Hokken of huwen?

'Waar een kerk zich al niet op moet bezinnen', zouden zeer waarschijnlijk vijftig jaar terug leden van een kerkgenootschap als het christelijke gereformeerde hebben verzucht. Ongehuwd samenwonen heette toen nog 'hokken' en kwam in ieder geval niet openlijk voor in de kerk. Anno 2001 geeft de christelijke gereformeerde synode officieel de opdracht een 'beknopte, bruikbare handleiding' op te stellen over hoe de kerk moet handelen rondom ongehuwd samenwonen. Want de kerk kan officieel vinden dat het huwelijk de enige, bijbelse samenlevingsvorm is tussen man en vrouw, haar leden denken daar soms anders over. Ongehuwd samenwonen komt in bijna alle christelijke gereformeerde kerken, oftewel van links tot rechts voor.
In de nota 'Ontwikkelingen rond het huwelijk', opgesteld in opdracht van de synode 1998, komt de thematiek al aan de orde, zij het in de marge. Het blijft bij een op bijbelse gronden afkeuren van ongehuwd samenwonen, maar de opstellers - deputaten voor contact met de overheid - willen dieper op de problematiek ingaan, meldden zij de synode van 2001. Zij signaleren dat, zoals zij het noemen, 'het verschijnsel van ongehuwd samenwonen door kerkenraden verschillend behandeld wordt.' Een grondige bezinning is nodig, luidt de conclusie. Bij kerkenraden blijken vragen te leven hoe met ongehuwd samenwonende leden om te gaan, bijvoorbeeld in het toepassen van de kerkelijke tucht. Daarom heeft het deputaatschap voor contact met de overheid inmiddels de eerste aanzet genomen om op de volgende synode die beknopte handleiding te kunnen presenteren.

Leidraad
De handleiding komt voor diverse gemeenten bovenop het eigen beleid dat zij inmiddels rondom ongehuwd samenwonen hebben opgesteld. Vaak is dit beleid op papier gezet: als leidraad voor de kerkenraad, maar ook voor toerusting van gemeenteleden en catechisanten. 'Meestal zeer recent en actueel materiaal', meent mevrouw mr. dr. G.W. Brands-Bottema, lid van het deputaatschap contact met de overheid. Voor het opstellen van de handleiding inventariseerde het deputaatschap - eveneens in opdracht van de synode - materiaal dat in gemeenten voorhanden is over huwelijk en seksualiteit. Zo kreeg het deputaatschap ook diverse visiestukken over ongehuwd samenwonen in handen. Onderdelen eruit zullen wellicht gebruikt worden, zegt mevrouw Brands. Maar, benadrukt ze, het deputaatschap kiest uiteindelijk een eigen lijn, oftewel: de handleiding wordt geen mooie mix van alle beleidsplannen die kerkenraden inmiddels hebben opgesteld. Ook zal het stuk niet dienen ter vervanging van al bestaand materiaal. 'Dat kunnen wij niet opleggen, het zal aan de kerkenraden zelf zijn om daar een keuze in te maken.'

Zwolle: geen uitsluiting van Avondmaalsviering
Inmiddels bijna negen jaar geleden, in 1994, stuurde de kerkenraad van Zwolle aan alle 15- tot 25-jarigen uit haar gemeente een brief over ongehuwd samenwonen. De kerkenraad schreef daarin 'grote zorgen' te hebben 'vanwege het feit dat verschillenden van jullie kiezen voor ongehuwd samenwonen. Volgens ons is dat in strijd met de Bijbel.' Een net opgestelde beleidsnotitie over ongehuwd samenwonen was voor de kerkenraad aanleiding de jongeren hiervan persoonlijk op de hoogte te brengen.
Met enige regelmaat komt het in de gemeente van Zwolle voor dat leden samenwonen: randkerkelijke leden, maar ook actief meelevende leden. Ds. A. Hilbers, predikant van de gemeente: 'Ik heb het idee dat de kerkenraad zich pas echt ging bezighouden met de zaak toen serieus meelevende leden de keuze maakten om te gaan samenwonen.'
Zwolle kiest in haar afkeuring van ongehuwd samenwonen de insteek dat het huwelijk het op bijbelse gronden gewoonweg 'wint' van samenwonen. Ds. Hilbers: 'Maar ook wijzen we op de maatschappelijke geborgenheid die het burgerlijk huwelijk biedt voor echtelieden en hun kinderen.'
In 1994 zette de kerkenraad op papier dat het haar 'niet goed' lijkt dat samenwonenden belijdenis doen en 'niet verstandig' dat zij leidinggevende posities in de kerk bekleden. Samenwonenden wordt Avondmaalsviering 'ontraden', ervan afgehouden worden zij niet. Samenwonen kan, zo staat in de nota 'niet als ontucht gekenmerkt worden', er zijn samenwonenden 'die oprecht verlangen de Here te dienen'. Aanvragen voor kerkelijke bevestiging van het huwelijk van samenwonenden worden per geval bekeken. Stellen die 'erkennen op het punt van de zorgvuldigheid en de eendracht fout te zijn geweest' kunnen in de christelijke gereformeerde kerk van Zwolle trouwen.

Huizen: altijd met samenwonenden in gesprek blijven
Vorig jaar heeft de kerkenraad van Huizen haar beleid over ongehuwd samenwonen op papier gezet en in de gemeente verspreid. Ds. G. van Roekel predikant in Huizen: 'Vooral het feit dat samenwonen een maatschappelijke tendens is, was de aanleiding ertoe. Voor zover er op dit moment sprake is van samenwonen, betreft het enkele doopleden die oppervlakkig of helemaal geen contact met de gemeente willen.'
Huizen vindt ongehuwd samenwonen in strijd met de Bijbel. Belangrijk argument daarvoor uit de nota is dat het christelijk huwelijk een afspiegeling is van de liefdesrelatie tussen Christus en Zijn gemeente (Ef. 5:22-33). Ook het Oude Testament, zo staat in de nota te lezen, vergelijkt de verbondsrelatie tussen God en Zijn volk met een huwelijk. Daarnaast voert de kerkenraad op dat ongehuwd samenwonen 'in het beste geval' een belofte is 'onder vier ogen, die gemakkelijk kan worden verbroken. Zo'n verbintenis is dikwijls - onbedoeld - te vrijblijvend.'
Met leden die samenwonen of willen gaan samenwonen zal de kerkenraad van Huizen in gesprek gaan. Zolang de leden lid zijn van de gemeente moet het gesprek gaande blijven, vindt ds. Van Roekel. Maar het uitgangspunt van de kerkenraad is: de leden zullen tot het inzicht moeten komen dat hun levenswijze strijdig is met Gods bedoeling. Gebeurt dit niet, dan wordt hen de toegang tot het Heilig Avondmaal ontzegd, mogen doopleden geen belijdenis doen en kan een eventueel huwelijk niet kerkelijk bevestigd worden. Ds. Van Roekel: 'Samenwonenden buiten de gemeente zetten doen we zeker niet. Zolang ze lid van de gemeente zijn zullen ze pastorale zorg krijgen.'

Sliedrecht: vermanen - tuchtoefening - terugweg open
De kerkenraad van de Sliedrechtse Bethelkerk heeft geen beleidsdocument in de kast liggen over ongehuwd samenwonen. 'Er is overeenstemming over binnen de kerkenraad en ook de gemeente verwacht geen andere lijn', zegt ds. J.P. Boiten. Hij sluit overigens niet uit dat zijn kerkenraad zich nog eens specifiek bezint op de thematiek: 'Juist omdat de kwestie momenteel behandeld wordt in opdracht van de synode zouden we dat ook zelf eens kunnen doen.'
Samenwonen komt 'sporadisch' voor onder gemeenteleden van de Bethelkerk, volgens ds. Boiten. Alleen enkele doopleden 'aan de rand van het kerkelijk leven' wonen samen. 'Ze zijn meestal niet echt betrokken bij de gemeente. Onder onze actieve gemeenteleden wordt samenwonen ook echt nog als ontoelaatbaar gezien.'
Het huwelijk is de enige samenlevingsvorm van man en vrouw, is het uitgangspunt van de Sliedrechtse kerkenraad. Ds. Boiten: 'In Genesis 2 staat dat de man zijn vader en moeder zal verlaten en zijn vrouw aankleven, samen zullen ze tot één vlees zijn. In het Nieuwe Testament legt Paulus het verband tussen Christus en Zijn gemeente. Christus heeft Zijn kerk liefgehad en Zich voor haar gegeven. Daaruit vloeit voort hoe de verhouding tussen man en vrouw moet zijn.'
Samenwonende kerkleden mogen in Sliedrecht geen Avondmaal vieren, hun kinderen laten dopen of belijdenis doen. 'Hierop zijn geen uitzonderingen', zegt ds. Boiten. Met leden die samenwonen voert de kerkenraad gesprekken over hun leefwijze. Doel: hen tot het inzicht brengen dat samenwonen niet goed is en het sluiten van een huwelijk de bijbelse lijn is. En als dat inzicht er niet komt? Ds. Boiten: 'Dan moet, zij het met bewogenheid, de kerkelijke tucht toegepast worden. Daarbij blijven we erop gericht de leden te behouden, maar vermanende gesprekken kunnen dan niet uitblijven.' Meestal verlaten leden hierop de gemeente. 'Maar wanneer schuldbelijdenis wordt afgelegd, staat de weg tot de sacramenten en belijdenis doen weer volop open.'

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen