Pastoraat onder dementerenden

Niet alleen ouderen
"Daar ruist langs de wolken..." klinkt door de huiskamer waar we met z'n tienen bij elkaar zitten. Sommige bewoners zingen mee, anderen neuriën zachtjes. Als ik tijdens ons uurtje geestelijke muziek een CD opzet zie ik gebogen hoofden omhoog gaan, duttende ogen weer helder worden en verkrampte vingers de maat van de muziek mee slaan.
Soms denk ik wel eens: "Deze mens krijgt een tweede kans", als ik zie hoe het geloof uit hun jeugd weer terug komt en iemand die vroeger zei "dood is dood" nu zo van harte zingt over het eeuwige leven.
Ik werk nu 3½ jaar als geestelijk verzorger in een verpleeghuis in Amsterdam. Er verblijven 240 bewoners, die allemaal aan een vorm van dementie lijden. Bij dementie denk je al gauw aan de ziekte van Alzheimer, maar er zijn veel meer oorzaken: een beroerte, een hersenziekte, een ongeval of zelfs een tekenbeet.
Ons verpleeghuis is een van de weinige huizen in Nederland waar ook jong-dementerenden wonen. Verscheidene van hen zijn onder de vijftig, een paar zelfs onder de veertig. De ziektebeelden zijn heel divers, wat de zorg er niet eenvoudiger op maakt. Is dementie al erg als het ouderen treft, u kunt zich misschien wel indenken dat het ronduit schrijnend is als je nog maar 35 bent. Van oudsher was er een gespreksgroep voor de partners en ook voor de kinderen van deze bewoners, maar laatst zeiden we tegen elkaar dat we wel zoiets voor ouders van dementerende kinderen beginnen konden.

Pastorale verlegenheid?
"Met dementerenden kan ik niets", zei een predikant eens tegen me. "Waarom niet?" vroeg ik. "Omdat ze toch niet begrijpen wat ik zeg", antwoordde hij.
Mijn eerste reactie was: Weet deze man wel wat pastoraat inhoudt? Later besefte ik dat hij misschien alleen maar zijn onmacht verwoordde. Ieder die met een dementerende omgaat worstelt met dit probleem. Ach, wat zou je graag willen dat je nog net zo met deze vrouw of man zou kunnen praten als vroeger. Maar de omgang met een dementerende stelt speciale eisen. Met veel moeite en verdriet moeten we afzien van onze eigen behoefte aan herkenning, van het delen van herinneringen ("Je weet toch nog wel....") en proberen om mee te gaan in de belevingswereld van de dementerende en van daaruit het contact weer op te bouwen.
Elke keer weer is het een feest om op zondag de huisdienst mee te maken. Met zo'n 60 bewoners zit de zaal vol. Achter me, op het podium, staat het koor. Met vrijwilligers en familieleden erbij zijn we met meer dan 100 mensen. De bewoners genieten van de koorzang en maken dat met opmerkingen of applaus kenbaar. Na de schriftlezing is er even een intermezzo waarin ik met een voorwerp dat bij de 'preek' hoort de zaal door loop en zo de bewoners alvast voorbereid. De 'preek' is een verhaal apart. Wat heb ik lang gezocht naar de juiste vorm! Hij mag niet moeilijk zijn maar ook niet kinderlijk. Er moet een duidelijke lijn in zitten. Ik moet korte zinnen maken en met mijn stem werken. Ik verwonder mij er over dat bewoners die niets anders lijken te kunnen dan mompelend heen en weer wiegen, in zo'n huisdienst opleven en luid en duidelijk de geloofsbelijdenis opzeggen of het Onze Vader bidden en met een verheerlijkt gezicht "U zij de glorie" zingen. Dat maakt me heel blij van binnen. Tegelijkertijd besef ik dat dit voor de familie van een dementerende wrang kan overkomen. Ik mag dan blij zijn met wat de mensen nog wel kunnen - zij worden steeds weer geconfronteerd met wat verloren gegaan is.

Begrip
Familieleden spelen in het verpleeghuis een grote rol. Sommige partners komen iedere dag op bezoek. In het bijstaan van de familie heb ik ook een taak. Zo begeleid ik de gespreksgroep voor partners van oudere dementerenden. Natuurlijk spreek ik de familieleden ook persoonlijk. Dat kan op mijn kamer, maar vaak maak ik ook een praatje op de gang of bij de koffie: even vragen hoe dit of dat gegaan is, een hand op de schouder, of een poging om het contact tussen bezoeker en bezochte optimaal te doen verlopen. Dit ogenschijnlijk heel gewone contact kan heel belangrijk zijn, omdat helaas niet ieder in de omgeving begrip heeft voor de situatie. Wat is er al een leed geleden voordat mensen bij ons terechtkomen. En niet alleen door de dementerende. Degene die thuis zorgde is vaak aan het eind van z'n krachten. Dag en nacht is er gezorgd. Aan zichzelf dacht men niet; men heeft agressie verdragen en tranen weggeslikt. Voortdurend moest men alert zijn. En bij dit alles komt dan nog eens het steeds meer afscheid nemen van de geliefde zoals je die gekend hebt.
Graag wil ik dit artikel besluiten met een oproep. Alle verpleeghuizen in Amsterdam zitten met een groot tekort aan zowel personeel als vrijwilligers. Denkt u er eens serieus over of hier als christen misschien een roeping voor u ligt? Ook in de zorg kunt u veel betekenen voor Gods koninkrijk!

Lia Romkes
Drs. C. Romkes te Leiden was na haar studie theologie als missionair-diakonaal werker verbonden aan de Christelijke Gereformeerde Kerk van Leiden, voor het werk in het Aanloophuis. Ze was bijna 6 jaar geestelijk verzorger in een zorgcentrum te Delft en is nu verbonden aan een verpleeghuis in Amsterdam. Ze heeft zitting in het deputaatschap ADMA.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen