Schapen met een herdershart

Gemeenteopbouw is voor ds. Van Pelt de opbouw van gemeenteleden in geloof en liefde. In zijn boekje gaat het hem in de eerste plaats om het geestelijke aspect. "De organisatie van gemeenteopbouw ligt op een ander vlak. Er zijn wel hulpmiddelen nodig om de geestelijke opbouw te dienen. Meer dan hulpmiddelen zijn het echter niet. Gemeenteopbouw heeft als doel de volle ruimte te geven aan de Heilige Geest. Hij bouwt de gemeente door de leden aan de Wijnstok te verbinden."

De Geest betrekt volgens Van Pelt de hele gemeente bij de opbouw. Een kerntekst voor het thema gemeenteopbouw is Efeziërs 4:16: "En aan Hem - Christus - ontleent het gehele lichaam als een welsluitend geheel en bijeengehouden door de dienst van al zijn geledingen naar de kracht, die elk lid op zijn wijze oefent, deze groei van het lichaam, om zichzelf op te bouwen in liefde". "De gemeente bouwt zichzelf op", benadrukt Van Pelt. "Te denken is ook aan de aansporing van Petrus om aan christenen om zich als levende stenen te laten gebruiken. Als jij als steen van het gebouw je plaats voor niet meer dan de helft opvult, vallen er gaten in het gebouw."

Vormen
De vormen waarin de gemeente aan zichzelf bouwt veranderen in de loop van de tijd. "Het verenigingsleven zoals wij dat kennen is opgekomen in de negentiende eeuw", vertelt ds. Van Pelt. "Nu is het hier en daar aan het afkalven, vooral bij mannenverenigingen. Misschien is er een wat andere vorm nodig. In de Werkgroep gemeenteopbouw is men wat aan het experimenteren met methodes en vormen. Ik ben er zelf geen lid van, maar neem met interesse kennis van de experimenten. Het ene is meer dan geslaagd dan het andere. Maar dat is een kenmerk van experimenten. Hoewel vormen nodig zijn, gaat het echter bovenal om het geestelijke aspect."
In Reformatie en Nadere Reformatie ziet Van Pelt aanknopingspunten voor gemeenteopbouw. Hij wil er dan ook niet aan om de bezinning op dit thema aan evangelische kringen over te laten. "Op organisatorisch vlak zie je dat Calvijn in het Geneve van zijn dagen wijkgericht te werk ging. Daarmee sloot hij zich overigens aan bij de wijkindeling van het stadsbestuur. In de tijd van de Nadere Reformatie bezon Voetius zich op de onderlinge herderlijke zorg. De gezelschappen of conventikels stond weliswaar vaak naast de kerk, de gedachte erachter dat je met elkaar wilde spreken over het geestelijk leven en toezicht hield op elkaar was waardevol. Luther pleitte zelfs voor de onderlinge biecht."

Aanvullen
De studiedeputaatschappen voor vrouw en ambt en de mogelijkheden van dienst van vrouwen in de kerk hebben wel duidelijk gemaakt dat er tussen ambtelijk en niet-ambtelijk werk geen waterdicht schot gezet kan worden. Ambtelijk pastoraat en onderlinge herderlijke zorg vormen geen tegenstelling. Ze kunnen elkaar prachtig aanvullen. Van Pelt denkt bijvoorbeeld aan een situatie waarin een kind ernstig mishandeld is. "Ambtsdragers hebben in die omstandigheden een begeleidende taak. De pastorale zorg is in zo'n situatie buitengewoon intensief. Bovendien kan het zijn dal een ambtsdrager zelf al jaren geen kinderen meer in huis heeft. Dat betekent dat de afstand tussen hem en het kind behoorlijk groot kan zijn. Vaak zijn er gemeenteleden die veel affiniteit mei kinderen hebben of zelfs gekwalificeerd zijn voor de begeleiding van mishandelde kinderen. Zij kunnen dan ingeschakeld worden. Bijvoorbeeld in het geval van de nasleep van een incestaffaire kunnen vrouwen vaak beter contact onderhouden met de vrouwelijke slachtoffers dan de mannelijke ambtsdragers."

Wat is het verschil tussen pastoraat door ambtsdragers en gemeenteleden?
"In veel gevallen zal degene die bezocht wordt het verschil nauwelijks merken. Als dingen op scherp komen te staan, wordt het anders. Stel dat twee gezinnen heel erg over elkaar geroddeld hebben waardoor de sfeer in de gemeente onder druk is komen te staan, dan is het denkbaar dat op een bepaald moment de kerkelijke tucht in het gezicht komt. De hantering daarvan is een bij uitstek ambtelijke taak.
Het onderlinge pastoraat komt bovendien op vanuit het spontane omzien naar elkaar. In de praktijk kan dat betekenen dat sommige mensen geen aandacht krijgen. Het ambtelijk pastoraat heeft zicht op heel de gemeente. De ambtsdragers slaan bij hun huisbezoeken niemand over."

Jeugdpastoraat
Er is bijna geen kerk van enige omvang meer zonder jeugdouderling. De invulling van zijn taak verschilt echter nogal. In Zwijndrecht is het ambtelijk werk gecombineerd met een vorm van onderling pastoraat. De jeugdouderling werkt samen met een aantal jeugdconsulenten. Naast de huisbezoeken door de ouderlingen, waarin de jeugd niet uit het oog wordt verloren, krijgen de jongeren vanaf 13 jaar afzonderlijk bezoek van de jeugdconsulenten.
"Tijdens huisbezoek is het niet mogelijk altijd iedereen evenveel aandacht te geven. De meeste jongeren waarderen de extra aandacht van de kerk voor hen. Op hun eigen kamer ontwikkelt zich een gesprek over van alles en nog wat. Hoe gaat het op school? Vind je een plek in de gemeente? Doe je mee? Raakt het evangelie je?"

De gemeente is geen schuilkelder, maar een sportschool. In een schuilkelder sluiten mensen zichzelf op in de hoop op bescherming tegen de gevaren van de grote boze wereld. In de sportschool wordt geoefend mét elkaar en óp elkaar. De (be)oefening van de gemeenschap met elkaar in de gemeente is niet bedoeld om het 'kunstje' onder de knie te krijgen. Het gaat om de oefening van de leden van het lichaam van Christus, zodat de lidmaten niet stram, hard en onbuigzaam worden, maar sterk, geoefend en ervaren in het dienen door de liefde. In dat kader is onderling pastoraat een uitstekende geestelijke oefening (blz. 34).

Meeleven
Onderling pastoraat gaat ervan uit dat gemeenteleden graag meeleven ontvangen en bereid zijn meeleven te tonen. Is dat uitgangspunt volgens u terecht of niet?
"Iedereen wordt graag bezocht als hij of zij in moeilijkheden of in isolement verkeert. Niet iedereen heeft er evenveel oog voor om zélf ook wat voor een ander te doen en te zijn. Ik ken mensen die nadat ze in het ziekenhuis massa's kaarten hadden gekregen, zichzelf heilig voornamen voortaan zelf kaarten te gaan sturen aan mensen in zorgen. Ze waren erdoor bemoedigd. Meeleven draagt vrucht in je eigen geestelijk leven, merken velen.
Gemeenteleden die zich aan de rand van de gemeente bevinden of alleen uit traditie meeleven, moet je niet afschrijven. Je moet mogelijkheden zoeken om ze de warmte te laten proeven die van het gemeenteleven kan uitgaan. Met het oog daarop is het organiseren van diverse activiteiten van belang. Een fietstocht met de gemeente of een door de jeugd georganiseerd toernooi zijn de moeite waard. Bijvoorbeeld bij de sluiting is het door het lezen van Gods Woord mogelijk het christelijk karakter te laten uitkomen. Dergelijke activiteiten zijn laagdrempelig en geven de gelegenheid contacten te verdiepen. Spreekt de kerk over een evangelie van liefde? Laat dan aan de kerk te zien zijn wat die liefde voorstelt in de praktijk! De pastorale gemeente is zo ook het visitekaartje van het evangelie."

Goede Herder
Menselijke herders komen nogal eens te staan voor de grenzen van hun mogelijkheden. Ondanks alle inzet stapt iemand toch over de rand van de kerk heen, gaat een relatie toch stuk, zie je geen vooruitgang in geestelijk leven. Ds. Van Pelt wijdt een heel hoofdstuk aan de herderlijke zorg voor hen die pastoraal naar anderen omzien. De verhouding thuissituatie-bezoekijver, werk-rust, ideaal-werkelijkheid krijgt aandacht. Toerusting kan helpen, maar bovenal is het nodig zelf geestelijk in evenwicht te blijven. "De eigen omgang met God kan niet buiten het pastoraat aan de ander gehouden worden. Het is mogelijk dat het eigen geestelijk leven verschraalt onder de daik van de pastorale problemen. Alle pastorale lasten mogen afgewenteld worden op de Goede Herder, die zegt: 'Komt tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven' (Mat. 11:28).Gevoelens van onmacht of moedeloosheid, onzekerheid over de eigen bekwaamheid, strijd met bepaalde karaktereigenschappen mogen allemaal in het gebed bij God gebracht worden. Dat geeft ruimte en hernieuwde verwachting."

Niels van Driel

* De pastorale gemeente. Over schapen met het hart van een herder, uitg. Boekencentrum, Zoetermeer 2002, 108 blz.

In de pastorale gemeente kunnen ook zelfhulpgroepen en vormen van groepspastoraat een zinvolle plaats innemen. Bijvoorbeeld pastoraat rond rouwverwerking, huwelijkspastoraat, pastoraat aan incestslachtoffers, ouders met gehandicapte kinderen, gemeenteleden met een inkomen op bijstandsniveau. De gezamenlijke situatie geeft stof tot gesprek, erkenning, herkenning en bemoediging. Lotgenoten worden bondgenoten. Niemand in zo'n groep heeft gemakkelijk praten. Allen hebben ervaringen van teleurstelling, pijn en gemis. Met elkaar kan in het licht van het evangelie gezocht worden naar steun en troost, leiding en een begaanbare weg verder in het leven (blz. 68).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen