Eenheid in bijbelvertaling?

Een herziening van de Statenvertaling
De synode van Leeuwarden heeft een besluit genomen inzake de bijbelvertaling dat niet op die manier voor onrust zorgde. Het is bijna 'tussen neus en lippen door' genomen, maar het kwam via een bekendmaking door het Hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond dezer dagen in het nieuws. Het besluit van de gs hield de inwilliging in van een verzoek van de Gereformeerde Bond, om ook uit de CGK enkele mensen aan te wijzen die aan een 'hertaling' van de Statenvertaling zouden willen meewerken.
Na overleg tussen de deputaten vertegenwoordiging van de kerken en de deputaten voor de eenheid van de gereformeerde belijders is aan ds. J. van Amstel en aan ds. R. Kok gevraagd aan dit project bestuurlijk mee te werken.
Verder zijn in de Stichting Herziene Statenvertaling die dit project gaat behartigen ds. B.J. van Vreeswijk, ds. A.J. Kunz, ds. H. Russcher en de heer L. van der Waal, allen namens de GB, betrokken, en namens de Gereformeerde Gemeenten ds. G.C. Vreugdenhil en drs. I.A. Kole.
Er zal op korte termijn een begin worden gemaakt met het aanwijzen van medewerkers die over de nodige kennis van de grondtalen, het Nederlands en de theologie beschikken, zodat een begin kan worden gemaakt met het werk.
Uitgangspunt is aan te sluiten bij de door de Statenvertalers gebruikte grondtekst en hun vertaalprincipe dat te typeren is als getrouw aan de brontaal en sterk concordant. Daarbij blijven dus de kenmerkende begrippen uit de grondtekst zoveel mogelijk herkenbaar. Verder zal het Nederlands meer afgestemd zijn op ons normale taalgebruik. Naamvallen die wij nooit meer gebruiken worden vermeden.
'Uws naasten huis' zal worden: 'het huis van uw naaste'. Hetzelfde geldt van deelwoorden die niet meer gangbaar zijn. 'De man ziende' zal bijv. worden vervangen door: 'toen hij de man zag'. Verouderde Nederlandse woorden zullen worden vervangen. Woorden die op grond van betere taalkundige en oudheidkundige kennis anders dienen te zijn zullen worden aangepast. In Matteüs 5:15 komt daarom niet meer een kaars onder een korenmaat, maar een olielampje.
Staande uitdrukkingen als de vreze des Heeren blijven staan. Natuurlijk zullen er in de komende jaren - waarin, o.a. door vrijwilligers, heel wat werk te verzetten is - de nodige knopen moeten worden doorgehakt. Het financiële aspect van een dergelijk project laat ik nog even buiten beschouwing, maar dat is er natuurlijk wel. De stichtingsvorm duidt op de mogelijkheid en de wens dat giften voor dit werk zullen worden gevraagd. Het beginkapitaal is door de Gereformeerde Bond verschaft.

En de NBV?
Het initiatief voor dit project staat niet los van het project van het Nederlands Bijbel Genootschap voor een Nieuwe Bijbel Vertaling waar al het een en ander van verschenen is. Daar is zeker veel positiefs over te zeggen. Tegelijk is er de discussie geweest over de vertaling van de naam van God als 'Heer', en nog een aantal keuzen op grond waarvan geen helderziendheid nodig is om te weten dat de NBV niet alom in de kerken aanvaard zal worden. Er wordt door velen iets van vervreemding beleefd bij sommige passages, en ook bij het gebruik van 'jij' en 'jou'.
Er is op onze synode nog niet gesproken over de vraag of en zo ja hoe, de NBV ook een kerkelijke toetsing moet krijgen om geschikt bevonden te worden voor gebruik in de erediensten. Dat er in een aantal gemeenten met belangstelling naar wordt uitgezien dat de NBV kan worden gebruikt, durf ik wel aan te nemen. In onze kerken wordt naar ik vermoed in een meerderheid van de gemeenten de NBG-vertaling van 1951 gebruikt, maar ook op heel veel plaatsen de Statenvertaling. Met een hertaling van de SV worden de mogelijkheden nog breder, al zal de stap van SV naar 'hertaling' niet een principiële maar een praktische zijn. Logisch dat de generale synode in het verleden nooit méér heeft gedaan dan het vrijgeven van een vertaling voor kerkelijk gebruik. Voorschrijven is gelukkig nooit aan de orde geweest. Het is verder een zaak van plaatselijk beleid.

Een motief dat in ieder geval een grote rol moet spelen wanneer we landelijk en plaatselijk met de vraag naar bijbelvertalingen te maken krijgen is de verstaanbaarheid. Op catechisatie heb ik al jaren geleden bij herhaling ontdekt dat er een generatie is die zelfs de betekenis van woorden als 'schare', 'gestand doen', 'krachten doen', 'grondvesten' om maar een paar willekeurige keuzen te doen, niet kennen. Veel woorden die in de Bijbel voorkomen worden in het dagelijks leven nooit meer gebruikt! Heel wat gedeelten, ook van de NBG-vertaling van 1951, gaan dan ook aan velen voorbij. Van de Statenvertaling geldt dat in nog sterkere mate.

De bezinning die primair in de kring van de Gereformeerde Bond plaats vond, heeft dus twee dingen waargenomen. Ten eerste dat de N BV voor velen een brug te ver zal zijn, om diverse, ook principiële, redenen. Ten tweede dat de SV zoals die nu beschikbaar is - ook in de voorzichtige herziening van 1977, de zogenaamde Tukkereditie - onvoldoende verstaanbaar is. Een belangrijk deel van onze jongere generatie vervreemdt van de inhoud van Gods Woord als er niet iets wordt gedaan!
Dit signaal mag wel goed tot ons doordringen! Ook wanneer we gewend zijn over de Statenvertaling te spreken alsof die (bijna) door de Heilige Geest is geïnspireerd. De Statenvertalers zelf wisten wel beter. Hun eerbied lag bij de grondtekst. Die is het Woord van God. Vertaling in taal die vandaag begrepen wordt blijft ook nu een grote verantwoordelijkheid voor de kerk.

Moedgevende ontwikkelingen (?)
Er zijn sceptische geluiden geweest bij deze plannen tot herziening. Ik begrijp dat. Nu we iets hebben kunnen vernemen van de uitgangspunten voor deze herziening meen ik dat er iets goeds uit kan groeien.
Het zou mooi zijn als in de hele gereformeerde gezindte dezelfde keus voor een bijbelvertaling werd gemaakt, maar dat is niet realistisch. Om een aantal redenen zitten velen niet op deze hertaling te wachten, en anderen niet op de NBV. We moeten maar niet als struisvogels zijn. Als we op een inhoudelijke manier met elkaar kunnen spreken dat er wel wat moet gebeuren om nieuwe generaties het Woord van God te leren begrijpen, dan zal dat moed geven.

Er is nog een factor die ons wel bezig mag houden. In hoeveel gezinnen wordt gebruik gemaakt van Het Boek in plaats van de Bijbel? Ik weet het, op heel wat plaatsen is daarin makkelijker te begrijpen wat er staat. Maar op ook heel veel plaatsen poetst de omschrijving die gegeven wordt weg wat er eigenlijk staat. Vorig jaar werd verder door het Nederlands Bijbel Genootschap meegedeeld dat sinds 1995 de verkoop van de Groot Nieuws Bijbel explosief gestegen is, waarbij als afzetgebied genoemd werd de Gereformeerde Bond en de Gereformeerde Gemeenten. In vergelijking met Het Boek kun je zeggen, dat Groot Nieuws in ieder geval een vertaling is, en geen omschrijving, en daarom boven Het Boek te verkiezen. De bezwaren er tegen zijn toch ook niet gering.
Ook tegen die achtergrond mag het werk aan bijbelvertalingen die voor ouderen en jongeren te begrijpen zijn èn die betrouwbaar zijn, wel aandacht hebben, en bemoedigend heten.

Wat echter het allermeest bemoedigend zou zijn? Als we in de kerk over de zaak van de bijbelvertaling in de 21e eeuw niet meer spreken zoals we het in de 20e eeuw hebben gedaan. Dus zonder weer op de weg van wantrouwen en polarisatie en partijvorming terecht te komen.

Jaren geleden maakte ik een gemeenteavond mee, waarop een broeder die nog maar kort uit een andere kerk was overgekomen, zich in postuur zette en op een toon van oppositie voeren begon zijn zegje over iets te doen. Een grote stilte viel. Als voorzitter zweeg ik ook. Tot een zuster zich naar hem overboog en het zwijgen verbrak met de woorden: 'Wij doen het niet meer zo.'
Als we als kerken ook rond de vertaling van Gods Woord volgens die les met elkaar leren spreken dan zal de ontwikkeling zeker zeer bemoedigend zijn. En tot eer van God. 'We doen het niet meer zo.'

J.W. Maris

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen