Kerkelijke kaart

Sinds 1 mei 2004 is de PKN een feit geworden. In de beroepingsberichten in de dagbladen staat voortaan niet meer Hervormde Kerk of Gereformeerde Kerk, maar Protestantse Kerk. Er is echter ook weer een kerkverband bij: een aantal Nederlands Hervormde Gemeenten, met tussen () de toevoeging: (in hersteld verband) heeft zich inmiddels in een noodsynode gegroepeerd. De pijn en het verdriet waar gemeenten, families en gezinnen via deze afscheiding door worden getroffen, zouden op zichzelf reden geven tot bezinning, evenals de landelijke scheur die hiermee tussen broeders van hetzelfde huis zichtbaar is geworden. Het 'comité' lijkt nu immers definitief uitgepraat met de Gereformeerde Bond. Is het de noodzakelijke uitkomst van het onmogelijke dilemma van de Bond? Tegelijk 'ja' en 'nee' zeggen ging dus niet...

Herverkaveling?
Ik richt me nu echter op iets anders - het feit dat de verschuiving op de kerkelijke kaart van Nederland velen met een zekere gretigheid doet speculeren over de mogelijkheden van hergroepering van kerken. De opmerking van ds. J.H. Velema, dat de kerkelijke kaart van Nederland er over een paar jaar wel eens heel anders uit zou kunnen zien, haalde de dagbladen. Is het niet spannend te bedenken wat zich aan herverkavelingsprocessen in protestants Nederland kan voordoen? Komt onwillekeurig niet de vraag mee welke kerk in een dergelijke proces sterker voor de dag zou kunnen komen?

Al vaker is de herverkavelingsoptie geopperd als goede oplossing voor de kerkelijke verdeeldheid én de geestelijke verscheidenheid onder al die gereformeerde protestanten van Nederland.
Ook nu wordt iets daarvan zichtbaar. In een bijeenkomst van de christelijke gereformeerde predikantenvereniging 'Calvijn', kwam blijkens het ND de vraag naar de mogelijkheden van eenheid met de achtergebleven hervormden ter sprake. Is bij hen soms niet meer geestelijke herkenning te vinden dan bij een deel van de 'eigen' kerkgemeenschap? In Bewaar het pand is regelmatig onverholen uiting gegeven aan verwantschap met 'het comité'. De kroniekschrijver in het nieuwe Jaarboek was terughoudender.

Het deputaatschap voor de eenheid van gereformeerde belijders voert sedert jaren gesprekken met het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond. Daar zijn stimulansen tot plaatselijke contacten uit voortgekomen. Er zijn door ons ook indringende vragen gesteld over de basis van de PKN. Deputaten hebben geen contact gehad met het 'Comité tot behoud van'. We meenden niet in de pijnlijke processen die daar gaande waren in te kunnen breken. Daar was voor wie er buiten stond troebel water. De Bond weet wel van ons dat confessionele duidelijkheid heel belangrijk is in contact tussen kerken. En in de PKN is die duidelijkheid, zachtjes gezegd, sterk verminderd.

Geestelijke herkenning?
Een factor in het aftasten van nieuwe contactmogelijkheden tussen kerken is de 'geestelijke herkenning'. De synode van de Gereformeerde Gemeenten heeft die factor zelfs tot uitgangspunt gemaakt van de gesprekken over eenheid. Het is best te begrijpen, wanneer men dat uitgangspunt kiest. Toch zijn er vragen bij te stellen. Dat is ook het geval, wanneer onder ons de geestelijke verwantschap wordt afgetast zowel van degenen die zich buiten ons kerkverband bevinden als van hen die binnen de kerk zijn.

Laten we even helder hebben wat de basis is waarop kerken in een kerkverband zijn samengekomen - dat is het belijden van het geloof in de Heilige Schrift, zoals in de belijdenis omschreven. Zo heeft de kerk in de eeuw van de Reformatie dat gezien. In die gereformeerde traditie bevinden wij ons nog. Schrift en belijdenis: daar gaat het over als de kerk een gemeenschap vormt. Dat dat een bij uitstek geestelijk fundament is, mag wel benadrukt worden. De belijdenis heeft alles te maken met geestelijke herkenning. Het zijn geen juridische statuten of een reglement. Daarom hoort wel degelijk het gesprek rond de belijdenis erbij, en de functionering van het belijden in prediking en pastoraat. Hoofd en hart horen er beide bij.
Maar laat geen tegenstelling worden gemaakt tussen de belijdenis en geestelijke herkenning. Zo gemakkelijk gaan subjectieve, gevoelsmatige factoren de doorslag geven boven de kracht van de belijdenis naar Gods heilig Woord.

Er zou, ondanks gevoelige, bevindelijke herkenning, met een deel van de hervormden (in hersteld verband) juist over de belijdenis nog wel wat te bespreken kunnen zijn. Er is immers de groepering rond het blad Het gekrookte riet. In hoeverre vindt daar een prediking plaats, waar weinig van Gods verbond is terug te vinden; waar de beloften van het genadeverbond schuil gaan achter een eenzijdige beschouwing van de uitverkiezing? Klopt dat dan wel met de belijdenis? Met name de Dordtse Leerregels?

Hoe nauw zal geestelijke herkenning verbonden moeten zijn met de primaire grondslag van een kerkverband: Schrift en belijdenis! De herkenning gaat er niet achterlangs! De herkenning gaat ook niet achter de eigen broeders en zusters langs, binnen de gemeenschap waarin we voor Gods aangezicht aan elkaar verbonden zijn.

Niet kwartetten
Laten we er voor waken in de losweking van kerkelijke gemeenschappen een aanleiding te zien tot kerkelijk kwartetten. De kerk is te heilig voor speculatie. Ook te heilig voor berekeningen die de omvang van een samengaan van gemeenten in nieuwe verbanden willen projecteren en die in economische en menselijke draagkracht geïnteresseerd zijn. De kerk is niet te bespreken als 'onze kerk' en 'jullie kerk' en 'hun kerk'. Bij de kerk horen geen commerciële methodieken, geen strategieën om sterk te zijn. Als de kerk, ook de landelijke gemeenschap van kerken in een kerkverband, van de Here is, en Zijn lichaam heet, dan hebben we slechts de methodiek van geloof en gehoorzaamheid, de gezindheid van de Heilige Geest en van de liefde als verbinding en herkenning. Dan gaan wij niet verkavelen. Dan zoeken we gemeenschap, geen scheiding, tenzij het gaat om een voor of tegen Christus.

J.W. Maris

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen