''Ook een leesdienst is volwaardige verkondiging van het Woord''

Van Dam (45), project engineer bij energiebedrijf Eneco in Rotterdam en sinds april 2001 ouderling, is in zijn ambtsperiode zo'n tien keer voorgegaan in een leesdienst. Het aantal keren neemt nog steeds toe nu de gemeente sinds dit voorjaar vacant is geworden. In Klundert wordt er gerouleerd tussen twee ouderlingen. Hoewel hij er vooral de eerste keer erg tegen op zag en gespannen was, ervoer hij het wel als zijn roeping om de gemeente te dienen. Hij merkt steeds weer, dat God hem kracht geeft om het te doen.
In Zwartsluis, een gemeente die al geruime tijd vacant is, bestaat de kerkenraad uit twee ouderlingen en één diaken, die allen om de beurt een preek lezen. Van der Veer (57), werkzaam bij de Rabobank, is één van hen. Voorzichtig schat hij in de dertig jaar dat hij ouderling is 500 keer preek te hebben gelezen. Hij mag ervaren dat hij het niet voor zichzelf doet, maar dat de Heere hem wil gebruiken. "De eerste preek heb ik afgeraffeld door de zenuwen. Nu is het niet zo dat ik het wel eventjes zal doen. Ik heb echter wel geleerd er meer ontspannen mee om te gaan, hoewel de spanning nooit helemaal overgaat."

Uitkiezen
Tien keer per jaar verschijnt er een nummer van de serie "Uit de Levensbron" met daarin vier preken van predikanten uit de Christelijke Gereformeerde Kerken. Beide broeders maken gebruik van deze serie. Opvallend is dat beiden het selectieproces beginnen met het tellen van het aantal pagina's dat de preek omvat. Hieruit kiezen zij de preken van zo'n tien tot twaalf bladzijden. Van der Veer vindt dat een leesdienst niet onnodig lang moet duren, maar zes kantjes zijn volgens hem niet genoeg om een dienst te vullen. Van Dam: "Het klinkt misschien vreemd, maar ik lees vrij snel. Wanneer ik een preek van acht kantjes neem, dan duurt de dienst wel erg kort."

Van Dam hanteert een min of meer vast schema bij het selecteren van een preek. Uit de Levensbron selecteert hij eerst de nummers van de voorgaande jaren die in dezelfde maand zijn uitgekomen als waarin hij nu een preek moet lezen. Vervolgens bekijkt Van Dam of de preken passen binnen het kerkelijk jaar en of de verdeling van preken over teksten uit het Oude en uit het Nieuwe Testament in evenwicht blijft. Uit de preken die hij dan nog overhoudt, leest hij het eerste en het laatste stukje. "Ik beoordeel dan of de preek makkelijk voor te lezen is en of hij mij aanspreekt."
Hierna heeft Van Dam nog ongeveer vier preken over. Als laatste criterium kijkt hij dan naar wat hem persoonlijk het meest aanspreekt en welke preek het meest aansluit bij bepaalde zorgen of gebeurtenissen binnen de gemeente. "Om een voorbeeld te geven: de laatste tijd wordt de gemeente bezocht door een groepje Nigeriaanse varenden. Sindsdien houden de ouderlingen er rekening mee dat de preken eenvoudig in het Engels kunnen worden samengevat."

Geen aanstoot
In Zwartsluis werd in het verleden regelmatig voorgelezen uit de catechismusverklaring van ds. G. van Reenen, wijlen predikant van de Gereformeerde Gemeenten. Tegenwoordig gebruikt men de serie "Uit de Levensbron". Een reden hiervoor is dat het taalgebruik van oudere preken voor veel mensen niet meer te begrijpen is. Bovendien speelt het feit mee dat de gemeente deel uitmaakt van het verband van de Chr. Geref Kerken. Binnen de gemeente leven er bezwaren tegen het lezen van predikanten uit andere kerkverbanden.
Met het uitkiezen van een preek houdt Van der Veer ook rekening met de ligging van Zwartsluis binnen het geheel van de Chr. Geref Kerken. Omdat men in de gemeente uit de Statenvertaling leest, neemt hij vooral preken waarin deze vertaling gebruikt wordt, om geen onnodige aanstoot te geven.
"Het kost te veel tijd om een preek waarin veel bijbelcitaten in een andere vertaling staan om te werken. Eén keer heb ik dat gedaan, toen de preek zo mooi was dat ik die de gemeente niet wilde onthouden."

Aantal bladzijden
Zowel Van der Veer als Van Dam maken vooral gebruik van recente jaargangen van "Uit de Levensbron" Van Dam heeft er geen moeite mee om een preek te vinden. "Uit honderden preken moet het wel mogelijk zijn om een passende te vinden." Klundert is echter ook nog niet zo lang vacant. Hij kan zich voorstellen dat het moeilijker wordt in een gemeente die al veel jaren vacant is.
Beiden zijn het er over eens dat er omwille van de leesbaarheid wel eens een woordje of een jaartal veranderd mag worden, maar dat er in principe geen gedeeltes aan de preek mogen worden toegevoegd.
Voldoet de Levensbron in alle opzichten? Het grootste struikelblok lijkt de lengte van de preken te zijn. Lang niet allemaal zijn ze lang genoeg om een leesdienst mee te vullen. Een minimum van tien kantjes vinden de ouderlingen noodzakelijk.
Van Dam is van mening dat deze serie recht doet aan de volle breedte van de Chr. Geref. Kerken. Voor hem is het wel een nadeel dat de preken niet op internet te vinden zijn. Dan zou de preek overgenomen kunnen worden in zijn computer, wat het makkelijker maakt iets te veranderen. Vooral de liturgie wijzigt hij vaak. "Het is geen probleem om een preek te lezen van een dominee die uit een andere berijming of liedbundel laat zingen dan in onze gemeente de traditie is, maar als ouderling moet je dan wel zelf andere liederen erbij zoeken. Het zou fijn zijn als de Levensbron verschillende liturgieën opnam om zo het hele kerkverband tegemoet te komen."
Van der Veer vindt ook genoeg preken in de Levensbron, hoewel hij meent dat er de laatste jaren ook wel oppervlakkige preken in staan. Daarnaast kost het veel moeite om een voorbereidingspreek te vinden voor het Avondmaal, omdat die er nauwelijks zijn. "Vooral vind ik het erg jammer dat er naast de Levensbron geen catechismuspreken wordt uitgegeven. Dat zou in een grote behoefte voorzien."

Aangesproken
De ervaring van de beide broeders is dat de gemeenteleden ook bij een leesdienst trouw opkomen. Van der Veer: "Er wordt nooit een punt van gemaakt. Je merkt wel dat gasten vrijwel alleen aanwezig zijn als er een dominee voorgaat." De eventuele kritiek die gemeenteleden hebben, wordt eigenlijk nooit tegen de ouderlingen zelf uitgesproken. Wel krijgen ze vaak positieve reacties te horen als mensen een fijne dienst hebben gehad.
Van Dam merkt aan de reacties die hij krijgt dat vooral begrijpelijke preken goed ontvangen worden. Regelmatig vertellen gemeenteleden tegen hem dat ze aangesproken werden door de preek die hij voorlas. Deze reacties stimuleren hem nu om eenvoudige preken uit te zoeken.
Onlangs kreeg Van der Veer na de dienst een bemoedigende reactie. "Na het lezen van een preek over de Samaritaanse vrouw zei er na de dienst een vrouw tegen mij: 'Ik ben die vrouw'.
Zij had onder de preek hetzelfde beleefd, namelijk dat Jezus alles van haar wist en dat Hij alleen haar het levende water kon geven."

Kracht van Boven
Van Dam heeft gemiddeld een uur nodig om een preek uit te kiezen. Daarnaast leest hij op zaterdagavond de preek nog een keer aandachtig door en wijzigt eventueel iets noodzakelijks. Van der Veer steekt ongeveer evenveel tijd in de voorbereiding. Nadat hij een preek heeft uitgezocht, wat varieert van een half tot anderhalfuur, leest hij die nog twee keer door. "Toen ik net begon, las ik de preek vier keer door. Ook schreef ik de gebeden helemaal uit, om te voorkomen dat ik door de zenuwen niets meer kon zeggen. Nu schrijf ik alleen nog maar de punten op wanneer het er veel zijn."
Veel ouderlingen hebben vooral in het begin veel last van hun zenuwen. In een aantal gemeenten is het de gewoonte dat ouderlingen de mededelingen doen aan het begin van de dienst en het schriftgedeelte voorlezen wanneer er een predikant is. Van Dam en Van der Veer het erover eens dat ouderlingen hierdoor gewend kunnen raken aan het staan voor de gemeente.
Alhoewel de spanning nooit geheel verdwijnt, ervaren de broeders dat de Heere hen leidt en ondersteunt, zowel bij het uitzoeken als bij het voorlezen. Van Dam: "Als God je tot het ambt heeft geroepen, zal Hij je ook de kracht geven voor het preeklezen."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen