrijders van het Portugese juk. Diverse keren probeerden deze Indianen deze situatie te gebruiken om hun wraak op de Portugezen te koelen. Zo al in 1637: nadat prins Maurits de streek Ceara veroverd had, probeerden de Indianen alle Portugezen in dit gebied uit te moorden. Met geweld moesten Hollanders bescherming bieden. Hetzelfde gebeurde nu ook in 1645. De Tapuias voelden dat met het begin van de Portugese opstand het uur van de waarheid was aangebroken: het was zij óf de Portugezen. Op de 15e juli begon het drama in Cunhaú. Eerst werden allen die zich in de kapel bevonden afgeslacht en vervolgens de overigen.
2. Inderdaad is de naam van een protestantse predikant aan deze episode verbonden, maar wel anders dan veel aangenomen wordt. Hij voerde de slachting niet aan, maar was juist door de regering uitgezonden om de barbaarsheid van de Indianen in te binden. Toen de Hollandse regering in Recife op 25 juli van deze gebeurtenissen op de hoogte werd gesteld, werd namelijk Jodocus à Setten, predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk en veldpredikant, samen met kapitein Willem Lamberts en zijn gewapende troepen uitgezonden "om de Tapuias te remmen en hen naar Recife te brengen, om zo het land en de (Portuese) bewoners te beschermen." De Indianen werden echter woedend op de Hollanders omdat ze niet begrepen hoe die hun aarstvijanden konden beschermen. Ze verbraken het zwakke verbond met de Hollanders.
3. Het einde van de Tapuias en van Jacob Rabe was als volgt. Enkele maanden na het bloedbad in Cunhaú werd deze functionaris van de West-Indische Compagnie, die de afgezant van de regering (ds. Jodocus à Setten) met getrokken pistool ontvangen had, gedood op last van Joris Garstman, de gouverneur van het gebied Rio Grande do Norte. Kapitein Garstman was getrouwd met een Portugese vrouw, die veel familieleden verloren had in Cunhaú.
Wat de Tapuias betreft: na de uiteindelijke verdrijving van de Hollanders en het herstel van het Portugese bewind, werden zij die zich niet wilden schikken naar het politieke en godsdienstige beleid van Lissabon, uitgemoord "in de bloedigste verdelgingsoorlog die ooit in Brazilië gewoed heeft", zoals de bekende historicus dr. Tarcísio Medeiros schreef

Geschiedschrijving is moeilijk
Genoemde drie factoren verminderen in niets het leed van Cunhaú, van deze onschuldige levens die verpletterd werden tussen de molenstenen van gewapend geweld. Maar ze kunnen misschien wel iets wegnemen van het gif uit de geschiedenis, doordat beter begrip van de context van die voor beide partijen gespannen dagen.
Objectieve geschiedenis schrijven is moeilijk, zeker van een zo omstreden onderwerp met zoveel onbekende details. Maar te beweren dat de barbaarse daden in Cunhaú zijn uitgevoerd op last van de Hollandse regering, en werden geleid door een protestantse predikant, is onwaar. Zo maakt men te gemakkelijk de gevallenen in de kapel van Cunhaú tot martelaren van een godsdienststrijd. Dat is interpretatie, geen feit.
Dit alles mag wel onze verwachting versterking, en ons reikhalzend doen uitzien naar de dag waarop God alle tranen zal afwissen, ook die van Cunhaú (Op. 7:17)!

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 26 mei 2000

De Wekker | 16 Pagina's

De tranen van Cunhaú

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 26 mei 2000

De Wekker | 16 Pagina's