Echtscheiding afkondigen van de kansel

De cijfers komen uit Amerika en zijn heftig: uit een groot onderzoek onder christenen blijkt 27 procent van de ondervraagden te zijn gescheiden. Nederland is Amerika niet, maar ook in Nederland liegen de cijfers, uit weliswaar algemeen onderzoek er niet om: ruim eenderde van de huwelijken eindigt in echtscheiding. Orthodox-gereformeerd Nederland 'volgt de trend', constateerde al enkele jaren geleden een christen-psycholoog in het Reformatorisch Dagblad. Hij zei toen: „We zijn een onderdeel van de maatschappij, maar er is wel een verschil. Vanuit het schriftgezag is er slechts één echtscheidingsgrond: overspel. De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat binnen de gereformeerde gezindte veel meer wordt gescheiden dan alleen vanwege overspel."

Bezinning
Dat echtscheidingsproblematiek ook in kerken speelt, is niet van gisteren. De bezinning er rondom heeft echter geen noemenswaardige historie.
Mondjesmaat verscheen er afgelopen jaren op christelijk terrein wat literatuur over echtscheiding, voornamelijk over de pastorale aanpak ervan. Dit najaar presenteerde een speciaal deputaatschap 'echtscheiding' op de vrijgemaakt- gereformeerde synode een bezinningsrapport, waarop de synode besloot een raad van advies in te stellen die kerkenraden kan bijstaan bij echtscheidingsgevallen in de gemeente. Gescheiden christenen zelf afkomstig uit allerhande kerken en groepen, richtten ruim twee jaar geleden enkele regionale ontmoetingsgroepen op. Een speerpunt van deze 'Werkgroep Gescheiden Christenen' is het gesprek aangaan over geloofsvragen die spelen rondom een scheiding.
Hoewel het gros van de kerkelijke gemeenten gescheiden gemeenteleden telt, en echtscheiding onder christenen waarschijnlijk steeds vaker voor komt, lijkt iedere gemeente zijn eigen aanpak te kiezen. Ook christelijke gereformeerde gemeenten. Enkele jaren geleden bepleitte prof. dr. H.J. Selderhuis de oprichting van een, overigens breedkerkelijk platform van deskundigen dat richtlijnen zou opstellen voor een gemeentelijke benadering van de echtscheidingsproblematiek.
Het is er nog niet van gekomen, maar het idee blijkt prof. Selderhuis nog steeds goed te vinden. Toegespitst op de Christelijke Gereformeerde Kerken oppert hij dat iedere classis een commissie telt met daarin een pastor, hulpverlener en jurist, die kerkenraden kan bijstaan. Nu pakt iedere kerkenraad het op zijn eigen manier aan, signaleert ook hij. Goed bedoeld en hopelijk vaak tot tevredenheid van betrokkenen. Het uitgangspunt is echter volgens Selderhuis dat de aanpak van huwelijksproblemen allereerst bij deskundigen thuishoort.

Bespreekbaar
Een stadium dat aan welke benadering dan ook voorafgaat is het creëren van openheid rondom echtscheiding in de gemeente, vindt Selderhuis. Echtscheiding, maar ook huwelijksproblemen moeten bespreekbaar zijn.

Wat houdt dat in?
„Nu gebeurt het nog te veel dat, wanneer een echtpaar in de gemeente gaat scheiden, dit wel bij velen bekend is maar er niet openlijk over gesproken wordt. Wel onderling, maar vaak in de openheid van de christelijke gemeente en niet met het echtpaar zelf. Terwijl het goed zou zijn om zoiets ingrijpends met elkaar te delen."
„Kondig het af als een echtpaar officieel gescheiden is. Niet als kale mededeling, maar in de context van verdriet en verslagenheid, een gemeenschappelijk besef van schuld dat dit ook in de gemeente gebeurt. Roep daarbij op voor de man en vrouw te bidden en hen te helpen."

Soms beter
Schuilt achter dergelijke openheid niet het gevaar dat scheidingen erbij gaan horen in de kerk, net als huwelijken die ook afgekondigd worden?
„Kerkenraden kunnen inderdaad bang zijn de indruk te wekken dat scheiden net zo normaal is als trouwen. Ik herken dat gevaar ook wel, het schokeffect kan verdwijnen. Maar de gedachte achter die afkondiging is dat er, zoals huwelijken worden afgekondigd en voorbede voor zieken wordt gedaan, ook deze verdrietige zaak samen aan God wordt voorgelegd. Dat voorkomt ook dat gescheidenen zelf alles moeten uitleggen. Het gaat hier niet om goedpraten."

Zijn dissertatie uit 1994 over de zestiende-eeuwse reformator Martin Bucer en diens visie op huwelijk en echtscheiding bracht professor Selderhuis tot de slotsom dat scheiden soms beter is dan het huwelijk voortzetten. Ook als er geen sprake is van overspel. Hij zegt het voorzichtig; „Als overspel of incest niet de reden is voor een scheiding wordt in gemeenten nogal eens geopperd dat man en vrouw eigenlijk bij elkaar hadden moeten blijven. Ik vind dat je met zo'n uitspraak heel terughoudend moet zijn, je weet vaak niet wat er allemaal speelt in een huwelijk. De Bijbelse lijn is zoeken naar verzoening, dat moeten man en vrouw zeker doen en ook de kerkenraad heeft daarin een belangrijke taak. Maar als het na allerlei pogingen toch echt niet gaat, dan kan het beter zijn te besluiten uit elkaar te gaan."
Hoewel er in gemeenten nog het een en ander te verbeteren valt in de aanpak van echtscheidingsproblematiek, denkt Selderhuis ook dat er „heel veel goeds gebeurt". Dat er aandacht en zorg is in gemeenten voor gescheiden gemeenteleden, „'t Zit vaak in kleine dingen, een helpende hand, even vragen hoe het gaat. Ook dat is zeker heel belangrijk."

De werkelijke namen van beide vrouwen zijn bij de auteur van het artikel bekend.
Informatie over de 'Werkgroep Gescheiden Christenen' is te verkrijgen via tel.nr. 0182-630656.

„In de gemeente kwam het als een donderslag bij heldere hemel dat wij gingen scheiden." Zeseneenhalfjaar geleden gingen Hanna en haar man uit elkaar nadat zij ontdekte dat hij enkele van hun kinderen misbruikt had. „Niemand had echt door dat het al tijden niet goed ging in ons huwelijk. Onze familie niet en ook in de gemeente was dat niet bekend. Dan komt een scheiding voor iedereen als een verrassing."
De veertiger Hanna, moeder van vijf kinderen, is erg goed opgevangen in zowel kerk als familie na haar scheiding. Haar man verliet direct na de scheiding hun kerkelijke gemeente, zij bleef met de kinderen. Hanna: „Er waren ook mensen die me negeerden toen onze scheiding bekend werd. Vast niet moedwillig, maar meer uit verlegenheid, denk ik. Er was vooral meeleven, ook van mensen van wie je dat helemaal niet zou verwachten. En er waren mensen die eerlijk tegen me zeiden dat ze niet wisten wat ze met de situatie aanmoesten." Hanna vertelt over een gemeentelid dat aanbood zaterdags met haar de boodschappen te doen. Oppas werd aangeboden en samen met een diaken zette ze de financiën op een rijtje. Met de predikant had ze regelmatig gesprekken. „Toen ik hem voor het eerst vertelde over de scheiding heb ik drie uur lang tegen hem aangepraat. Ik zat helemaal vast en alles kwam eruit. Hij luisterde, reageerde soms en relativeerde ook bepaalde zaken, alles gegrond op de Bijbel. Hij heeft me veel bezocht en als ik wilde, kon ik altijd bij hem terecht."

Scheiden als christen levert schuld- en schaamtegevoelens op, merkte Hanna. Tegenover de kerkelijke gemeente: „Je hebt je trouwbelofte verbroken", en tegenover God. „Ik kon niet anders meer dan scheiden en toch voelde ik me schuldig. Ook ik heb namelijk gefaald, dingen verkeerd aangepakt. Dat proces van schuld ben ik doorgegaan."
Na een scheiding draait het leven door, ook het leven als gemeentelid zonder partner aan je zijde. Een advies van Hanna aan gescheiden gemeenteleden: ga zelf het gesprek aan, wacht niet af tot mensen naar jou toekomen. „Tijdens een koffiebijeenkomst na de dienst stond ik eens alleen en overviel me een gevoel van verlatenheid. Ik ben weggegaan, maar realiseerde me achteraf dat weggaan en jezelf zielig voelen ook niets uithaalt. Kies een positieve insteek, dat is veel prettiger."

Een aantal jaren na haar scheiding heeft Janet, even in de vijftig, nog steeds geen kerkelijke gemeente gevonden waarbij ze zich aan wil sluiten. Terug naar de gemeente waar zij, haar kinderen en haar ex-man jarenlang kerkten is geen optie. „Al voor mijn scheiding ging ik alleen ergens anders heen. Ik voelde me niet aangesproken door de sfeer en prediking in de gemeente, 'k Zocht een boodschap waar het werk van Christus ruim aan bod kwam." Janet, bij haar man weggegaan omdat hij haar fysiek en geestelijk mishandelde, vond deze boodschap in een christelijke gereformeerde kerk een paar plaatsen verderop. En nog steeds komt ze daar bijna iedere zondag. „Door de preken voel ik me aangesproken, daarom kom ik, maar wat me tegenhoudt om lid te worden is de afstandelijkheid van de gemeenteleden. Ik kom er nou al jaren, maar nog steeds heb ik nauwelijks contacten. Je kan een pepermuntje van de mensen naast je in de bank krijgen, maar daar houdt het meestal mee op. Dan denk ik soms: zie je dan niet dat ik me eenzaam en rot voel, dat ik hier bijna altijd alleen zit? Maar nee hoor, bijna niemand lijkt dat te zien. En dat ondanks het feit dat de predikant regelmatig aandringt op het oog hebben voor elkaar."
Ze bezocht de vrouwenvereniging en had een enkele keer contact met de predikant. Bij één dame uit de gemeente gaat Janet regelmatig op bezoek. „Die zegt weleens tegen me: In deze gemeente zal je niet zo snel hartelijkheid vinden. Maar dat vind ik eigenlijk zo'n treurige boodschap, dat christenen zo weinig oog kunnen hebben voor medechristenen die het moeilijk hebben." Het kan namelijk ook anders, ondervond Janet in andere gemeenten die zij bezocht.
Via één ervan kreeg ze een tijdlang pastorale begeleiding: „Wekelijks kwam er een zuster langs die naar me luisterde, me troostte, met me bad en uit de Bijbel las." In een andere gemeente bezoekt ze de bijbelkring: „Daar heb ik hele goede contacten met mensen. Men vraagt ook wel of ik in hun kerk lid word, maar ik voel me in al die andere gemeenten minder aangesproken door de preken. Daarom doe ik het niet."
Afgelopen jaren heeft God haar erdoor geholpen, zegt Janet. „Maar een mens kan niet zonder een ander mens, helemaal niet als je door een heel diep dal gaat. Er zijn gelukkig mensen die mij steunen, maar ik zou ze ook zo graag in de gemeente willen hebben waar ik naartoe ga."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen